افزایش فاصله ترکیه از آمریکا

ترکیه میزبان اولین سفر خارجی پوتین بعد از انتخاب مجدد به ریاست‌جمهوری روسیه است. حدود سه سال پیش که ترکیه یک جنگنده روس را ساقط کرد، دو کشور یکی از سیاه‌ترین فصول روابط خود را تجربه کردند، اما رهبران دو کشور خواستند و توانستند که از این مرحله بگذرند و همسویی قابل توجهی را به نمایش بگذارند.
علت این همسویی، درمنافع مشترک نهفته است؛ برای دسترسی به بازار انرژی اروپا، ترکیه ارزش زیادی برای روسیه دارد. روابط تجاری دو طرف یکی از مباحث کلیدی در سفر پوتین به ترکیه است.
این مبادلات برای مسکو اهمیت فراوانی دارند. روسیه به شدت از سوی آمریکا و غرب به دلایل مختلف، از انضمام کریمه و درگیری با اوکراین گرفته تا مسمومیت یک مامور سابق اطلاعاتی در خاک بریتانیا، زیر انواع فشارها، از جمله تحریم‌های مالی و اقتصادی قرار گرفته و این فشارها دارد تشدید می‌شود. ترکیه هم در دوره زمامداری رجب طیب اردوغان از غرب و اسراییل فاصله قابل توجهی گرفته و بیشتر به سمت بازیگرانی مثل ایران و روسیه حرکت کرده است. چرخش رجب طیب اردوغان از مخالفت شدید با ادامه حکومت بشار اسد در چند ماه اخیر مایه شگفتی بسیاری شد. این نزدیکی و چرخش، احتمالا تا اندازه زیادی باعث شد روسیه و حتی دولت سوریه چشم خود را روی عملیات شاخه زیتون ترکیه در خاک سوریه ببندند. ترکیه حالا از گسترش دامنه عملیات خود در سوریه حرف می‌زند و باید دید مسکو تا کجا به این پیشروی ارتش ترکیه رضایت می‌دهد.
خیز اتمی
در سفر پوتین، افتتاح تاریخی پروژه هسته‌ای ترکیه-احداث سه نیروگاه اتمی- صورت می‌گیرد. مسکو تامین مالی بخش عمده‌ای از این برنامه را قبول کرده و این برای ناظران قابل تامل است. فرانسه، چین و ژاپن هم در مراحل بعدی در ساخت رآکتورها نقش خواهند داشت. ترکیه از ۴۰ سال پیش دنبال برنامه اتمی بود که به دلایل مختلف محقق نشد و اکنون می‌گوید برای تامین انرژی و عواید اقتصادی روی برنامه هسته‌ای‌اش خیلی حساب می‌کند.
در این میان‌ وضعیت برای اسراییل هم حساس می‌شود. امارات، عربستان و حالا ترکیه به سمت برنامه اتمی خیز برداشته‌اند. اسراییل در گذشته اتمی شدن کشورهای عربی مثل عراق و سوریه را تحمل نکرده و با اقدام نظامی جلوی آنها را گرفت. حرکت ترکیه و اعلام ریاض برای اتمی شدن چالشی برای آمریکا هم خواهد بود. هرگونه مخالفت دولت ترامپ با برنامه اتمی ترکیه و چراغ سبز به برنامه اتمی عربستان به التهاب بیشتر در روابط با ترکیه منجر خواهد شد، رابطه ای که اخیرا التهابات متنوعی را تجربه کرده؛ بر سر ماجرای کودتای نافرجام و ادعاهای آنکارا علیه فتح‌الله گولن که ساکن آمریکاست، بر سر عملکرد ترکیه در سوریه و گرایش آنکارا به مسکو.
خرید ۴۰۰-S
ترکیه به عنوان یک متحد قدیمی آمریکا در ناتو، حالا دارد از روس‌ها تسلیحات پیشرفته دفاع هوایی ۴۰۰-S می‌خرد. مولود چاووش اوغلو وزیر خارجه ترکیه چند هفته پیش گفت کشورش به تسلیحات پیشرفته دفاع هوایی نیاز دارد، اما متحدانش در ناتو و به ویژه آمریکا حتی تفنگ عادی هم به ترکیه نمی‌فروشند و آنکارا بالاخره باید نیازش را از جایی تامین کند. بازتر شدن بازار خرید تسلیحات برای ترکیه عملا هشداری است برای ناتو و آمریکا، یک عضو ناتو دارد در شرایط ملتهب فعلی به جبهه مقابل نزدیک می‌شود.
از سوی دیگر، ورود تسلیحات پیشرفته ضدهوایی روسی، کار را برای ناتو از نظر ساختار فنی و نظامی پیچیده می‌کند. جالب اینکه روس‌ها با علم به عضویت ترکیه در ناتو، اجازه مجهز شدن کشوری از اردوی مقابل را به یکی از پیشرفته‌ترین سیستم‌های نظامی خود داده‌اند. این رضایت شاید در دل خود گویای ارزیابی بلندمدت روس‌ها از وضعیت ترکیه باشد؛ اینکه ترکیه به فاصله گرفتن از غرب ادامه می‌دهد و می‌شود آن را به سوی خود جلب کرد.