افسانه ارزان بودن سفر به ایران

نادر نینوایی- مسوولان دولتی در سال‌های اخیر همواره گردشگری ایران را ارزان ارزیابی کرده‌اند و کشور را از این بابت در عرصه جهانی دارای مزیت رقابتی دانسته‌اند.
در برنامه‌ای که عزت‌الله ضرغامی وزیر گردشگری دو سال پیش به مجلس داد بر همین مساله ارزان بودن گردشگری ایران تاکید شده بود. برنامه ضرغامی این طور استدلال می‌کرد که ورود گردشگران به دلیل مزیت رقابتی قیمت ایران، می‌تواند بر کاهش فشار بر ذخایر ارزی موثر باشد و این مساله راهکاری برای جلوگیری از انزوای ایران خواهد بود.
رییس جامعه تورگردانان ایران گفته است که ایران در منطقه، مقصدی گران به شمار می‌آید و سفر به ایران حتی از جمهوری آذربایجان، پاکستان و ترکیه گران‌تر است. او همچنین گفته مسوولان گردشگری بارها ارزانی سفر به ایران را به عنوان یک مزیت برشمرده‌اند، در حالی که هزینه حمل‌ونقل داخلی و هتل‌ها چندین برابر شده و قیمت سفر به ایران در منطقه از حالت رقابت خارج شده است.
سفر به ایران گران‌تر از ترکیه
آخرین گزارش سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) از تعداد گردشگران ورودی به ایران مربوط به سال ۲۰۲۲ میلادی است که نشان می‌دهد صرفا ۱/۴ میلیون گردشگر از ایران بازدید داشته‌اند.
این در حالی است که تعداد گردشگران خارجی ترکیه در همین سال دقیقا ۴۴ میلیون و ۵۶۴ هزار و ۳۹۵ نفر بوده و به این ترتیب ترکیه تقریبا ۱۱ برابر ایران ورودی گردشگر داشته است.
جدای از مسائلی نظیر آزادی‌های اجتماعی، زیرساخت‌های مناسب و مسائلی از این دست پایین بودن هزینه‌های سفر به ترکیه نیز بر انتخاب این کشور به عنوان مقصد سفر تاثیر داشته است. هزینه پایین سفر به ترکیه در کنار دیگر مزایای گردشگری این کشور باعث شده در سال ۲۰۲۲ بیش از ۳/۲ میلیون ایرانی به ترکیه سفر کنند.
در سوی مقابل در سال جاری هزینه هتل‌های ایران ۳۰ درصد گران‌تر شده و با توجه به گرانی‌های تکرار‌شونده دو سال اخیر، هزینه اسکان و هتل در ایران نسبت به ترکیه مزیت رقابتی خود را از دست داده است. کارشناسان امر معتقدند که چنانچه خدمات هتل‌های ۵ ستاره ایران را با ترکیه مقایسه کنید متوجه می‌شوید که هتل‌های ایران با توجه به کیفیت و سطح خدماتی که دارند، گران به حساب می‌آیند.
در حال حاضر هزینه یک شب اقامت در هتل پنج ستاره در تهران حدود ۴ و نیم میلیون تومان است. این در حالی است که هزینه رزرو هتل ۵ ستاره Mercure Istanbul Bomonti در استانبول ۳ میلیون و ۶۰۰ هزار تومان است. هزینه هر شب اقامت در هتل پنج ستاره Elysium در استانبول نیز کمتر از شبی چهار میلیون تومان تعیین شده است.
در زمینه هزینه بلیت هواپیما ترکیه نسبت به ایران مزیت قیمتی دارد. هزینه بلیت تهران به لندن حدود ۱۴ میلیون تومان برآورد می‌شود، در حالی که هزینه بلیت استانبول به لندن حدود ۷ میلیون و ۵۰۰ هزار تومان است. به این ترتیب از لحاظ هزینه حمل‌ونقل و اسکان، سفر به ترکیه برای غربی‌ها ارزان‌تر و به صرفه‌تر از سفر به ایران است.
گفتنی است پیش از این حرمت‌الله رفیعی-‌ رییس هیات‌مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی ایران-‌ بر گران بودن گردشگری ایران در قیاس با ترکیه تاکید داشته و گفته بود: درست است که ارزش ریال پایین آمده، اما قیمت تور ایران گران است و این به خاطر افزایش هزینه بلیت هواپیما پس از لغو محدودیت‌های کرونا، گران شدن نرخ هتل‌ها و حمل‌ونقل داخلی است. هتل‌ها در یک ‌سال گذشته چندین نوبت قیمت‌ها را افزایش داده‌اند، نرخ آنها از هتل‌های ترکیه بسیار بالاتر است، در حالی که به نسبت آنها کیفیت خدمات‌شان چندان مطلوب نیست.
او معتقد است ادامه این رویه، بدون ساماندهی، وضعیت سفرهای داخلی و ورود گردشگران خارجی به ایران را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
اهمیت مساله کیفیت
جدای از مساله قیمت کیفیت خدمات ارائه‌شده در حوزه توریسم نیز همواره طرف توجه گردشگران بین‌المللی قرار دارد. گردشگری که سال‌ها در سفرهای خود از هتل‌های با استاندارد بین‌المللی استفاده کرده و از خطوط هوایی، ریلی و زمینی باکیفیت برای جا‌به‌جایی بهره برده است، پذیرفتن استانداردهای اقامتی و حمل‌و‌نقلی ایران برایش دشوار خواهد بود.
مطالعه‌ای در دانشکده‌ علوم اجتماعی دانشگاه تهران انجام شده که به بررسی کیفیت هتل‌های لوکس در شهرهای تهران،‌ اصفهان، شیراز و یزد و رضایت گردشگران خارجی از آنها پرداخته است.
نتایج این پژوهش نشان داده که صنعت هتلداری در ایران، در ارائه‌ خدمات مورد نیاز گردشگران دچار مشکلات اساسی است و در ایران، افرادی که در هتل‌های لوکس مشغول به‌ کار هستند، مهارت لازم را برای ارائه‌ خدمات باکیفیت و ایجاد تجربه‌ای دلپذیر از خدمات دریافت‌شده در ذهن گردشگران ندارند.
براساس نتایج این پژوهش مشخص شده که بسیاری از هتل‌ها به‌ دلیل قدمت زیاد و نبودن رسیدگی‌های لازم، دچار ضعف در نظافت هستند و شکل ظاهری تجهیزات مورد استفاده در آنها نشان‌دهنده‌ کهنگی و نبودن نظم و ترتیب در آنها است. مواد مصرفی هتل‌ها کیفیت مطلوبی ندارد و در بیشتر موارد، برند تجاری در‌خور ارائه به گردشگران اقامت‌کننده در یک هتل لوکس نیست.
بسیاری از گردشگران خارجی اظهار کردند که در مدت اقامت در بزرگ‌ترین هتل‌های ایران و به‌خصوص در شهر تهران، با سطح بسیار پایین کیفیت تجهیزات مواجه شد‌ه‌اند، همچنین در برخی موارد از سطح پایین نظافت فضای هتل‌ها گله‌مند بودند.
عده‌ای از مصاحبه‌شوندگان یکی از هتل‌های معروف پنج ستاره در تهران تصریح کردند که هنگام عبور از راهروهای منتهی به اتاق‌هایشان، بوی نم و رطوبت از موکت‌ها به مشام می‌رسید. آنها به میز بزرگ موجود در لابی هتل اشاره کردند که می‌توانستند با نوک انگشتان خود روی گرد‌و‌غبار آن نقاشی بکشند.
بعضی از آنها اظهار کردند که مبلمان و وسایل هتل، قدیمی هستند و اقلام بهداشتی کیفیت پایینی دارند.
نتایج این پژوهش نشان داد که بیشتر محصولات فیزیکی مورد استفاده در هتل‌ها، کیفیت مطلوبی ندارند. بنا بر بررسی‌های این پژوهش، هتل‌ها در زمینه‌ تامین اقلام مصرفی با مشکل کمبود بودجه مواجه‌اند که کارشناسان آن را به ‌دلیل متعلق بودن هتل‌های لوکس ایران به بخش دولتی می‌دانند. کارشناسان گفته‌اند که هتل‌ها در بیشتر موارد موظف هستند تا اقلام مورد نیاز خود را از منابع مشخص و ثابت‌شده با قیمت‌های تعیین‌شده‌ دولتی بخرند و این امر، مانع توجه به کیفیت اقلام و هماهنگ نبودن آن با نیاز هتل بر حسب درجه‌ آن می‌شود.
فضاهای داخلی و خارجی ایجادشده در هتل‌ها، دکوراسیون هماهنگ و دلپذیری ندارند. یکی از مهم‌ترین دلایل آن، استفاده نکردن از نظر متخصصان در زمینه‌ دکوراسیون فضاهای داخلی و خارجی است.
کارشناسان معتقدند، مدیران هتل‌های ایران در انتخاب دکوراسیون و تزئینات از نظر کارشناسان فنی بی‌بهره هستند و خودشان صرف‌ نظر از اینکه در این زمینه اطلاعاتی دارند یا خیر، اقدام به طراحی و چیدن دکوراسیون می‌کنند و در درجه‌ اول، موجودی انبار هتل را مدنظر قرار می‌دهند.
در حوزه حمل‌ونقل نیز باید بیان کرد که فرسودگی ناوگان حمل‌و‌نقل، کیفیت پایین خدمات و بروز حوادث متعدد در جاده‌های ایران موجب سلب اعتماد گردشگران بین‌المللی درخصوص وضعیت ایران شده است. با وجود این شرایط سرمایه‏‏‌گذاری‏‏های لازم در حوزه حمل‌ونقل صورت نگرفته و فقدان برنامه‏‏‌ریزی‏‏‌های بلندمدت در این حوزه باعث شده صنعت حمل‌ونقل توسعه قابل ‌توجهی نداشته باشد و ایران فاصله زیادی در زمینه کیفیت خدمات حمل‌ونقل با سایر رقبای منطقه‌ای خود داشته باشد.
افزون بر این موارد مشکلات ناوگان هواپیمایی کشور، تعداد کم پروازهای بین‌المللی به ایران و چالش‌های صنعت هوایی را نیز باید به مجموعه مشکلات در این حوزه افزود که باعث شده ایران نتواند در زمینه جذب گردشگران خارجی عملکرد مطلوبی داشته باشد.
در چنین شرایطی که کشور با مسائل ریز و درشتی در حوزه کیفی و زیرساختی مواجه است و نیز در وضعیتی که تورم ادامه‌دار هزینه اسکان و حمل‌ونقل در ایران نفس صنعت گردشگری کشور را گرفته است، انتظار می‌رود از شعارزدگی و مطرح کردن ادعاهایی نظیر مزیت رقابتی ایران در حوزه توریسم به لحاظ اقتصادی، اجتناب شود و به جای آن فکری به حال اصلاح زیرساخت‌ها و مقابله با تورم کنیم.