افسانه «صدرا» با اخراج از تالار شیشه‌ای به پایان رسید

|گروه بورس| شاید آن زمانی که یکی از آخرین کاپیتان‌های کشتی صدرا با دیدن موج‌های وحشتناک دریای اقتصاد کشور، بدهی‌های سرسام‌آور حاشیه‌های فامیلی در شرکت پس از ۲۵ سال با یک قایق نجات، ۲۷ هزار مسافر نگران خود را رها کرد و خودش را به ساحل آرامش رساند باید دست‌کم نیمی از آن مسافران هم همین کار را می‌کردند و پای یک کشتی رو به غرق شده باقی نمی‌ماندند. البته باید به این نزدیک به ۳۰ هزار انسان ریسک‌پذیر مدال شجاعت داد که این همه سال صبر کردند و حتی زمانی که با چشمان خود دیدند که ناخدای کشتی در حال فرار است،‌ محل سرمایه‌های خود را ترک نکردند اما حال این همه سهامدار از امروز دیگر شرکت خود را در تالار شیشه‌ای هم نمی‌بینند و باید معاملات خود را در بازار فرابورس دنبال کنند و با افسردگی تمام به معاملات سهامی که روزی در بازار سرمایه حرف اول را می‌زد بپردازند و خاطره‌های خوش گذشته را که تا نام «صدرا» در بورس شنیده می‌شد، در ذهن‌های خود مرور کنند. البته این اتفاق یک هشدار تمام و کمال برای سایر شرکت‌های بزرگ بورس است که حتی پشتوانه‌هایی بزرگ‌تر و مهم‌تر از قرارگاه خاتم دارند. همه مسوولان و تصمیم‌گیرندگان این ماجرا هم باید کمی به وجدان‌های خاموش خود رجوع کنند تا شاید ذره‌ای به خود بیایند و به سهامدارانی فکر نمایند که شاید همه زندگی خود را به پای این شرکت ریختند تا یک سرمایه‌گذاری مناسبی را برای آینده خود داشته باشند که البته جز ضررهای وحشتناک چیزی عایدشان نشده است.
تبعید به فرابورس و تعهدات سهامدار عمده
براساس آخرین خبرها و به گزارش فارس،‌ شرکت صنعتی دریایی ایران یا همان صدرای معروف که زمانی یکی از مهم‌ترین و مطرح‌ترین شرکت‌های حاضر در بورس بود بعد از ۱۱ سال حضور از بورس اخراج و به بازار پایه فرابورس منتقل شد، این اتفاق ناگهانی و دور از انتظار به دلیل مشکلات عدیده و مرتفع نشدن مسایل آن در سال‌های اخیر آن هم با وجود تغییر مالکیت و حضور قرارگاه خاتم در ترکیب سهامداری رخ داد به طوری که با وجود مصوبه اردیبهشت‌ماه ۸۹ کارگروه ویژه حمایت از صنایع مبنی بر حل مشکلات از طریق اقداماتی چون تخصیص ۵۰۰ میلیارد تومان تسهیلات، بدهی‌ها و جرایم بانکی صدرا سال به سال افزایش یافت تا اینکه بعد از حدود ۹ ماه توقف نماد در بورس، نگرانی‌های بیش از ۲۷ هزار سهامدار در هشتم آبان‌ماه سال‌جاری قطعی شد. چراکه در جریان برگزاری مجمع فوق‌العاده‌ای، سهامداران ناخواسته رای به مشمول شدن صدرا به ماده «۱۴۱» قانون تجارت به دلیل افزایش زیان انباشته و عدم توان این زیان دادند. به این ترتیب این شرکت که از آذر‌ماه ۸۰ در بورس حاضر بود و با قیمت‌های حدود پنج هزار تومانی و معامله ۴۰۷ میلیارد تومانی ۳۴ درصد سهام در سال ۸۲ و داشتن عنوان بزرگ‌ترین خصوصی‌سازی کشور و. . . مورد توجه ویژه سهامداران واقع شده بود، بعد از فراز‌ونشیب‌های متعدد در چند سال اخیر و تناقص‌هایی در سود و زیان، از بورس اخراج و به بازار پایه فرابورس منتقل شد. در این رابطه محمدرضا عربی، معاون شران و اعضای بورس شرکت بورس اعلام کرد: براساس مصوبه ۱۴ آبان‌ماه هیات پذیرش، شرکت صدرا به دلیل نداشتن حداقل شرایط حضور در بازار دوم بورس تهران لغو پذیرش شد. این شرکت به دلیل داشتن زیان انباشته و مشمولیت ماده «۱۴۱» قانون تجارت به بازار پایه فرابورس منتقل شده و معاملات آن پس از بازگشایی در این بازار از سر گرفته می‌شود. به گفته وی، براساس مذاکرات انجام شده، سهامدار عمده شرکت صدرا طی یک برنامه حمایتی تعهد کرده سهام سرمایه‌گذاران حقیقی را خریداری کند همچنین با هماهنگی به عمل آمده با مسوولان فرابورس ایران، نماد صدرا در اولین فرصت در بازار پایه فرابورس قابل معامله خواهد شد به این ترتیب این شرکت که طی دو سال اخیر با نوسان قیمت هر سهم از ۳۴ تومان به بیش از ۱۲۰ تومان و سپس تا ۴۲۰ تومان و بعد با ریزش قیمت تا ۱۵۰ تومان همراه بود از بورس اخراج شد اما باید منتظر آینده این شرکت و واکنش سهامداران و مسوولان به این اتفاق مهم بازار سهام بود.
داستان غرق شدن از کجا آغاز شد؟
حذف نام شرکت صدرا از بورس و انتقال آن به بازار پایه فرابورس ریشه در گذشته و چند عامل داشت که درنهایت با به گل نشستن کشتی این شرکت ۱۵۰ میلیارد تومانی و مهم بعد از ۱۱ سال حضور در دریای بورس همراه شد. این رویداد بعد از حذف نام و انتقال حدود ۲۱ شرکت در سال‌جاری به فرابورس، هشداری بزرگ به سایر شرکت‌های مشابه تلقی می‌شود. چراکه در طول فعالیت بورس طی سال‌های بعد از انقلاب که بیش از ۱۲۵ شرکت بورسی اخراج شده‌اند شرکتی در حد و قواره و مشهوریت صدرا چنین کارت قرمز و حکم اخراجی را نگرفته بود و صدرا اولین شرکتی است که با آن پشتوانه و جایگاه در صنعت نفت و گاز کشور از ویترین اقتصادی کشور حذف و به بازاری دور منتقل شده است. حذف نام صدرا از بورس و انتقال آن به بازار پایه فرابورس بعد از برگزاری مجمع فوق‌العاده هشتم آبان‌ماه و مشمول شدن آن به ماده «۱۴۱» قانون تجارت رخ داده اما فعالان و کارشناسان قدیمی‌تر بازار سرمایه به خوبی می‌دانند این رویداد ریشه در گذشته و چند عامل داشت که در نهایت با به گل نشستن کشتی این شرکت مهم در دریای بورس همراه شد.
جوجه اردکی که سهم اول بورس شد
براساس این گزارش، شرکت صنعتی دریایی ایران (صدرا) از زیرمجموعه‌های سازمان گسترش و نوسازی بود که از آغاز دهه ۸۰ به یکی از معروف‌ترین سهام تبدیل و از آن به جوجه اردک زشت بازار تعبیر شد. چراکه هرچند ظاهر این شرکت نشان نمی‌داد اما بعد از رشد قیمت سهام از ۲۷۱ تومان در آذر‌ماه ۸۰ به بیش از ۱۴۰۰ تومان در سال ۸۱ و سپس حدود ۴۵۵۰ تومان در سال ۸۲ مورد توجه ویژه سرمایه‌گذاران قرار گرفت و برای مدت‌ها سهم اول بورس شد. حتی هنگام بازدید یکی از مقامات ارشد از تالار بورس و هنگامی که سهامداران به شوخی از وی پرسیدند سهام کدام شرکت را بخرند وی با اینکه هیچ شناختی از بورس و شرکت‌ها نداشت نام صدرا را به زبان آورد.
بزرگ‌ترین خصوصی‌سازی سال ۸۲ اما…
وضعیت این شرکت به همراه انتظار تداوم سودآوری صدرا باعث شد بسیاری از سهامداران در آن دوران اقدام به خرید سهام این شرکت کنند، از طرفی دیگر شرایط گذشته و افق‌های آینده این شرکت منجر شد مجموعه بانک ملی در بهمن‌ماه ۸۲ با عرضه بلوک ۳۵ درصدی سهام صدرا توسط سازمان گسترش اقدام به خرید این بلوک به ارزش بیش از ۴۰۷ میلیارد تومان کند، این معامله در آن زمان به عنوان بزرگ‌ترین واگذاری و خصوصی‌سازی تاریخ بورس معرفی و طی آن سازمان گسترش از این شرکت خارج شد. با خرید مدیریتی سهام صدرا توسط بانک ملی اکثر سهامداران انتظار داشتند بار دیگر روند صعودی سهام صدرا از قیمت‌های ۲۴۰۰ تومانی هر سهم به بالا تکرار شود اما نه تنها چنین انتظاری برآورده نشد بلکه با سیر نزولی سهام صدرا بسیاری از سهامداران شیپور عقب‌نشینی از این شرکت را نواختند.
وادع بغض‌آلود مدیری که بعد از ۲۵ سال رفت
در ادامه این وضعیت و در پی عدم دریافت پروژه‌های جدید از سوی دولت، حضور دیگر رقبا، تنش‌های موجود بین این شرکت و کارفرمایان و مسایل پیدا و پنهان عدیده و شرایط بغرنج سهام آن موجب شد قیمت هر سهم صدرا به حدود یکصد تومان برسد و جلیل خبره مدیرعامل صدرا بعد از حدود ۲۵ سال از شرکت خداحافظی کند تا ضربه دیگری به این شرکت وارد شود و عامل دیگری در بدتر شدن شرایط رقم خورد. وی که تا قبل از آن صدرا را بزرگ‌ترین و مهم‌ترین شرکت حاضر در صنعت دریایی می‌دانست که هیچ رقیبی قادر به مقابله با آن نیست، در مجمع سالانه چهارم تیر‌ماه ۸۶ شرکت صدرا رسما اعلام کرد از مدیریت این شرکت کنار کشیده و حاضر نیست در این سمت یا هر سمت دیگری در صدرا فعالیت کند. خبره علت خداحافظی‌اش را عدم همکاری دولت و دولت‌های قبلی با این شرکت اعلام کرد. وی در حالی که صدرا را بزرگ‌تر از فرزند ارشدش معرفی و با حالتی بغض‌آلود از این شرکت وداع کرد که برخی صاحبنظران معتقد بودند با توجه به حضور اقوام نزدیک وی در سمت‌های مدیریتی شرکت و وضعیت نابسامان این شرکت در عرصه‌های تولید و بازار سهام وی باید زودتر از صدرا می‌رفت، اما این اقدام و حتی استعفای مهرزاد مدیرعامل وقت سرمایه‌گذاری بانک ملی ایران (گروه توسعه ملی کنونی) که متولی اصلی این شرکت بود نیز نتوانست شرایط این شرکت و سهم را بهبود ببخشد.
خروج بانک ملی و زنده شدن امیدها
شرایط بد و بدتر صدرا در حالی با کاهش قیمت هرسهم به ۵۰ و سپس ۳۴ تومان طی سال‌های بعد ادامه یافت که اوایل سال ۸۸ اعلام شد سرمایه‌گذاری بانک ملی ایران فروشنده بیش از ۶۷ درصد سهام است. با این اعلام ابتدا بیش از ۵۱ درصد و سپس دو بلوک ۵/۶ و ۵ درصدی از سوی این شرکت عرضه شد که بلوک ۵۱ درصدی صدرا به قیمت هر سهم یکصد تومان و به ارزش پایه ۷۶ میلیارد تومان توسط قرارگاه خاتم خریداری شد. معامله‌ای که سرمایه‌گذاری بانک ملی ایران در برابر خرید ۳۴ درصد سهام به قیمت ۴۰۷ میلیارد تومان با زیان قابل‌توجهی همراه شد. در ادامه هم بلوک ۸/۶ و ۵ درصدی سهام صدرا توسط سرمایه‌گذاری مهر اقتصاد ایرانیان و قرارگاه خریداری شد. این تغییر اساسی در ترکیب سهامداری و هیات‌مدیره و خروج بانک ملی و ورود قرارگاه خاتم منجر شد به دلیل ترسیم افق روشن و در برابر اعلام زیان ۱۲۵ ریالی برای هرسهم، قیمت سهام صدرا در کمال تعجب ابتدا با رشد یکصد درصدی و سپس با ۶۷ درصدی قیمت به ۱۱۲ تومان رسید. در ادامه هم بهای هر سهم صدرا ابتدا به بیش از ۲۵۰ و سپس ۴۲ تومان رسید. چراکه اعلام شده بود زیان این شرکت حذف و صدرا به سودآوری ۱۶ ریالی هر سهم و حتی ۵ و ۲۰ تومانی رسیده است.
مصوبات بی‌سرانجام برای نجات یک بیمار
در ادامه در ۹ اردیبهشت‌ماه ۸۹ مصوبه‌ای مهم توسط نمایندگان ویژه رییس‌جمهور در کارگروه حمایت از تولید صادر شد تا شاید زمینه‌های اصلی بهبود آن مهیا شود. طبق این مصوبه که مربوط به اسفند‌ماه ۸۸ بود اما چند ماه اعلان عمومی شد پنج تصمیم مهم برای این شرکت اتخاذ شد. براساس این مصوبات مقرر شده بود بدهی‌های شرکت صدرا به سازمان‌های دولتی و بانک‌ها از قبیل بیمه، مالیات، گمرک و تسهیلات بانکی با رعایت مقررات مربوط به مدت یک‌سال استمهال شود. از سوی دیگر وزارت صنایع‌و‌معادن موظف شد پیگیری‌های لازم را برای اختصاص تا مبلغ ۵۰۰ میلیون دلار ( معادل ۵۰۰ میلیارد تومان ) از محل پنچ میلیارد دلار تسهیلات حساب ذخیره ارزی به شرکت صدرا انجام دهد. همچنین مرکز امور مناطق آزاد تجاری- صنعتی و ویژه اقتصادی باید افزایش محدوده منطقه ویژه اقتصادی بوشهر به بعد از جزیره صدرا را بررسی و وزارت مسکن نیز نسبت به تعیین تکلیف و رفع مشکلات اراضی منطقه یادشده اقدام می‌کرد. معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رییس‌جمهور در شرایطی باید طبق چهارمین مصوبه در مورد رتبه‌بندی شرکت صدرا همکاری لازم را به‌عمل می‌آورد که دستگاه‌های اجرایی نیز باید نسبت به پرداخت مطالبات قانونی شرکت صدرا اقدام کرده و دبیرخانه کارگروه تولید موظف بود نسبت به پیگیری اجرای این مصوبه و ارایه گزارش به صورت ماهانه به کارگروه اقدام کند.
نامه سهامداران به رییس‌جمهور
اما این وضعیت ادامه نیافت و بعد از تغییر مدیرعامل و بروز تناقض‌هایی در سود و زیان صدرا و در پی افت۵۰ درصدی قیمت هر سهم صدرا سهامداران حقیقی آن دست به دامن رییس‌جمهور شدند. به این ترتیب آبان‌ماه ۸۹ گروهی از سهامداران صدرا با ارسال نامه سرگشاده‌ای به رییس‌جمهور مسایل و مشکلات موجود را مطرح و خواهان رسیدگی شدند اما این اقدام هم کارساز نشد و سیر نزولی قیمت هر سهم صدرا و افزایش مشکلات آن ادامه یافت.
زیان ۱۴۲ تومان برای سال مالی۹۰
با انتشار گزارش هیات مدیره صدرا برای سال مالی ۹۰ شایعات پیشین مبنی بر وضعیت نامناسب سود و زیان این شرکت ۱۵۰ میلیارد تومانی تبدیل به واقعیت و مشخص شد هر سهم این شرکت بیش از ۱۴۲ تومان زیان دارد. در حالی که این شرکت برای سال مالی ۸۹ قادر به تحقق سود ۱۶ ریالی هر سهم شده بود به دلایلی چون حضور در فازهای ۱۳، ۱۷ و ۱۸ و بخش آف‌شور فازهای ۲۲ تا ۲۴ پارس‌جنوبی، ساخت کشتی‌های آفراماکس و جک‌آپ دکل‌های حفاری، پیش‌بینی سود هر سهم سال مالی گذشته را حدود پنج تومان اعلام کرده بود اما برخی از مشکلات و موانع پیش رو همچنان باقی مانده بود. با این رویداد جو روانی سهام این شرکت منفی‌تر از گذشته شده و سهامداران آن شاهد تداوم کاهش شدید قیمت هر سهم به حدود ۱۵۰ تومان در اسفند گذشته شدند.
آخرین راه‌های بی‌سرانجام نجات
با این مسایل و عوامل پیدا و گاه پنهان بود که مجمع فوق‌العاده هشتم آبان‌ماه صدرا رای به مشمول شدن آن به ماده «۱۴۱» قانون تجارت داد تا آخرین باد برای گل نشستن کشتی صدرا در بورس هم بوزد و طی آن هیات پذیرش اوراق بهادار رای به حذف نام صدرا از بورس و انتقال به بازار پایه فرابورس دهد. بازاری که اغلب شرکت‌های مشکل‌دار و زیانده در آن حضور دارند. با این همه پرونده این شرکت که مشکلات متعددی با کارفرمایان، بانک‌ها، سازمان بورس، سازمان خصوصی‌سازی (با توجه به اقدام این سازمان برای فروش سهام آذرآب آن هم با حکم دادگاه دارد)، سهامداران و… دارد، بسته شد تا این شرکت از این پس دوره سخت دیگری را شروع کند، دوره‌ای که با توجه به وضعیت موجود به نظر می‌رسد کوتاه نباشد.