افول نظام سلامت

گروه جامعه- زنگ خطر کمبود پزشک متخصص در کشور به‌ صدا درآمده است، پزشکان حاضر نیستند وارد دوره‌های دستیاری شوند، بخش عمده‌ای از صندلی‌های دانشگاه‌های علوم پزشکی در دوره‌های تخصص و فوق‌تخصص خالی می‌ماند، وزیر بهداشت گفته که «در تمام رشته‌های تخصصی به جز سه رشته غدد، گوارش و جراحی پلاستیک، در سایر رشته‌ها تعداد داوطلبان زیر ظرفیت اعلام شده بودند». آیا در چنین وضعیتی مجبور می‌شویم پزشک متخصص از خارج کشور به ایران بیاوریم؟ بسیاری از کارشناسان بر این عقیده‌اند که بعید نیست روزی مجبور باشیم پزشک وارد کنیم، حتی به صادرات بیمار نیز رسیده‌ایم. برخی پزشکان نیز بر این باورند که اگر تا امروز پزشک متخصص خارجی به کشور نیاورده‌ایم دلیلش این است که متخصصان داخلی تمام وقت کار می‌کنند. از سوی دیگر در سال‌های آینده افرادی که وارد رشته پزشکی می‌شوند مانند قبل بااستعدادترین‌ها نیستند. وقتی ظرفیت دستیاری رشته‌ها تکمیل نمی‌شود یعنی هر پزشکی با هر میزان سواد و توانایی فقط در آزمون دستیاری شرکت کند می‌تواند به راحتی صاحب یک صندلی شود. میل به مهاجرت از کشور، تغییر شغل، خودکشی کادر درمان و مسائلی که سبب بی‌انگیزه شدن جامعه پزشکی شده است.
کاهش رغبت پزشکان به دوره دستیاری و متخصصی
یاسر صالحی‌نجف‌آبادی، دبیر شورای هماهنگی نظام پزشکی‌های استان اصفهان گفت: در
سال ۱۴۰۳ از ۵۴۰۰جایگاه پذیرش دستیار تخصص پزشکی در دانشگاه‌‌های علوم پزشکی کشور ۲۰۶۹جایگاه خالی ماند و به دور دوم تکمیل ظرفیت رسید. برای مثال دانشگاه علوم پزشکی شهرکرد امسال اعلام کرده ۱۸دستیار تخصص داخلی می‌گیرد اما فقط ۶ نفر برای این دوره تخصصی وارد دانشگاه شدند که طی دو ماه دو نفر از آنها انصراف دادند و در حال حاضر این دانشگاه چهار نفر دستیار سال یک داخلی دارد. دانشگاه علوم پزشکی اردبیل هم برای دستیاری داخلی ظرفیت ۱۳نفر داشت اما فقط یک نفر وارد دانشگاه شد.
وی افزود: اینها را گفتم که به یک نکته نگران‌کننده اشاره کنم، قبل‌ترها همه تلاش می‌کردند پزشکی بخوانند و اقبال عمومی به پزشکی و تخصص بالا بود، در نتیجه افراد با‌استعداد و توانمند در این رشته قبول می‌شدند، همه ظرفیت‌ها هم پر می‌شد اما امروز متاسفانه جوان با‌استعداد سراغ رشته‌هایی می‌رود که بتواند سریع پذیرش بگیرد و مهاجرت کند، بنابراین در سال‌های آینده افرادی که وارد رشته پزشکی می‌شوند مانند قبل بااستعدادترین‌ها نیستند، وقتی ظرفیت دستیاری رشته‌ها تکمیل نمی‌شود یعنی هر پزشکی با هر میزان سواد و توانایی فقط در آزمون دستیاری شرکت کند، می‌تواند به راحتی صاحب یک صندلی شود، یعنی در سال‌های آینده متخصص‌هایی داریم که توانمندترین پزشکان نبوده‌‌اند که متخصص شده‌‌اند و این یک زنگ خطر برای سلامت جامعه است.
صندلی‌های دستیاری رشته بیهوشی و طب اورژانس خالی است
دبیر شورای هماهنگی نظام پزشکی‌های استان اصفهان با اشاره به تعداد زیادی از صندلی‌های دستیاری رشته بیهوشی و طب اورژانس که خالی است، بیان کرد: کسی حاضر نیست متخصص بیهوشی و طب اورژانس شود. در ایران اتاق‌های عملی داریم که متخصص بیهوشی ندارند که در آن عمل جراحی انجام شود و بیشتر اورژانس‌های کشور متخصص طب اورژانس ندارند. در مرتبه‌ بعد، این نگرانی برای تخصص‌های رشته‌های مادر وجود دارد، رشته‌هایی مانند تخصص داخلی، اطفال، جراحی عمومی و جراحی زنان. کسی نسبت به این رشته‌ها میل و علاقه‌‌ای ندارد.
بعید نیست روزی که مجبور باشیم پزشک وارد می‌کنیم
صالحی‌نجف‌آبادی ادامه داد: بعید نیست روزی که مجبور باشیم پزشک وارد کنیم اما اگر تاکنون چنین اتفاقی نیفتاده است به این علت بوده که امروز متخصصان ما با تمام نیرو دارند کار می‌کنند. شیفت بیهوشی و طب اورژانس در خیلی از بیمارستان‌ها به سختی کامل می‌شود، در خیلی از بیمارستان‌ها از آنجایی که در آی‌سی‌یو متخصص بیهوشی کافی نداریم مجبوریم از متخصص داخلی برای تکمیل شیفت استفاده کنیم.
در ۳ سال گذشته بالای ۳۰ نفر از پزشکان خودکشی کرده‌اند
صالحی‌نجف‌آبادی درخصوص خودکشی پزشکان گفت: امروز علاوه بر اینکه افراد جدیدی وارد حوزه تخصص نمی‌شوند پزشکان متخصص هم دارند طبابت را ترک می‌کنند، پزشکان متخصصی داریم که از شغل خودشان مهاجرت کردند و کار دیگری انجام می‌دهند، پزشکانی داریم که از کشورشان مهاجرت می‌کنند، جایی می‌روند که قدرشان دانسته شود، پزشکانی داریم که تحت سختی و فشار کار از زندگی مهاجرت می‌کنند و دست به خودکشی می‌زنند، در سه سال گذشته متاسفانه بالای ۳۰نفر از همکاران ما خودکشی کرده‌اند.
وی افزود: وقتی یک پزشک می‌خواهد تخصص بگیرد باید یک دوره چهار، پنج ساله را طی کند، در این دوره به صورت ۲۴ساعته در اختیار دانشگاه و بیمارستان قرار می‌گیرد و حق تاسیس مطب یا انجام کار خصوصی یا حتی اجازه کار در کلینیک‌ها را ندارد، باید شب و روز شیفت بدهد، بیمار ببیند، مطالعه کند تا نهایتا یک متخصص بشود. تقریبا همین دوره را باید طی کند تا فوق‌تخصص بگیرد. وقتی یک فرد چنین سرمایه‌گذاری‌ می‌کند باید برای او نتیجه‌ای داشته باشد، اما در حال حاضر در کشور ما تقریبا برعکس است، یعنی نه‌تنها افزایش چندانی در درآمد آن پزشک ایجاد نمی‌کند بلکه مسوولیتش هم بیشتر می‌شود و این در مقابل سرمایه عمر از دست رفته شخص به‌ جز زیان چیز دیگری در بر ندارد، بنابراین یک پزشک در چنین شرایطی از خودش می‌پرسد چرا باید وارد دوره‌های دستیاری شود؟ وقتی سرمایه‌گذاری می‌کند که هیچ برگشتی ندارد. وقتی دانشجویان من می‌پرسند که آیا بعد از اتمام دوره پزشکی و طرح آن، وارد دوره تخصص بشویم یا نه؟ جواب من این است که اگر بخواهم به فکر خودتان باشم می‌گویم نه! نیایید، ولی اگر به فکر مردمم که خودم و خانواده‌ام یکی از آنها هستیم، می‌گویم بیایید.
شرایط طبابت در کشور ما طوری است که پزشکان انگیزه لازم ندارند
عضو هیات رییسه مجمع عمومی نظام پزشکی کشور با اشاره به شرایط طبابت در کشور گفت: به نظرم فقط مسائل مالی نیست، یک پزشک مثل هر حرفه‌مند دیگری برای اینکه طبابت کند باید انگیزه داشته باشد اما شرایط طبابت در کشور ما طوری است که پزشکان انگیزه لازم ندارند. باید از خودمان بپرسیم کسی ‌که وظیفه‌ اصلی‌اش نجات جان انسان‌ها است چه جایگاهی در جامعه ما دارد؟ جامعه ما برای فردی که تمام عمرش تلاش کرده جان انسان‌ها را نجات دهد چه جایگاهی قائل است؟ آیا مردم ما می‌دانند که پزشک به‌ خاطر نجات جان آنها و پاسبانی از سلامت‌شان عمر و جان خود را گذاشته و می‌گذارد و قدر این را می‌دانند؟ برخی شهروندان بله، ولی خیلی از بیماران غافل از این هستند. وقتی قدر تو را ندانند با چه دلخوشی‌ای کار کنی؟
وی افزود: پزشکان جزئی از جامعه هستند. ما به‌عنوان یار و یاور دردمندان و بیماران با گوشت و پوست و استخوان دردها و مشکلات را می‌بینیم، می‌فهمیم و می‌کشیم. اما چه کسی باید به یاری بیاید و نمی‌آید؟ کلید حل مشکل سلامت فقط و فقط در دستان حاکمیت و بیمه است. امروز حاکمیت و بیمه چقدر از بیمار و پزشک حمایت می‌کنند و چقدر باید حمایت کنند؟ از سوی دیگر متاسفانه اینگونه جا افتاده که پزشک خوب پزشکی است که مجانی کار کند. در گزارش‌های تلویزیونی فقط از پزشکی تقدیر می‌کنند که رایگان ویزیت می‌کند نه پزشکی که خوب طبابت می‌کند. به نظر شما انتظار صحیح از یک پزشک باید طبابت درست، تشخیص درست، درمان درست، اخلاق حرفه‌ای درست باشد یا پول نگرفتن در مقابل خدمتی که ارائه کرده است؟ چرا اینگونه القا می‌کنیم که هر شاغلی حق دارد در مقابل خدمتی که ارائه می‌کند حق‌الزحمه دریافت کند ولی اگر پزشکی حق‌الزحمه دریافت کرد آدم بدی است؟
این متخصص اظهار کرد: نکته بعدی اینکه در جامعه ما پیش‌فرض این است که انسان همیشه سالم است و انگار بیماری وجود ندارد اما واقعیت زندگی بشر این است که ما یک روز سالم هستیم و روز بعد ممکن است بیمار شویم. حتی ممکن است به بیماری سختی مبتلا شویم، بنابراین پیش‌فرض واقعی زندگی بشر سلامتی و بیماری توامان است، نه سلامتی محض. وقتی جامعه تصور دارد هیچ‌وقت نباید بیمار شود و این بیماری اتفاق می‌افتد دنبال مقصر می‌گردد و در این میان گاهی پزشک را مقصر و معادل بیماری می‌‌داند در حالی که پزشک نگهبان سلامت و همراه شما در مقابل بیماری است. متاسفانه در دادگاه‌های ما با پزشکی که یا کوتاهی کرده یا کوتاهی نکرده اما بیمارش صدمه دیده است مانند یک مجرم یا قاتل برخورد می‌کنند در حالی که قصد و نیت پزشک علاج بیمار بوده‌ است، نه صدمه زدن به او. با وجود این اتفاقات آیا برای پزشکان انگیزه‌ای باقی می‌ماند؟
او ادامه داد: نکته بعدی اینکه طبابت بسیار در دسترس قرار گرفته و خوشبختانه سلامت بسیار فراگیر شده ولی همین امر باعث شده جامعه آن را به‌عنوان امری بدیهی تلقی کند و قدر آن را نداند. در سال ۱۳۵۵ امید به زندگی در جامعه ایرانی ۵۶سال بوده اما الان ۷۳سال است. این افزایش امید به زندگی مرهون پیشرفت‌های علمی و در دسترس قرار گرفتن خدمات پزشکی است. جامعه حق دارد با پیشرفت علم، خدمات بهتر و بیشتری دریافت کند اما آیا آنچنان که باید قدر این خدمت باارزش را می‌داند و علت بعد اینکه مانند همه مشاغل، افراد متخلف در جامعه پزشکی هم وجود دارند و با معدود افراد متخلفی که باعث مخدوش شدن ذهنیت جامعه نسبت به جامعه پزشکی می‌شوند، برخورد لازم می‌شود اما بی‌‌انصافی بعدی پررنگ کردن معدود تخلفات پزشکی در رسانه‌‌هاست؛ با اینکه در مقابل رقم بالای خدمات پزشکی که در روز ارائه می‌شود عدد بسیار کوچکی است.
عضو هیات رییسه مجمع عمومی نظام پزشکی کشور در آخر بیان کرد: به ‌طور کلی خدمت پزشکی، خدمت تشخیص، درمان و حفظ سلامتی در تمام دنیا یک خدمت گران‌قیمت و پرهزینه است. از سوی دیگر سلامت حق جامعه است اما آیا بیماران ‌توان پرداخت قیمت واقعی تامین سلامت را دارند؟ در خیلی از موارد بیماران این توان را ندارند اما چه باید کرد؟ براساس قانون اساسی حاکمیت وظیفه دارد سلامت شهروندان را تامین کند. پس این وظیفه حاکمیت است که قیمت خدمت را بپردازد. آیا حاکمیت این قیمت را پرداخت می‌کند؟ خیر این کار را انجام نمی‌دهد، بلکه با تخفیف قیمت خدمت سلامت و تخفیف جایگاه سلامت باعث آسیب به ارائه‌‌کنندگان و دریافت‌کنندگان خدمات سلامت شده است. حاکمیت با سیاست‌هایی که انتخاب کرده باعث ابتذال پزشکی در کشور شده است. اینکه تعداد پزشکان زیاد شود به معنای بهتر شدن وضعیت سلامت کشور نیست، شما باید پزشک به اندازه داشته باشید، قیمت ویزیت پزشک واقعی باشد و بیمار تشخیص درست و درمان درست را دریافت کند، نه اینکه با تعداد پزشکان زیاد، قیمت ویزیت پایین و تشخیص‌های اشتباه بخواهیم سلامت جامعه را تامین کنیم. حاکمیت به‌ جای اینکه هزینه قیمت خدمت سلامت را درست محاسبه کند و خودش آن را بپردازد، برعکس قیمت را کم محاسبه می‌کند تا هزینه سلامت از جیب پزشک و مردم پرداخت شود. وقتی حاکمیت یک قیمت غیرواقعی برای طبابت در نظر می‌گیرد دیگر برای پزشک صرفه ندارد که طبابت کند. هفته گذشته یکی از باتجربه‌ترین انکولوژیست‌های استان اصفهان با سنی کمتر از ۶۰سال تصمیم گرفت خودش را بازنشسته کند. چرا فردی با این مهارت و سابقه دیگر حاضر نیست طبابت کند؟ جواب همان‌هایی است که عرض کردم، مسائل اقتصادی و عدم تناسب سرمایه‌گذاری با دریافتی، عدم قدرشناسی و نداشتن امنیت روانی و اجتماعی دلیل این ماجراست.