اقتصاد؛ شاه‌کلید دیپلماسی پکن

«جهان‌صنعت»- گروه بین‌الملل- بررسی سیاست خارجی چین در قرن ۲۱ نشان می‌دهد که این کشور به طور گسترده به سمت توسعه مشارکت‌های جهانی بر پایه منافع مشترک با سایر کشورها گام برداشته است؛ سیاستی که به تعبیر کارشناسان ابزار ژئوپلیتیکی پکن محسوب شده و طی آن، چین به جای ائتلاف‌های رسمی سنتی به دنبال ایجاد شبکه‌ای جهانی از مشارکت‌های استراتژیک بوده است؛ شبکه‌ای که بر پایه همکاری سیاسی انعطاف‌پذیر مبتنی بر پیوندهای غیررسمی است.
در همین رابطه نشریه نشنال‌اینترست در تازه‌ترین گزارش خود، مشارکت‌های استراتژیک در سراسر جهان را یکی از مهم‌ترین ابعاد و ابزارهای دیپلماسی چین برای رسیدن به اهداف ژئوپلیتیکی خود دانسته و آورده است: در منطقه خاورمیانه که در آن آمریکا حضوری فعال داشته و چتر امنیتی خود را روی متحدان عرب گسترده است، چینی‌ها نیز به دنبال نفوذ استراتژیک هستند. بر این اساس مشارکت پکن با کشورهای خاورمیانه به سه دسته کلی تقسیم‌ می‌شود: دسته اول، مشارکت جامع استراتژیک است که شامل کشورهای ایران، مصر، عربستان و امارات می‌شود. دسته دوم مشارکت استراتژیک است که در آن کشورهایی نظیر ترکیه، قطر، اردن، عراق، عمان و کویت حضور دارند. دسته سوم نیز مشارکت جامع نوآورانه نام دارد که چینی‌ها با رژیم صهیونیستی منعقد کرده‌اند.
در این راستا، چین راهبرد سیاست خارجی خود را معمولا بر اساس منافع اقتصادی استوار کرده و آن را در منطقه خاورمیانه به صورت دوجانبه و بدون اتخاذ اهداف منطقه‌ای و چندجانبه دنبال می‌کند؛ امری که می‌توان گفت یکی از ثمرات آن گسترده و متنوع‌تر شدن دایره دوستان پکن در غرب آسیاست.
نحوه ورود چین به دوگانه فلسطین و اسرائیل
همان‌طور که اشاره شد، چین در حالی با رژیم صهیونیستی مشارکت جامع نوآورانه دارد که درخصوص فلسطین نیز آنها نقشه راهی جامع و فعال را پیگیری می‌کنند. در این رابطه شاهد هستیم چین از نخستین کشورهایی بود که در سال ۱۹۸۸ سازمان آزادی‌بخش و فلسطین را به عنوان یک کشور مستقل به رسمیت شناخته و از آن زمان تاکنون روابط دیپلماتیک و اقتصادی خود را با فلسطین حفظ کرده است. چینی‌ها همچنین علاوه بر حمایت از فلسطین در مجامع بین‌المللی، خواستار راه‌حلی عادلانه برای حل مناقشات در سرزمین‌های اشغالی هستند. در همین راستا بود که در سفر چند روز قبل محمود عباس به پکن، یک توافق مشارکت استراتژیک میان او و شی جین‌پینگ امضا شد و رییس‌جمهوری چین نیز این مشارکت را نقطه عطف مهمی در تاریخ روابط دو طرف دانست. این موضوع برای پکن از آنجا حائزاهمیت است که ایفای چنین نقشی می‌تواند جایگاه چین را در منطقه خاورمیانه با توجه به مناقشاتی که در آن جریان دارد، بسیار بهبود ببخشد. به همین دلیل است که شاهد هستیم تجارت میان چین و فلسطین در سال ۲۰۲۲ میلادی با ۲۳ درصد رشد نسبت به مدت مشابه سال قبل به ۱۵۸ میلیون دلار رسید.
رویارویی با آمریکا در منطقه
در واقع بررسی سیاست خارجی چین در منطقه خاورمیانه نشان می‌دهد دولت این کشور به طور فزاینده‌ای به خصوص طی سال‌های گذشته به دنبال تحکیم جای پای خود در منطقه است.
هر چند که این مساله در مقایسه با نفوذ ایالات‌متحده در منطقه قابل مقایسه نیست، اما میزان مشارکت‌های استراتژیکی که پکن به صورت دوجانبه با کشورهای خاورمیانه به امضا رسانده، نشان‌دهنده راهبرد بلندمدت این کشور برای حضوری فعال و تاثیرگذار در این منطقه است.
به عنوان مثال چینی‌ها در حالی از فلسطین در مجامع بین‌المللی حمایت کرده‌اند و خواستار راه‌حل دو کشوری در سرزمین‌های اشغالی هستند که آمارها نشان می‌دهد، پکن با اسرائیل ۶۲/۱۷ میلیارد دلار مراوده اقتصادی دارد. این موضوع نشان‌دهنده آن است که پکن از تمامی اهرم‌ها برای حضور اقتصادی و نفوذ دیپلماتیک در منطقه استفاده می‌کند. حتی برخی از کارشناسان معتقدند با توجه به نقش خاصی که چین در عادی‌سازی روابط میان ایران و عربستان ایفا کرده، از این اهرم می‌تواند در جهت حل مناقشه فلسطین استفاده کرده و وجهه‌ای بین‌المللی برای خود دست و پا کند.
از این رو است که شاهدیم با توجه به روی کار آمدن یک دولت راست افراطی در اسرائیل و افزایش شهرک‌سازی‌های غیر‌قانونی، پکن سعی دارد موانع موجود را به وسیله ساخت‌وساز، تولید و پروژه‌های اقتصادی رفع و رجوع کند.
از سوی دیگر کارشناسان معتقدند با توجه به نفوذ ایالات‌متحده در منطقه خاورمیانه، چینی‌ها با راهبرد مشارکت استراتژیک خود، چالش‌های مهمی را برای منافع ژئوپلیتیک، ژئواستراتژیک و ژئواکونومیک آمریکا در منطقه ایجاد کرده‌اند. از این رو از منظر آمریکایی‌ها حضور چین در منطقه بدیهی تصور شده و آنها به دنبال تقویت روابط و اتحادهای خود با کشورهای خاورمیانه برای رقابت با نفوذ روزافزون چین هستند.