اقتصاد ژاپن و آینده نامعلوم

«جهان‌صنعت»- بازگشت تورم قرار بود اقتصاد ژاپن را به وضعیت عادی‌تر بازگرداند اما این مسیر برای مصرف‌کنندگان و شرکت‌ها پر از چالش بوده است.
کاهش مصرف سبزیجات در ژاپن
طبق آخرین بررسی دولت ژاپن درباره عادات غذایی، مصرف روزانه سبزیجات در این کشور به پایین‌ترین سطح خود از سال2001 رسیده است. دلیل این موضوع تورم است. در اوایل مارس، قیمت سه ماده اصلی سوپ سنتی ژاپنی (کلم چینی، تره‌فرنگی و هویج) به ترتیب 227‌درصد، 167درصد و 140درصد بالاتر از میانگین بلندمدت خود بود. شاخص انگل (که نسبت هزینه غذا به کل هزینه خانوار را اندازه‌گیری می‌کند) به بالاترین سطح در 43‌سال اخیر رسیده است.
نرمال‌سازی اقتصادی ژاپن و تاثیر آن بر مردم
ژاپن پس از سال‌ها رکود قیمتی و رشد اقتصادی ضعیف، در حال تجربه یکی از بزرگ‌ترین تغییرات اقتصادی خود در 30‌سال اخیر است. بانک مرکزی ژاپن (BoJ) در مارس2024، پس از 17‌سال نرخ بهره منفی را لغو کرد و تاکنون دوبار نرخ بهره را افزایش داده است.
هدف این سیاست، ایجاد یک چرخه مثبت از افزایش قیمت‌ها و دستمزدها بود که می‌توانست تقاضا را تحریک کرده و رشد پایدار ایجاد کند اما در عمل، این روند با مشکلات زیادی مواجه شده است.
افزایش اندک نرخ بهره در جولای باعث سقوط بی‌سابقه بازار سهام توکیو در یک روز شد. فشارهای جدیدی بر وام‌گیرندگان مسکن و مدیران مالی شرکت‌ها ایجاد شده است، درحالی‌که سهامداران نیز خواستار تغییرات ساختاری گسترده در شرکت‌ها هستند.
آیا ژاپن در مسیر تورم اشتباه قرار دارد؟
با اینکه نرخ تورم کلی (بدون در نظر گرفتن انرژی و مواد غذایی تازه) 5/‏2درصد در ژانویه گزارش شده است، افزایش سریع قیمت مواد غذایی باعث شده مردم احساس کنند تورم بسیار بیشتر است. اگرچه شرکت‌ها در حال افزایش دستمزدها هستند اما این افزایش‌ها با تورم همخوانی ندارد و در نتیجه، مصرف‌کنندگان به‌جای افزایش خرید، سعی در کاهش هزینه‌های خود دارند.
یک خریدار در توکیو می‌گوید: «چند سال پیش، وقتی قیمت‌ها افزایش پیدا می‌کرد، فروشگاه‌ها و شرکت‌ها بابت آن عذرخواهی می‌کردند اما حالا بدون هیچ توضیحی قیمت‌ها را بالا می‌برند.»
عوامل فشار بر اقتصاد ژاپن
اقتصاد ژاپن تحت فشار مجموعه‌ای از عوامل است:
– افزایش قیمت‌های جهانی انرژی و مواد غذایی به دلیل شرایط ژئوپلیتیکی
– ضعیف‌بودن ین ژاپن به‌دلیل سرمایه‌گذاری گسترده شرکت‌های ژاپنی در خارج
– کاهش شدید جمعیت که نرخ آن به دونفر در دقیقه رسیده است و آینده تامین نیروی کار را تهدید می‌کند
– جنگ تجاری جهانی، نوسانات ارزی و رکود اقتصادی در آمریکا که به عدم اطمینان اقتصادی دامن می‌زنند
آیا افزایش نرخ بهره ادامه خواهد داشت؟
بانک مرکزی ژاپن هفته آینده نشست مهمی برای تصمیم‌گیری درباره سیاست‌های پولی برگزار خواهد کرد. اکثر تحلیلگران انتظار ندارند که نرخ بهره افزایش یابد اما همه بازارها، شرکت‌ها و خانوارها با دقت این نشست را دنبال خواهند کرد.
با اینکه برخی سیاستگذاران معتقدند چرخه مطلوب تورم در حال شکل‌گیری است اما بسیاری از اقتصاددانان احساس ناپایداری دارند. ماسازومی واکاتابه، معاون سابق بانک مرکزی ژاپن می‌گوید:
«بله، این تغییرات تاریخی هستند. بله، ممکن است این یکی از مهم‌ترین لحظات تاریخ اقتصاد ژاپن باشد. اما هنوز هم تاکید زیادی بر عدم قطعیت دارم.»
اثر تورم بر رفتار مالی مردم ژاپن
ژاپنی‌ها برای دهه‌ها به پس‌انداز کردن عادت کرده‌اند چراکه در دوران تورم منفی، نگه داشتن پول نقد منطقی بود اما حالا با افزایش قیمت‌ها، این استراتژی دیگر سودمند نیست. بانک‌های آنلاین در حال رقابت برای جذب مشتریان جدید با ارائه حساب‌های پس‌انداز با سود 4/‏0درصد هستند اگرچه این نرخ در مقایسه با بسیاری از کشورها بسیار پایین است، اما برای ژاپن یک تغییر اساسی محسوب می‌شود.
صنعت مدیریت دارایی نیز در حال بهره‌برداری از این تغییر است و تلاش می‌کند بخشی از 4/‏7‌‌تریلیون دلار پس‌انداز نقدی ژاپنی‌ها را به‌سمت سرمایه‌گذاری‌های مختلف، از جمله صندوق‌های سرمایه‌گذاری و سهام هدایت کند.
تاثیر تورم بر شرکت‌های ژاپنی
شرکت‌های ژاپنی که پیشتر به ذخیره پول نقد و کاهش هزینه‌ها عادت کرده بودند، اکنون در حال واگذاری دارایی‌های غیرضروری، مانند املاک بزرگ، شرکت‌های غیراصلی و پروژه‌های هنری هستند. این تحولات نشان می‌دهد که فرهنگ محافظه‌کاری مالی در حال تغییر است. همچنان بسیاری از شرکت‌ها سرمایه‌گذاری‌های خود را در خارج از ژاپن انجام می‌دهند زیرا به آینده اقتصاد داخلی کشور اعتماد ندارند.
آیا ژاپن از تورم جان سالم به در می‌برد؟
برخی اقتصاددانان معتقدند که هنوز برای اعلام موفقیت در خروج از تورم منفی زود است. تاکاهیده کیوچی، اقتصاددان موسسه تحقیقات نومورا، می‌گوید: «مصرف هنوز بسیار ضعیف است و افزایش قیمت‌ها بیشتر ناشی از عوامل خارجی است تا افزایش واقعی تقاضا.» اگر ین تقویت شود، نرخ تورم پایین خواهد آمد و انتظارات تورمی نیز کاهش خواهد یافت. در نتیجه، مسیر اقتصادی ژاپن همچنان مبهم و پر از ریسک است.
جمع‌بندی
– ژاپن در حال تجربه یکی از بزرگ‌ترین تغییرات اقتصادی خود در دهه‌های اخیر است.
– تورم باعث افزایش قیمت کالاهای اساسی، از جمله موادغذایی شده و قدرت خرید مردم کاهش یافته است.
– بانک مرکزی ژاپن با افزایش نرخ بهره، سعی در ایجاد یک چرخه سالم اقتصادی دارد اما این سیاست چالش‌هایی ایجاد کرده است.
– مصرف‌کنندگان هنوز به افزایش قیمت‌ها عادت نکرده‌اند و به‌جای افزایش خرید، سعی در کاهش هزینه‌های خود دارند.
– اگرچه برخی نشانه‌های مثبت وجود دارد اما بسیاری از تحلیلگران هنوز درباره پایداری این تغییرات تردید دارند.
به‌طور کلی، مسیر بازگشت اقتصاد ژاپن به حالت «عادی» همچنان پر از چالش است و باید دید که آیا این تغییرات به نفع اقتصاد و مردم خواهد بود یا خیر.