الزامات مردمی‌سازی مسکن

گروه مسکن- تلاش دولت برای محقق کردن وعده انتخاباتی ابراهیم رییسی همچنان ادامه دارد. تلاش‌های قبلی دولت به نظر کارشناسان نتیجه‌بخش نبوده است. آنها معتقدند با وجود گذشت بیش از نیمی از عمر دولت سیزدهم، میزان پیشرفت طرح نهضت ملی قابل قبول نیست.
پس از آغاز سال جدید و در پی تعیین «جهش تولید با مشارکت مردم» به‌عنوان شعار سال توسط رهبری، مهرداد بذرپاش، وزیر راه‌و‌شهرسازی از تعیین راهبرد این وزارتخانه هم راستا با شعار سال که همان مردمی‌سازی است، خبر داد.
این در حالی است که پیشتر حمیدرضا آرامی کارشناس مرکز تحقیقات مجلس در این رابطه گفته بود: مردمی‌سازی ساخت مسکن یک الزام اساسی دارد و آن این است که دولت از احتکار زمین دست بردارد و عرضه زمین را زیاد کند.
محمدصالح شکوهی‌بیدهندی پژوهشگر حوزه مسکن، شرط تحقق شعار سال و وعده دولت را عرضه زمین به متقاضیان و مردمی‌سازی نهضت ملی مسکن دانست. تحقق وعده ساخت ۴میلیون مسکن در گرو مردمی‌سازی است.
بیدهندی با توجه به شعار سال و جدیت وزیر راه‌وشهرسازی در اتخاذ راهبرد مردمی‌سازی گفت: «حوزه مسکن یکی از جاهایی است که مردمی‌سازی خیلی زود در آن نمود خواهد داشت. طبق قانون جهش تولید، دولت متعهد شده است تا در پایان هر سال یک میلیون مسکن بسازد تا در آخر چهار سال ۴میلیون مسکن ساخته شود. اگر دولت این تصور را داشت که خودش باید از ابتدا این ۴میلیون مسکن را بسازد به‌طور حتم از همان ابتدا شکست می‌خورد منتها اگر دولت به سمت عرضه زمین برای واجدین شرایط حرکت کند و این افراد خود فرآیند ساخت را پیش ببرند، موفقیت ساخت مسکن بسیار سریع‌تر و ساده‌تر خواهد بود.
او در ادامه افزود: «زمانی که مردم خانه‌های خود را بسازند؛ باکیفیت مدنظر خود این کار را انجام می‌دهند و دیگر فرآیندهای واسطه‌گری و انبوه‌سازی و پیمانکاری که ممکن است باعث تنزل کیفیت شود از بین می‌رود، همچنین اگر مردمی‌سازی در مسکن انجام شود، کسری ساخت برای مردم امری قابل پذیرش است و زمان ساخت بسیار کوتاه می‌شود. به‌عنوان مثال امروز در استان‌هایی که به سمت واگذاری زمین به افراد واجد شرایط حرکت کرده‌اند کارها بسیار سریع پیش رفته است.
شکوهی در ادامه سخنان خود با اشاره تطبیقی به نوع ساخت‌وساز در برخی استان‌های کشور در خصوص مزیت مردمی‌سازی بیان کرد: از این بین می‌توان به استان‌های خراسان‌شمالی و رضوی اشاره کرد که زمین و مجوز ساخت خانه‌های دو طبقه به افراد واجد شرایط داده شده‌است. در این استان‌ها کارهای ساخت بسیار سریع‌تر از استان‌هایی نظیر زنجان که کار ساخت به انبوه‌ساز سپرده شده یا استان سیستان‌و‌بلوچستان که به تعاونی‌ها سپرده شده است پیش رفت چراکه کار در این استان‌ها با مشکلات پیچیده‌تری روبه‌رو شد. به بیان ساده، در استان‌هایی که به سمت انبوه‌سازی رفته‌اند به دلیل کندی سرعت پروژه‌ها، بستر نارضایتی متقاضیان به شدت وجود دارد و اگر این روش تغییر نکند تا پایان سال ممکن است این اعتراضات بیشتر نیز شود. دولت برای اینکه سرعت کار ساخت مسکن را افزایش دهد و برای خود سرمایه اجتماعی خوبی بسازد باید به سرعت با واگذاری زمین مردم را به سمت مردمی‌سازی سوق دهد یعنی به جای آنکه از افراد در زمان‌های مشخص ۴۰میلیون تومان دریافت کند، افراد را به سمت ساخت خانه‌ها سوق دهد.
او در خصوص دیگر مزیت‌های مردمی‌ساز به مهر گفت: از دیگر مزیت‌های ساخت مردمی، معماری تدریجی است. به این معنا که افراد با توجه به میزان پولی که دارند بخشی از خانه خود را بسازند و در زمانی که پول دیگری تهیه کردند، بخش دیگر مسکن خود را بسازند. به عنوان مثال خانوار می‌تواند بسته به بودجه خود ۵۰متر یک ساختمان را بسازد و در آن ساکن شود. پس از مدتی نیز بخش دیگری را، مثلا یک اتاق به خانه اضافه کند اما این امر در ساخت‌وساز انبوه میسر نیست و باید همه آپارتمان‌ها یک مدل و یک نوع ساخته شود ولی ساخت واحدهای یک طبقه و در نهایت دو طبقه توسط مردم به صورت ساخت تدریجی ممکن است.
شکوهی افزود: مهم‌ترین مزیت مردمی‌سازی رضایت مردم است. به بیان دیگر به غیر ‌از همه مزیت‌های اقتصادی، رضایت و امنیت خاطر مردم در این امر بسیار اهمیت دارد. به بیان ساده مردم در این شیوه می‌گویند به میزانی که پول داشته‌ام مسکن موردنظر خود را خودم ساخته‌ام اما در نوع ساخت دولتی و انبوه‌سازی که از مردم وجه برای ساخت دریافت شود اولا اگر اشکالی مانند خرابی یک شیر آب نیز وجود داشته باشد مردم از آن رضایت ندارند، ثانیا گاهی بعد از پرداخت تقریبا تمام مبلغی که تعهد داده بودند هیچ استفاده‌ای از ملک خود نمی‌توانند بکنند. مثلا فقط برای اینکه یکی دیگر از متقاضیان سهم خود برای تکمیل آسانسور را پرداخت نکرده، تمام پروژه نیمه‌کاره مانده و به مردم تحویل نمی‌شود. پس با مردمی‌سازی دولت از یک بار مسوولیت گران خارج می‌شود و براساس گام دوم انقلاب مردم به صحنه می‌آیند. در طول تاریخ نیز هر کجا امری به مردم سپرده شد بالطبع نتایج بهتری نیز حاصل شده است. آخرین مزیت آن نیز سرعت بیشتر ساخت است. اگر به سمت مردمی‌سازی حرکت شود، فرآیند ساخت‌وساز خیلی سریع‌تر پیش می‌رود و دولت می‌تواند تمرکز خود را بر روی اختصاص زمین‌ها بگذارد.
او در پایان گفت: این یکی از سیاست‌هاست و باید در کنار آن دیگر سیاست‌ها را مدنظر قرار داد و یک بسته برای شکست قیمت‌ها ارائه داد. در کنار عرضه زمین باید سیاست‌های مالیاتی برای جلوگیری از سوداگری و دلالی زمین نیز در نظر گرفته شود. به‌بیان دیگر، افرادی که زیاد زمین معامله می‌کنند یا چندین قطعه زمین و ملک دارند یا کسانی که خانه را خالی و زمین را بایر نگه می‌دارند باید مالیات بدهند تا این چرخه وارد سوداگری نشود.