الزامات گذار به موقعیت اتاق‌های نسل چهارم

مهراد عباد عضو هیات نمایندگان اتاق تهران در یادداشتی ضمن ترسیم مسیری که اتاق‌های بازرگانی طی نسل‌ها پیموده‌اند، از ضرورت گذار اتاق‌‌ها به موقعیت و جایگاه اتاق‌های نسل چهارم سخن گفت و یکی از الزامات آن را افزایش تعداد اعضا برشمرد. متن کامل این یادداشت را بخوانید.
نسل‌های اتاق بازرگانی موضوعی است که در کشور ما کمتر به آن پرداخته شده است. اما بر اساس منابع موجود، در تاریخچه حضور و فعالیت اتاق‌های بازرگانی در دنیا، نسل اول، اتاق‌های دولت‌محور نامیده شده‌اند که برخی از حوزه‌های اصلی تمرکز آن شامل قوانین تجاری و تعرفه‌ها، مالیات، قوانین کار، فضای سرمایه‌گذاری و مقررات‌زدایی بود و عمدتا بر حفظ روابط بخش خصوصی با دولت به منظور ایجاد فضای تجاری بهتر برای اعضای خود متمرکز بوده است.
نسل دوم اتاق‌ها که اتاق عضومحور نامیده شده‌اند، از توانایی‌های خود برای ارائه خدمات بیشتر به اعضا استفاده کردند؛ این خدمات شامل احراز هویت اسناد تجاری، ایجاد شبکه‌های تجاری، صدور گواهی مبداء و برگزاری دوره آموزشی و… بوده است.
در نسل سوم اتاق‌ها که اتاق‌های جامعه‌محور نام گرفتند، توسعه مفهوم مسوولیت‌های اجتماعی رواج پیدا کرد و اتاق‌ها را به سمت ارائه خدمات به کل جامعه سوق داد. بسیاری از آنها در کمپین‌های زیست‌محیطی شرکت کردند و برخی دیگر به پروژه‌های توانمندسازی جوانان یا بانوان پرداختند و بسیاری دیگر در فعالیت‌های خیریه مشارکت کردند.
نکته قابل تامل اینکه، نسل سوم اتاق‌ها فعالیت خود را حدود ۵۵ سال پیش آغاز کرده‌اند و ما تنها حدود ۱۰ سال پیش با مفهوم نسل‌های اتاق آشنا شدیم. اما در این ۱۰ سال، اتاق‌های بازرگانی در ایران تا حدودی قدم به عرصه نسل‌های دوم و سوم نهاده‌اند. جایی که اتاق‌ها با ارائه خدمات به اعضا، نظیر صدور کارت بازرگانی، مشاوره، پنجره واحد، گواهی مبداء، مدرسه کسب‌وکار، مراکز نوآوری و داوری، تقویت تشکل‌ها و با ترویج مسوولیت‌های اجتماعی نظیر ایجاد کمپین نفس، بیمارستان بازرگان و ایجاد نهادهای خیریه عملا تا حدودی توانستند در این ۱۰ سال اقداماتی از وظایف اتاق‌های نسل دوم و سوم را انجام دهند.
در این میان، عدم ارائه خدمات کافی و کارآمد به اعضا نظیر عدم ارائه آمار و اطلاعات بازار و شبکه‌سازی ضعیف و همچنین تعداد کم اعضای اتاق‌ها از جمله مسائلی است که کمتر به آن توجه شده است. در اکثر اتاق‌های دنیا تعداد اعضا، تقریبا برابر کسب‌وکارهای موجود در آن منطقه است، اما در ایران با توجه به مقررات ناکارآمد در حوزه کارت بازرگانی تنها شرکت‌هایی که واردات و صادرات دارند، باید کارت بازرگانی دریافت کنند. موضوع عضویت بدون داشتن کارت بازرگانی نیز عملا در ایران رواج پیدا نکرده، ازاین رو تعداد اعضای اتاق بسیار پایین است. از طرف دیگر با ایجاد اتاق‌های تعاون و اصناف امکان تمرکز تمام ‌کسب‌وکارها در یک‌جا وجود ندارد، بنابراین لازم است اتاق‌های ایران جهت ورود به نسل چهارم اتاق‌ها تمام تلاش خود را جهت افزایش خدمات به اعضا و افزایش تعداد آنها لحاظ کنند تا از قافله نسل چهارم اتاق‌ها بیش از پیش عقب نمانند.
از طرف دیگر اتاق‌های نسل سوم که جامعه‌محور بودند از ۴۰ سال گذشته به مسائلی نظیر اخلاق ‌کسب‌وکار، محیط‌زیست، فقر، حقوق بشر، دیپلماسی تجاری، ارتباط با سازمان‌های بین‌المللی و… ورود کرده‌اند که اتاق‌های ما در این رابطه یا کاری انجام نداده‌اند یا فعالیت‌های کمتری کرده‌اند و لازم است برای گذار از نسل‌های دوم و سوم به مسائل اجتماعی نیز بیشتر بپردازند.
اتاق‌های ایران با توجه به قوانین آن، هنوز بین نسل‌ها گیر افتاده‌اند. اتاق‌های ما هم نسل اول است، هم نسل دوم و هم سوم، اتاق‌های ما اتاق‌هایی هستند برای تمام نسل‌ها. شاید لازم باشد این گذار به اتاق‌های نسل چهارم هر چه زودتر انجام شود که لازمه آن افزایش عضویت است. اما اتاق‌های نسل چهارم و چگونگی کارکرد و ماهیت آنها موضوع داغ جدیدی است که در جوامع بین‌المللی اتاق‌های بازرگانی روی آن گفت‌وگو و تحقیق ‌می‌کنند.
در سال ۲۰۲۱ رویدادی با میزبانی اتاق بازرگانی دبی توسط فدراسیون اتاق‌های بازرگانی جهان(WCF) برگزار شد. این رویداد که با عنوان نوآوری در مدل‌های ‌کسب‌وکار اتاق‌ها برگزار شد تمرکز خود را برای ایجاد چارچوب کاری و ذهنی برای ورود به اتاق‌های نسل چهارمی گذارد. اتاق‌های نسل چهار تلاش خواهند کرد با ایجاد شبکه گسترده در توسعه پایدار جهانی کوشا باشند. آنها در عین حال ‌می‌کوشند که ارتباط سازنده‌ای بین دولت، اتاق‌ها و جامعه مدنی ایجاد کنند. اتاق‌های نسل چهارم به صورت پیوسته و سریع خودشان را با نیازهای ذی‌نفعانشان وفق داده و توجه ویژه‌ای به شرکت‌های نوپا به ویژه شرکت‌های بسیار کوچک دارند، چراکه شرکت‌های بسیار کوچک، کوچک و متوسط رکن اصلی اقتصاد جهانی به شمار می‌آیند. اتاق‌های نسل چهارم اعضای خود را در گذار به اقتصاد دیجیتال یاری می‌رسانند.
مهم‌تر آنکه، اتاق‌های بازرگانی سراسر دنیا در تلاش هستند تا با ایجاد شبکه گسترده جهانی در توسعه پایدار جهان نقشی داشته باشند، همان‌طور که اکنون درخصوص مسائل اقلیمی و ارائه خدمات به جوامع مدنی فعال هستند. ظاهرا برای گذار به اتاق‌های نسل چهارم نیاز است که مشارکت و مطالعات بیشتری در این زمینه انجام شود؛ در این مسیر همچنین لازم است اتاق‌های بازرگانی ایران ارتباطات و مشارکت خود در مجامع و اتاق‌های بین‌المللی را ارتقا ببخشند.