امتیاز ویژه ای نداده ایم

الهام بیگی- از روز اولی که از شرایط عمومی قرارداد‌های جدید نفتی رونمایی شد تا امروز که این قرارداد با وجود سختگیری‌ها و هیاهوی سیاسی و رسانه‌ای مخالفان برای توسعه فاز ۱۱ پارس‌جنوبی با توتال فرانسه امضا شده است حرف منتقدان تغییری نکرده است و همچنان معتقدند محرمانه بودن جزییات قرارداد باعث ایجاد فساد در آن می‌شود و از طرفی توتال فرانسه را دشمن ایران می‌دانند و نگران درز اطلاعات محرمانه فاز ۱۱ پارس‌جنوبی به قطر هستند و در کل ورود سرمایه خارجی به ایران را علیه منافع ملی می‌بینند.
درست است که ایران در دوران تحریم در حالی که بسیاری از کارشناسان انتظار فروپاشی اقتصاد ایران را داشتند، توانست با همت متخصصان و مهندسان ایرانی پروژه‌های خود را پیش برد و تا حد امکان برای تجهیزات و نیاز‌های کشور به خودکفایی برسد اما واقعیت قضیه این است که مشکل اصلی ما عقب‌افتادگی تکنولوژیک از شرکت‌های بین‌المللی است.
در این میان با وجود اینکه ایرانی‌ها فراتر از انتظارات فعالان بازار عمل کردند و توانستند سهم از دست رفته خود در بازار‌های جهانی را به سرعت به دست آورند اما فقدان آموزش‌های روز دنیا و عدم بهره‌گیری از استانداردهای بین‌المللی در دوران تحریم‌ها توسعه صنعت نفت و گاز ایران را دچار عقب‌ماندگی‌هایی کرده است که بی‌شک برای جبران آن نیاز به سرمایه‌گذاری عظیم و تکنولوژی روز دنیا داریم.
این در حالی است که باتوجه به اینکه عمر بیشتر مخازن نفتی به نیمه دوم خود رسیده و همچنین در سال‌های اخیر در برداشت از میدان‌های مشترک عملکرد خوبی نداشته‌ایم باید به نیاز ضروری مخازن کشور به استفاده از روش‌های ازدیاد برداشت توجه ویژه‌ای شود تا مملکت با شعار دادن بیش از این عقب نیفتد.
طبق آخرین آمار، در برنامه ششم توسعه، صنعت نفت به ۲۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری نیاز دارد؛ عددی که بدون شک نمی‌توان از منابع داخلی یا صندوق توسعه ملی تامین کرد.
بنابراین در این شرایط با توجه به اینکه تحریم‌های اقتصادی علیه ایران طی چهار سال منجر به از بین رفتن اعتماد فعالان اقتصادی برای سرمایه‌گذاری در کشور شده است نسخه جدید قرارداد‌های نفتی موسوم به IPC می‌تواند بهترین گزینه برای بازگرداندن اعتماد و تمایل کشورهای خارجی برای فعالیت در ایران و سرعت بخشیدن به از سرگیری تعاملات بین‌المللی ایران باشد.
واقعیت قضیه این است که کشور ایران به دلیل موقعیت بی‌بدیل خود در اقتصاد انرژی جهانی، نباید و نمی‌تواند مانند جزیره‌ای از اقتصاد جهانی دور بماند؛ نکته‌ای که توسط جامعه جهانی به درستی فهمیده شده است اما متاسفانه عده‌ای در داخل کشور با بحث‌های سیاسی و جناحی درصدد کارشکنی علیه اجرای قرار‌های جدید نفتی شده‌اند.
بر همگی روشن است که این کارشکنی‌ها عدم امنیت سرمایه‌گذاری در ایران را به جهان بیرون منعکس می‌کند در حالی که اکثر کارشناسان معتقدند این قرارداد با توتال به‌عنوان یکی از شرکت‌های تراز اول نفتی جهان موجب کاهش نگرانی سرمایه‌گذاران خارجی برای بازگشت تحریم‌ها علیه ایران خواهد شد.
تضمین امنیت کشور
در همین راستا سفیر ایران در بروکسل گفت: امضای قرارداد طرح توسعه فاز ۱۱ پارس‌جنوبی با کنسرسیومی به رهبری شرکت فرانسوی توتال نشان از امنیت و تضمین سرمایه‌گذاری در ایران دارد.
پیمان سعادت، سفیر ایران در بروکسل در همایش تجاری ایران و لوکزامبورگ، انعقاد قرارداد طرح توسعه فاز ۱۱ پارس‌جنوبی با شرکت توتال فرانسه را نشان از امنیت و تضمین سرمایه‌گذاری در ایران دانست و گفت: بعد از برجام هیات‌های تجاری زیادی به ایران رفته و با شرکت‌های مختلف مذاکره کرده و به توافق رسیدند و این روند در حال توسعه است.
وی افزود: اتحادیه اروپا موضع محکمی علیه آمریکا درباره برجام اتخاذ کرده و این نقطه امیدوارکننده‌ای برای توسعه سرمایه‌گذاری و مراودات بین‌المللی در ایران است.
سعادت خطاب به تجار لوکزامبورگی تصریح کرد: برای شکستن یخ‌ها همان‌طور که پیشتر هم به ایران رفتید باید باز هم به ایران سفر کنید و امنیت و تسامح مردم سرزمینم را از نزدیک مشاهده کنید.
سفیر ایران در بروکسل عنوان کرد: ما شاهد افزایش سرمایه‌گذاری و ورود هیات‌های تجاری به ایران هستیم و بدون شک کسانی که زودتر در این‌باره گام بردارند نتیجه بهتری خواهند گرفت.
از سوی دیگر وزارت نفت با هدف ابهام‌زدایی رسانه‌ها در برابر عقد قرارداد توتال در فاز ۱۱ پارس‌جنوبی نشست خبری را با معاون مدیرعامل شرکت ملی نفت در امور توسعه ترتیب داد.
معاون توسعه و مهندسی شرکت ملی نفت ایران با تاکید بر اینکه در قرارداد توسعه فاز ۱۱ امتیاز ویژه‌ای به توتال داده نشده است، اظهار کرد: به نظر من مذاکرات با توتال به سالم‌‌ترین شکل ممکن بوده و مراقبت‌های امنیتی لازم صورت گرفته است.
غلامرضا منوچهری در این نشست خبری با اشاره به برنامه وزارت نفت برای افزایش تولید از میادین نفت و گاز اظهار کرد: براساس برنامه ششم توسعه و برنامه ۱۰ساله شرکت ملی نفت باید از میادین نفت و گاز افزایش تولید داشته باشد زیرا این میادین قابلیت افزایش تولید را دارند. مطالعاتی که توسط شرکت‌های بین‌المللی انجام گرفته نشان می‌دهد تولید از میادین نفت و گاز ایران در ۱۰ سال آینده سه میلیون بشکه در روز افزایش خواهد یافت.
وی با اشاره به ایجاد اشتغال در صنعت نفت و گاز ایران گفت: آمدن شرکت‌های خارجی در صنعت نفت ایران به معنای گرفتن فرصت از شرکت‌های ایرانی نیست. حتی از کارشناسان ممتاز ایرانی که طی سال‌های گذشته مهاجرت کرده‌اند دعوت شده برای توسعه میادین به ایران بازگردند. راه‌‌اندازی طرح‌های بالادستی در روند اشتغال و تولید مفید است و فرصتی را برای سازندگان داخلی تجهیزات فراهم می‌کند.
منوچهری با اشاره به جذب سرمایه‌گذاری‌ خارجی ادامه داد: صنعت نفت و گاز یکی از صنایعی است که می‌تواند برای کشور به راحتی سرمایه خارجی جذب کند و مدل قراردادهای جدید نفتی به طوری است که به بانک مرکزی سقف بدهی اضافه نمی‌کند. نوع تامین مالی این قراردادها مطلوبیت بالایی دارد.
معاون توسعه و مهندسی شرکت ملی نفت ایران با تاکید بر اینکه انتقال تکنولوژی در قراردادهای جدید نفتی مورد نظر وزارت نفت است، افزود: در کشور با فقر تکنولوژی در صنعت نفت و گاز مخصوصا در بخش ازدیاد برداشت مواجه هستیم که این نقص می‌تواند با ورود شرکت‌های بین‌المللی و انجام EOR و IOR برطرف شود و توانایی‌های شرکت ایرانی در این حوزه توسعه یابد.
وی با اشاره به رشد شرکت‌های E&P ایرانی تصریح کرد: تاکنون صلاحیت بیش از ۱۲ شرکت E&P ایرانی تایید شده‌ است که می‌توانند با عنوان شریک ذی‌صلاح در کنار شرکت‌های بین‌المللی فعالیت کنند حتی چنانچه این شرکت‌ها صلاحیت داشته باشند وزارت نفت توسعه میدانی را به آنها واگذار می‌کند و شرکت‌های ایرانی می‌توانند شرکت‌های بین‌المللی را به‌عنوان شریک انتخاب کنند.
منوچهری با تاکید بر رشد فعالیت‌های R&D در صنعت نفت گفت: در هر پروژه انجام کارهای تحقیقاتی مخصوصا در زمینه‌ ازدیاد برداشت پیش‌بینی شده است در این راستا برای توسعه هر میدان یک دانشگاه در نظر گرفته شده که در کنار فعالیت شرکت‌های خارجی بحث دانش‌محور را دنبال کنند.
معاون توسعه و مهندسی شرکت ملی نفت ایران با بیان اینکه میزان آمادگی شرکت‌های ایرانی برای تولید مطلوب نیست، گفت: هنگامی که تجهیزات را مخصوصا در بخش فراساحل پارس‌جنوبی بازبینی کنیم، متوجه می‌شویم این تجهیزات نیاز به ارتقا دارند. ایران سال‌ها از سازوکارها دور بوده است و استانداردهای ما در صنعت نفت کافی نیست. قراردادی که در زمینه توسعه فاز ۱۱ پارس‌جنوبی امضا شده، می‌تواند الگوی خوبی برای سایر فازها باشد.
منوچهری در ادامه با تاکید بر سرعت بخشیدن به اجرای طرح‌های توسعه میادین نفت و گاز اظهار کرد: یکی از مشکلات در سال‌های گذشته زمان‌بر بودن طرح‌ها در کنار مشکلات کیفی بود. در پارس‌جنوبی تاخیر در اجرای پروژه ده‌ها میلیارد دلار لطمه به کشور وارد کرد. سعی می‌شود با مشارکت شرکت‌های بین‌المللی سرعت پروژه‌ها بیشتر و زمان آنها کوتاه‌تر شود. البته این موضوع به ساخت داخل و مشارکت شرکت‌های ایرانی خدشه وارد نمی‌کند.
معاون توسعه و مهندسی شرکت ملی نفت ایران در ادامه با اشاره به امضای قرارداد توسعه فاز ۱۱ پارس‌جنوبی گفت: در این قرارداد هیچ امتیاز ویژه‌ای به شرکت‌های خارجی داده نشده است. برخی عقیده دارند از آنجا که برای نخستین‌بار است ایران با یک شرکت بزرگ بین‌المللی قرارداد امضا می‌کند پس به این شرکت امتیاز ویژه‌ای داده شده است در حالی که این موضوع صحت ندارد. مذاکرات بسیار سخت و نفسگیر بود و به دستاوردهای خوبی در مقایسه با گذشته دست یافتیم. البته باید در نظر داشت که این قرارداد دوطرفه است.
وی با بیان اینکه IPC یک قرارداد خدمات مدیریتی متعارف است، ادامه داد: قرارداد IPC طولانی‌مدت است و مالکیت و مدیریت مخزن و تجهیزات به طرف خارجی داده نمی‌شود. شرکت خارجی به مخازن نفتی و گازی ایران تسلط دارد اما اختیار ندارد. در واقع IPC در ماهیت تفاوتی با بیع‌متقابل ندارد، فقط زمان آن طولانی‌تر شده و به تعهدات پیمانکار اضافه شده است. در این راستا هر قلم از تجهیزاتی که وارد خاک ایران شود برای ایران است.
منوچهری بیان کرد: لیدر این کنسرسیوم (توتال، CNPCI و پتروپارس) توتال است که نقش پیمانکار عمومی را انجام می‌دهد و ساختار قرارداد به صورت مشترک بوده و هر سه شرکت در مقابل کارفرما متعهد هستند. براساس پیش‌بینی انجام شده در ساختار مدیریتی پتروپارس سهم بیشتری برعهده می‌گیرد و هر تصمیمی گرفته شود در کمیته مشترک باید به تایید برسد.
معاون توسعه و مهندسی شرکت ملی نفت ایران با بیان اینکه برای انجام هر اقدامی باید مناقصه برگزار شود، گفت: لیست شرکت‌های دارای صلاحیت به تایید شرکت ملی نفت می‌رسد. حضور پیمانکار خارجی در برخی قراردادها به ارتقای کیفیت و پایین آمدن قیمت‌ها کمک می‌کند. مناقصاتی که انجام می‌شود دو شاخص دارد؛ نخست آنکه سهم شرکت ایرانی در مشارکت بالاتر است و دوم اینکه تجهیزاتی که به کار گرفته می‌شود اگر در ایران ساخته شود، امتیاز بالاتری خواهد داشت.
وی ادامه داد: برای اینکه بتوانیم شرکت‌های ایرانی را در لیست تایید صلاحیت قرار دهیم برای آنها جلسات توجیحی برگزار می‌کنیم. شرکت خارجی الزام دارد ۵۰ درصد سهم خدمات و کالای ایرانی را رعایت کند. همچنین بخش عمده فاز ۱۱ مانند سکوی افزایش فشار باید در یارد ایرانی ساخته شود.
منوچهری با تاکید بر اینکه پتروپارس در همکاری با توتال تحقیر نمی‌شود، توضیح داد: برخی عقیده دارند پتروپارس زیر دست توتال فعالیت می‌کند و این موضوع باعث تحقیر پتروپارس است. این موضوع صحت ندارد و توسعه فاز ۱۱ یک کار تعاملی و مشارکتی است که باعث افزایش قابلیت‌های پتروپارس می‌شود. اگر شرکت‌های ایرانی در گذشته در توسعه فازها موفق بوده‌اند به دلیل همکاری و تعاملاتی بوده که با شرکت‌های خارجی داشته‌اند.
معاون توسعه و مهندسی شرکت ملی نفت ایران در ادامه در مورد میزان سرمایه‌گذاری برای توسعه فاز ۱۱ پارس‌جنوبی گفت: حدود ۸/۴ میلیارد دلار برای توسعه فاز ۱۱ پیش‌بینی شده که این در دو مرحله انجام می‌شود. در کنار آن یک میلیارد دلار هزینه‌ای است که کنسرسیوم به بیمه، مالیات، ارگان‌های دولتی و شهرداری پرداخت می‌کند و بازپرداخت به صورت محدود آغاز می‌شود.
منوچهری با بیان اینکه سهم کنسرسیوم در قرارداد توسعه فاز ۱۱ پارس‌جنوبی ۱۴ درصد ارزش تولیدات است، گفت: اگر شش میلیارد در نظر بگیریم معادل هفت درصد تولید میدان است. بازپرداخت سرمایه طی ۱۰ سال است. مرحله دوم سرمایه‌گذاری که متعلق به سکوی افزایش فشار است نیز طی ۱۰ سال نیز صورت می‌گیرد. یکی از مزیت‌های قرارداد، طولانی بودن مدت بازپرداخت و بهره پایین آن است.
وی با اشاره به تحریم‌ها اظهار کرد: در قرارداد، موضوع بازگشت تحریم‌ها پیش‌بینی نشده است. اگر شرایط کار غیرممکن شود باید هر یک از دو شرکت توتال و CNPCI مدارک و سندهایی را ارائه کنند که نشان دهد قادر به ادامه کار نیستند. در این شرایط ابتدا توتال و در مرحله دوم CNPCI کنار می‌روند و پتروپارس پروژه را ادامه خواهد داد. چنانچه به هر دلیلی کار متوقف شود، پیمانکار وجوهی دریافت نمی‌کند و بعد از اینکه کار تمام شد، می‌تواند اصل سرمایه خود را برداشت کند. در هر شرایط چنانچه پیمانکار پروژه را رها کند، پرداختی به آن صورت نمی‌گیرد.
منوچهری با بیان اینکه برای اجرای قرارداد برای توسعه فاز ۱۱ پارس‌جنوبی زمان زیادی در انتظار مصوبه هیات دولت بودیم، افزود: بعد از آن، مذاکره با توتال ۱۸ ماه طول کشید که امری طبیعی است اما باعث می‌شود در قراردادهای بعدی سرعت بیشتری به کار دهیم.
امضای ۱۰ قرارداد نفتی
تا پایان سال
معاون توسعه و مهندسی شرکت ملی نفت ایران از امضای ۱۰ قرارداد نفتی تا پایان سال خبر داد و گفت: وزارت نفت براساس مصوبه شورای اقتصاد مقاومتی مکلف شده ۱۰ قرارداد را تا پایان امسال به پایان برساند که در این راستا مذاکره و مناقصه به صورت موازی پیش می‌رود.
مناقصه آزادگان در حال انجام است
منوچهری با اشاره به امضای ۱۰ قرارداد تا پایان سال گفت: مناقصه آزادگان یکی از ۱۰ قراردادی است که وزارت نفت باید تا پایان سال امضا کند. مناقصه آغاز شده اما شرکت‌های روسی نفر اول آنها نیستند. این شرکت‌ها در قراردادهای دیگری مانند منصوری و آب‌تیمور حضور دارند.
دلیل عدم برگزاری مناقصه برای توسعه فاز ۱۱ پارس‌جنوبی
معاون توسعه و مهندسی شرکت ملی نفت ایران به این سوال که چرا برای توسعه فاز ۱۱ پارس‌جنوبی مناقصه برگزار نشد، پاسخ داد: فاز ۱۱ تنها پروژه باقی مانده از پارس‌جنوبی بود که انتظار داشتیم به سرعت به پایان برسد. این پروژه در نقطه مرزی قرار دارد. پروژه توسعه فازهای ۱۳، ۱۴، ۲۲، ۲۳، ۲۴ بیش از هفت سال است که آغاز شده و افق روشنی از تکمیل آنها وجود ندارد. عمده قراردادهای پارس‌جنوبی به صورت ترک مناقصه بود. قبل از توسعه فاز ۱۱، ۱۰ فاز به صورت ترک مناقصه توسعه یافت.
وی ادامه داد: با توجه به آمادگی شرکت توتال تصمیم گرفته شد توسعه فاز ۱۱ بدون مناقصه انجام نشود و بر این موضوع هیات نظارت، دادستان، قوه قضاییه و وزارت نفت به طور دائم نظارت دارند.
منوچهری در مورد محرمانه بودن قرارداد فاز ۱۱ پارس‌جنوبی نیز توضیح داد: افشای جزییات قراردادهای بزرگ نفتی در هیچ جای دنیا روال نیست. پیش‌نویس قرارداد ممکن است به شرکت‌هایی که نیاز دارند، داده شود، البته جزییات کامل آن محرمانه و سری است. افشای جزییات قدرت چانه‌زنی ما را با شرکت‌های دیگر کاهش می‌دهد. البته نهادهایی که باید به این قراردادها دسترسی داشته باشند، دسترسی دارند و این قرارداد برای مراجع عالی کشور محرمانه نیست.
معاون توسعه و مهندسی شرکت ملی نفت ایران در ادامه با بیان اینکه پیش‌بینی شده چنانچه پیمانکار تعهدات خود را اجرا نکرد، در قرارداد به صورت یکجانبه از او گرفته شود، اظهار کرد: قرارداد باید مدت دو سال ۵۰۰ میلیون دلار را نهایی کند در غیر این صورت قرارداد از او گرفته می‌شود و بازپرداخت نخواهد شد. همچنین چنانچه مدتی بگذرد و نتواند تمهیدات لازم را برای ساخت کمپرسور اجرا کند جریمه سنگینی خواهد شد.
وی گفت: از روز نخستی که کنسرسیوم وارد کشور می‌شود، سرمایه‌ای که به کشور وارد می‌کنند تضمین کار آن است. ما تمهیدی برای بازگشت سرمایه جز کاری که کنسرسیوم انجام می‌دهد، نداریم.
منوچهری در مورد فعالیت توتال در قطر اظهار کرد: سهم توتال در قطر کم است و این شرکت رو‌به‌‌روی فاز ۱۱ در قطر سهمی ندارد. نباید به این صورت به مسایل نگاه کرد که حالا که توتال در قطر فعالیت می‌کند، نباید در ایران فعالیت کند. شرکت مرسک اطلاعات ۲۰ ساله از قطر دارد و اکنون برای توسعه لایه‌های پارس‌جنوبی به ایران آمده است. مسلما اطلاعات قطر را در اختیار ما قرار نمی‌دهد. توتال در گذشته میدان ما را مطالعه کرده و مشاور ما بوده است.معاون توسعه و مهندسی شرکت ملی نفت ایران در مورد رشوه شرکت توتال گفت: مراجع حقوقی باید به این مساله رسیدگی کنند و هر حکمی که دهند وزارت نفت رفتار می‌کند.
وی در پایان اظهار کرد: تمهیداتی که در این قرارداد پیش‌بینی شده آینده خوبی را برای کشور رقم خواهد زد. بیشتر مخالفت‌ها به دلیل عدم درک از موضوع و پارازیت‌های اطلاعاتی است.