امنیتی‌سازی یا سیطره بر قطب فناوری

عرفان ناظریه- اواخر هفته گذشته بود که جمهوری خلق چین خبر از برگزاری رزمایشی در اطراف جزیره تایوان در پاسخ به اظهارات رییس‌جمهوری جدید این کشور در مراسم تحلیفش داد. در همین راستا تلویزیون دولتی چین، سی‌سی‌تی‌وی اعلام کرد که این کشور در چارچوب یک رزمایش نظامی که توسط ارتش، نیی هوایی و نیروی دریایی ارتش آزادی‌بخش خلق چین اجرا شده است، حملات موشکی ساختگی در نزدیکی تایوان انجام داده و جت‌های جنگنده حامل موشک‌ به همراه بمب‌افکن‌ها را به پرواز در آورده است.
در واقع تنش‌ها میان پکن و تایپه از گذشته مسبوق به سابقه بوده و در این چندسال اخیر و با روی کارآمدن روسای جمهوری در تایوان که به زعم چین، استقلال‌طلب هستند وارد فاز جدیدی شده است. از طرفی چین معتقد است که غرب با دست گذاشتن روی تایوان به دنبال نفوذ در آن و نقض تمامیت ارضی پکن بوده و واشنگتن با این اقدامش وارد حوزه نفوذ جمهوری خلق چین شده و تهدیدی برای امنیت ملی آن به حساب می‌آید. همچنین از جهتی دیگر، تایوان نیز معتقد است که این کشور بخشی از خاک چین نبوده و پکن به دنبال برهم زدن روند توسعه دموکراسی در آن سرزمین است.
در همین جهت جدای از اینکه این مساله تا چه حدی تهدیدی امنیتی برای حاکمیت و تمامیت ارضی جمهوری خلق چین است، می‌توان ۲ احتمال را برای این تنش مطرح کرد؛ نخست امنیتی‌سازی مساله تایوان برای چین و دوم تلاش واشنگتن و پکن برای تسلط بر تایپه به علت وجود شرکت‌های مهم در حوزه فناوری.
چرایی برگزاری رزمایش
زمستان سال گذشته بود که لای چینگ ته، نامزد استقلال‌طلب تایوانی از حزب حاکم «دموکراتیک مترقی» تایوان، پیروز انتخاب ریاست‌جمهوری این کشور شد. وی در آن زمان اعلام کرد از تایوان در برابر تهدیدها و ارعاب مداوم چین محافظت خواهد کرد و قصد دارد وضعیت موجود در تنگه تایوان را حفظ کند. همچنین وی خاطرنشان ساخت که مایل است در گفت‌وگو و همکاری با چین برای ایجاد یک محیط صلح‌آمیز و مرفه مشارکت کند اما تنها در صورتی که برابری و کرامت وجود داشته باشد.
در همین راستا دوشنبه گذشته بود که مراسم تحلیف وی برگزار شد. مراسمی که لای چینگ ته، طی آن بار دیگر انگشت اتهامات را به سوی چین دراز کرده و مطرح کرد که از پکن می‌خواهد دست از تهدید برداشته و تاکید داشت که چین و تایوان تحت تبعیت از یکدیگر نیستند. سخنی که مقامات چینی را برآشفت و آنها ضمن محکوم کردن چنین صحبتی، آن مواضع را شرم‌آور نیز خواندند.
البته که واکنش به سخنرانی رییس‌جمهوری جدید تایوان محدود به اظهارنظرهای سیاسی نشده و روز پنجشنبه و جمعه گذشته، شاخه‌های مختلف ارتش آزادی‌بخش خلق چین دست به برگزاری رزمایشی گسترده در پاسخ به اظهارنظرهای لای چینگ ته زدند که به اذعان و ادعای مقامات پکن دارای مطالب استقلال‌طلبانه بوده است. به همین جهت پکن با هدف به اصطلاح تنبیه لای چینگ ته، رئیس جمهوری جدید تایوان، دست به برگزاری رزمایشی نظامی زده است. وو کیان، سخنگوی وزارت دفاع چین در توضیحاتی در خصوص برگزاری این رزمایش تاکید کرد که این اقدام با هدف آزمایش توانایی‌های چین در کنترل قدرت در تایوان و همچنین انجام حملات مشترک و اشغال مناطق کلیدی این جزیره صورت گرفته است. او همچنین در ادامه گفت این اقدام برای مبارزه با استقلال تایوان و جلوگیری از مداخله نیروهای خارجی کاملا منطقی، قانونی و ضروری بوده است. فرمانده ارتش چین هم در اظهاراتی خاطرنشان کرد که این مجازاتی قوی برای اقدامات جدایی‌طلبانه تایوان و هشداری شدید در برابر مداخله و تحریک نیروهای خارجی است.
طی این رزمایش، بمب‌افکن‌ها با ایجاد حملات ساختگی در آب‌های شرق تایوان توانایی ارتش چین را برای اشغال این جزیره و کنترل مناطق کلیدی آن به آزمون گذاشتند. همچنین یک مقام ارشد امنیتی تایوان به رویترز گفته که چندین بمب‌افکن چینی حملات ساختگی به کشتی‌های خارجی در نزدیکی انتهای شرقی کانال «باشی»، که تایوان را از فیلیپین جدا می‌کند، انجام دادند. این مقام که به‌طور ناشناس با رویترز صحبت کرده همچنین اضافه کرد که چندین قایق گارد ساحلی چین نیز تمرین‌هایی را در سواحل شرقی تایوان انجام دادند که از آن جمله می‌توان به بازرسی ساختگی از کشتی‌های غیرنظامی اشاره کرد.
تایوان؛ تله امنیتی
همان‌طور که در ابتدا ذکر شد، جدای از اینکه مساله تایوان تا چه حدی تهدیدی برای امنیت ملی، حاکمیت و تمامیت ارضی چین است، می‌توان گفت که می‌شود مناقشه بر سر این جزیره با غرب را از دو جهت مورد واکاوی قرار داد. واکاوی‌هایی که باید آنها را در رقابتی بزرگ‌تر مشاهده کرد. در همین راستا نخستین مساله‌ای که باید آن را مدنظر قرار داد، امنیتی‌نمایی مساله تایوان برای چین است.
این نظریه که اولین بار توسط مکتب امنیتی کپنهاگ مطرح شد با تاسی و تکیه بر نظریه کنش گفتاری، اشاره به وضعیتی دارد که یک موضوع که در حالت سیاسی قرار داشته (یعنی دولت به صورت عادی و معمولی با آن برخورد می‌کند) با توجه به برخی شرایط و عوامل تبدیل به موضوعی امنیتی شده ( در دستور کار ویژه دولت‌ها قرار بگیرد، به طوری که آن را تهدیدی وجودی یا حداقل تهدیدی مهم، قابل توجه و اثرگذار به حساب بیاورند) و دولت موردنظر با صرف منابع مادی و غیرمادی خود به صورت ویژه در خصوص سوژه امنیتی شده دست به کنشگری بزند.
در همین جهت می‌توان این‌گونه مطرح کرد که احتمالا این مساله یکی از تکه‌های پازل در کلان رقابت میان واشنگتن و پکن بوده و ایالات متحده شاید سعی در انجام چنین امری دارد. باید توجه داشت که اگر سوژه‌ای به اشتباه امنیتی شود یا حداقل سطح تهدیدش در بعد عینی به اندازه‌ای نباشد که سیاستگذار به صورت ذهنی تصور می‌کند، می‌تواند موجب اتلاف توان، انرژی و منابع کشور شود.
در همین راستا و در تکمیل مطالب فوق‌الذکر باید گفت که شاید ایالات متحده با کنش‌های گفتاری و رفتاری خود به دنبال امنیتی‌ساختن موضوع تایوان به صورتی افراطی برای چین بوده و سعی می‌کند با به اصطلاح «گیرانداختن پای چین در این منجلاب» او را وارد تبعات احتمالی موردنظر خویش بکند. برای مثال بتواند تهدید تایوان را به حدی برای چین پررنگ کرده که پکن را وادار به عکس‌العملی نظامی کند و آن وقت با فشار رسانه‌ای و دیپلماتیک، هم به انزوا چین دامن بزند و هم با شروع تحریم‌های اقتصادی بر علیه آن، به سمت خالی کردن زیرساخت‌های استراتژیک چین از منابع در بلندمدت حرکت کند.
تایپه به مثابه معدن تکنولوژی
دومین موضوعی که می‌توان در خصوص تنش غرب و چین بر سر تایوان مطرح کرد، مساله وجود شرکت‌های مهم فناوری در زمینه‌های اثرگذاری همچون ریزتراشه‌ها، نیمه‌رساناها، پردازنده‌ها، تجهیزات الکترونیکی و مواردی از این دست اشاره کرد. شرکت‌هایی مانند صنایع نیم‌رسانای تایوان موسوم به TSMC که به اذعان کارشناسان حوزه فناوری در زمره مهم‌ترین شرکت‌ها در خصوص تولید نیمه‌رسانا‌ها و پردازنده‌ها است. این شرکت‌ها و صنعتی که در آن فعال هستند به شدت در حوزه هوش مصنوعی کاربرد داشته و تسلط بر آن می‌تواند در رقابت تنگاتنگ آمریکا و چین در فناوری انقلابی هوش مصنوعی تعیین‌کننده باشد.
این دو کشور سعی می‌کنند با در دست داشتن فناوری‌های روز و پیشرفته یا به اصطلاح high tech، نقش خود را به عنوان مرکز جهان تثبیت کرده و کشورهای پیرامون را به خود وابسته بکنند. مساله‌ای که می‌توان گفت هوش مصنوعی عامل اصلی برای تصاحب جایگاه مذکور (مرکزیت جهان) است. موضوعی که به تعبیر ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهوری روسیه، هرکس که بر هوش مصنوعی رهبری کند بر جهان رهبری خواهد کرد.
کلان رقابت آمریکا و چین
به هرحال همانگونه که ذکر شد این مناقشه را باید در رودررویی استراتژیک میان عقاب و اژدها دید تا بتوان درک بهتری از آن داشت هرچند به نظر می‌رسد که چین با توجه به تجربه روسیه و اوکراین به راحتی تن به درگیری نظامی در تایوان ندهد اما فعالیت‌های رسانه‌ای غرب در خصوص این مساله رازآلود و مبهم است. در همین راستا اخیرا خبری در برخی محافل رسانه‌ای غربی منتشر شده است مبنی بر قصد چین برای حمله به تایوان در اوایل ماه آتی میلادی. موضوعی که خواننده آگاه را یاد کنشگری غرب در قبل از حمله روسیه به اوکراین انداخته و یادآور استراتژی «دیپلماسی اطلاعاتی» توسط ایالات متحده می‌شود. موضوعی که به تفصیل طی گزارشی در همین روزنامه با عنوان «رییس خاص سیا» به آن پرداخته شده بود. البته در انتها باید به این نکته نیز توجه کرد که چه از لحاظ توان نظامی و اقتصادی میان روسیه و چین و چه از لحاظ موقعیت تایوان و اوکراین، تفاوت‌های اساسی وجود داشته و نباید با نگاهی تک‌بعدی مسائل را تحلیل کرد بلکه باید با در نظر گرفتن مجموعه‌ای از عوامل و مفروضات به این دسته موضوعات نگاه انداخت.