امید به تیک‌آف بورس

نوید خیرخواه- بازار سرمایه در نخستین روز هفته، شنبه ۲۳فروردین۱۴۰۴، در حالی آغاز به کار کرد که فضای عمومی معاملات با امیدواری به وقایع پیش‌رو، به‌ویژه مذاکرات در جریان عمان، حال‌وهوایی مثبت به خود گرفته بود. این فضای مثبت تا حدود زیادی برگرفته از انتظار فعالان بازار نسبت به نتایج احتمالی این گفت‌وگوهای حساس و اثرگذار بود؛ مذاکراتی که از آن به‌ عنوان یکی از نقاط عطف سیاسی و اقتصادی ماه‌های اخیر یاد می‌شود. بازار در چنین فضایی شباهت زیادی به یک هواپیمای غول‌پیکر در آستانه پرواز پیدا کرده است؛ وضعیتی معلق بین دو حالت متفاوت. یا موتورهای این هواپیما با سوخت مذاکرات روشن می‌شوند و بازار با سرعت گرفتن به سمت صعودی شدن حرکت خواهد کرد، یا برعکس، نتیجه این مذاکرات نقش ترمز را ایفا کرده و بازار را بار دیگر در وضعیت رکودی قرار خواهد داد. در این میان، مفهوم «تیک‌آف» یا همان لحظه جدا شدن هواپیما از زمین، به استعاره‌ای پرتکرار در میان تحلیلگران بازار تبدیل شده؛ لحظه‌ای که بسیاری از فعالان بازار سرمایه مدت‌هاست در حسرت آن به‌سر می‌برند. شروع معاملات در روز گذشته با تمایلات مثبت قیمتی در بسیاری از گروه‌ها همراه بود؛ امری که تنها حاصل انتظارات سیاسی نبود بلکه ریشه در مجموعه‌ای از عوامل دیگر نیز داشت. تحلیلگران معتقدند که در فاصله تعطیلی بازار در روز چهارشنبه تا آغاز هفته جاری، سه دسته خبر مهم منتشر شده که نقش موثری در بهبود روانی بازار ایفا کرده‌اند. این اخبار از یک‌سو ریسک‌های سیستماتیک را کاهش داده و از سوی دیگر، هوشیاری و حساسیت فعالان بازار را نسبت به تحولات پیش‌رو افزایش داده‌اند. در کنار جو مثبت روانی، بهبود نسبی در حجم معاملات نیز قابل مشاهده بود. اگرچه این بهبود همچنان با سطح ایده‌آل فاصله دارد اما نسبت به روزهای گذشته نشانه‌ای از بازگشت بخشی از سرمایه‌های مردد به جریان معاملات است.
سیگنال‌های سیاسی از مذاکرات عمان
نخستین و مهم‌ترین دسته از اخبار منتشر شده، حول محور تحولات سیاسی و به‌ویژه گفت‌وگوهای مستقیم و غیرمستقیم ایران با برخی طرف‌های بین‌المللی در کشور عمان می‌چرخد. این گفت‌وگوها همچنان در حال برگزاری است و به‌ عنوان عاملی تعیین‌کننده برای روند بازار تلقی می‌شود. بازار ارز، که همواره آینه تحولات سیاسی و اقتصادی کلان بوده، پیشاپیش نسبت به این مذاکرات واکنش مثبت نشان داده و فعالان بازار سرمایه نیز با دقت و وسواس خاصی، هرگونه خبر یا تحلیل مرتبط با این روند را زیر نظر دارند.
فارغ از نتیجه نهایی، صرف آغاز و تداوم چنین گفت‌وگوهایی، اثراتی همچون کاهش ریسک‌های ژئوپلیتیک منطقه‌ای، کاهش احتمال درگیری نظامی و افت التهاب‌های بین‌المللی را به همراه دارد. همین مسائل باعث شده‌اند تا فعالان بازار، دست‌کم در کوتاه‌مدت، با دیدی خوشبینانه‌تر به آینده نگاه کنند.
بهبود در بازارهای جهانی
دومین دسته از اخبار مثبت، مربوط به تحولات اقتصادی در سطح بین‌المللی است. در روزهای اخیر شاهد کاهش بخشی از تعرفه‌های تجاری و برخی سیگنال‌های مثبت از سوی چین و آمریکا بوده‌ایم. اگرچه این تحولات هنوز به مرحله نهایی نرسیده‌اند اما انتظار می‌رود که در صورت تثبیت، تاثیر مثبتی بر بازارهای کالایی و صادرات‌محور ایران داشته باشند. قیمت جهانی فلزات، نفت و کامودیتی‌ها همواره نقشی کلیدی در سودآوری شرکت‌های بورسی ایفا کرده و هرگونه بهبود در این حوزه‌ها، چشم‌انداز بهتری برای درآمد شرکت‌ها فراهم خواهد کرد. تحلیلگران معتقدند اگر این روند جهانی ادامه‌دار باشد، می‌تواند یکی از عوامل پشتوانه‌ای مهم برای رشد میان‌مدت بازار سرمایه ایران باشد. از این منظر بازارهای جهانی به‌مثابه قلب تپنده اقتصاد کالامحور ایران عمل می‌کنند و ثبات آنها به معنای باز شدن دست تحلیلگران برای ارائه برآوردهای دقیق‌تر از سودآوری شرکت‌ها خواهد بود.
واکنش رییس‌جمهور به ناترازی‌ها
در نهایت، سومین محور اخبار اثرگذار به سخنان اخیر رییس‌جمهور درخصوص ناترازی‌های ساختاری اقتصاد ایران مربوط می‌شود. در یک اتفاق کم‌سابقه، رییس دولت به‌صراحت درباره مشکلات ساختاری حوزه‌هایی نظیر انرژی، ارز، بانک‌ها و بودجه صحبت کرده و از طرح‌هایی برای اصلاح آنها حمایت کرده است. این سخنان که برای اولین‌بار با این صراحت مطرح شد، از نظر بسیاری از فعالان بازار سرمایه به‌‌عنوان نشانه‌ای از تغییر گفتمان دولت در حوزه سیاستگذاری اقتصادی تعبیر شد.
هرچند هنوز جزئیاتی از این طرح‌ها ارائه نشده اما صرف طرح این موضوعات در سطح عالی دولت، می‌تواند به بهبود انتظارات اقتصادی کمک کرده و زمینه‌ساز حمایت‌های موثرتر از بازار سرمایه شود.
تحولات سیاسی؛ عامل کلیدی
در هفته‌ای که آغاز شده، اصلی‌ترین و موثرترین عامل تعیین‌کننده جهت حرکت بازارهای اقتصادی، بدون تردید مذاکرات سیاسی در عمان است. این مذاکرات که با حضور نمایندگان جمهوری اسلامی ایران و طرف‌های بین‌المللی در حال پیگیری است به‌صورت لحظه‌ای و با حساسیتی بالا از سوی تمام فعالان اقتصادی کشور دنبال می‌شود. سطح اهمیت این مذاکرات به اندازه‌ای است که بسیاری از معامله‌گران، تحلیلگران و حتی مردم عادی، تمامی رفتارهای بازار از جمله تغییرات نرخ ارز، نوسانات بورس و تحولات بازار طلا و خودرو را با نگاه به خروجی این گفت‌وگوها تفسیر می‌کنند.
نکته مهم در این میان، ضرورت حفظ صداقت خبری در فضای رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی است. در شرایطی که بازارها به شدت تحت‌تاثیر فضای روانی ناشی از اخبار مذاکرات قرار دارند، مسوولیت فعالان رسانه‌ای دوچندان می‌شود. انتشار اخبار تاییدنشده، تحلیل‌های هیجانی و جوسازی‌های بی‌پایه می‌تواند منجر به آشفتگی در بازار و ایجاد رفتارهای هیجانی از سوی معامله‌گران خرد شود. به همین دلیل، رعایت اصول حرفه‌ای در انتقال اخبار و تحلیل‌ها بیش از هر زمان دیگری اهمیت دارد.
سایر متغیرهای تاثیرگذار
علاوه بر مساله مذاکرات عمان، بازار در هفته جاری با مجموعه‌ای از متغیرهای داخلی و خارجی دیگر نیز مواجه خواهد بود. از جمله تحولات بین‌المللی می‌توان به احتمال ازسرگیری تماس‌ها میان چین و آمریکا در حوزه تعرفه‌های تجاری اشاره کرد. این مساله، به‌ویژه برای بازارهای کالایی ایران که تحت تاثیر قیمت‌های جهانی قرار دارند، می‌تواند نقش مهمی ایفا کند. کاهش تنش‌های اقتصادی میان دو قدرت بزرگ جهان، این ظرفیت را دارد که فضای بازارهای جهانی را آرام‌تر کرده و از شدت نگرانی‌ها بکاهد.
در حوزه داخلی نیز مباحثی نظیر ناترازی انرژی، ناترازی ارزی و موضوع مهم انتخاب وزیر جدید اقتصاد از جمله تحولات کلیدی هستند که بازار به ‌طور موازی آنها را دنبال خواهد کرد. به‌ویژه انتصاب سکاندار جدید وزارت اقتصاد می‌تواند سیگنال‌هایی از جهت‌گیری آینده دولت در حوزه سیاستگذاری اقتصادی ارسال کند؛ سیگنال‌هایی که بی‌تردید در رفتار سرمایه‌گذاران بورسی نیز بازتاب خواهد یافت.
از سوی دیگر با نزدیک شدن به پایان فروردین‌ماه، انتظار می‌رود موجی از گزارش‌های میان‌دوره‌ای شرکت‌های بورسی منتشر شود. این گزارش‌ها معمولا نقشی تعیین‌کننده در تعدیل انتظارات بازار نسبت به عملکرد شرکت‌ها دارند و ممکن است باعث تحرک در گروه‌های خاصی از نمادها شوند بنابراین انتشار این گزارش‌ها نیز به‌ عنوان یک رویداد مهم اقتصادی در جریان هفته جاری شناخته می‌شود.
سناریوهای پیش‌رو
براساس تحلیل‌ها، سه سناریو محتمل برای مسیر آینده مذاکرات عمان ترسیم شده است:
توافق سریع و سطحی: در این حالت، مذاکرات در همان دور اول به پایان رسیده و نتیجه مشخصی حاصل نمی‌شود. این نوع پایان زودهنگام، معمولا از سوی بازار به‌ عنوان یک عقب‌نشینی یا شکست تعبیر می‌شود و می‌تواند واکنش منفی شدیدی به‌ویژه در بازار ارز و سهام به دنبال داشته باشد. تحلیل‌ها نشان می‌دهد اگر این نتیجه با اظهارنظرهای منفی یا مبهم از سوی طرفین همراه باشد، اثر آن بر بازارها تشدید خواهد شد. ابهام و تعلیق: محتمل‌ترین سناریو از نگاه بسیاری از تحلیلگران، توقف مذاکرات بدون نتیجه مشخص است. در چنین فضایی، اخبار ضدونقیض، سکوت طرفین و عدم انتشار بیانیه‌های رسمی، دست معامله‌گران را برای تصمیم‌گیری می‌بندد. در این حالت، بازارها معمولا از خوش‌بینی فاصله می‌گیرند و به وضعیت محافظه‌کارانه بازمی‌گردند. با این حال، اگر در همین فضا خبر آغاز دور بعدی مذاکرات یا بازگشت طرفین به پایتخت‌ها برای تداوم گفت‌وگوها منتشر شود، ممکن است بازارها بار دیگر به سمت انتظارات مثبت حرکت کنند.
ادامه مذاکرات با روند مشخص: در این حالت، حتی اگر توافق نهایی حاصل نشود اما استمرار مذاکرات و اعلام صریح آن از سوی مقامات، می‌تواند بازار را نسبت به آینده امیدوار نگاه دارد. استمرار گفت‌وگوها به معنای تداوم مسیر دیپلماتیک است و چنین پیامی برای فعالان اقتصادی به معنای کاهش سطح ریسک‌های سیاسی و امنیتی خواهد بود. همین مساله می‌تواند نقش مهمی در ثبات نسبی بازار ارز و کاهش فشار فروش در بورس ایفا کند.
امیدی تازه در فضای مذاکراتی
در ادامه تحولات مربوط به مذاکرات اخیر، سناریویی هرچند خوشبینانه اما محتمل، فضای تحلیل‌ها را دستخوش تغییر کرده است. این سناریو که با استقبال نسبی فعالان اقتصادی مواجه شده، مبتنی‌بر احتمال پیشرفت سریع مذاکرات و رسیدن به اظهارنظرهای مثبت و شفاف از سوی طرفین گفت‌وگو است. در چنین حالتی، فضای عمومی کشور و به‌ویژه بازار سرمایه وارد مرحله‌ای هیجانی و صعودی خواهد شد. در صورت تحقق این وضعیت، اثرات مثبت آن به سرعت در بازارهای مالی نمایان می‌شود و فعالان بازار سرمایه، که در ماه‌های اخیر زیر فشار فضای تردید و بی‌اعتمادی بودند، نفسی تازه خواهند کشید. از سوی دیگر بازارهای سفته‌بازانه و گروه‌هایی که از تداوم تحریم‌ها و بی‌ثباتی منتفع می‌شدند، با چالشی جدی مواجه خواهند شد.