انتظار برای شنیدن اخبار امیدوارکننده

نادر کریمی‌جونی
قدرت‌نمایی و بی‌اعتنایی‌های حساب‌شده میان نمایندگان ایران و ایالات‌متحده، تا لحظه آخر و پیش از شروع مذاکرات در مسقط ادامه داشته است. با این همه مذاکرات دیروز پایانی خوش داشت و نمایندگان دو طرف با دیدار مستقیم خود به‌گونه‌ای رفتار کردند که حرف ترامپ درباره مستقیم بودن مذاکرات نیز بر زمین نماند. دیروز و در حالی که خبرنگاران رفتار و مواضع نمایندگان دو طرف مذاکره‌کننده را از نزدیک دنبال می‌کردند خبرنگار راشاتودی از مسقط در شبکه ایکس نوشت که عراقچی و همکارانش، 10دقیقه دیرتر به محل مذاکره رسیده‌اند. این خبر اگر درست باشد، می‌تواند معنی‌دار باشد و نشان دهد که وزیر امور خارجه کشورمان با این اقدام خواسته برتری خود یا بی‌اعتنایی به تهدیدهای ایالات‌متحده را به رخ طرف آمریکایی بکشد. پیش از این سخنگوی کاخ سفید هم ابراز عقیده کرده بود که چنانچه ایران حاضر به انجام مذاکره مستقیم نشود، ممکن است استیو ویتکاف اصلا به مسقط سفر نکند اما دیروز صبح هیات آمریکایی پیش از هیات ایرانی وارد عمان شد که علاقه آمریکایی‌ها به انجام این گفت‌وگوها را نشان می‌دهد.
این علاقه البته با اخباری که این روزها از کاخ سفید به گوش می‌رسد چندان همخوانی ندارد؛ گزارش رسانه‌های آمریکایی نزدیک به محافظه‌کاران نشان می‌دهد که در مقابل گروهی که طرفدار گفت‌وگو و حل‌وفصل مشکلات با ایران هستند، گروهی نیز به رهبری وزیر امور خارجه آمریکا، مارکو روبیو تشکیل شده‌اند که مواضع نزدیک‌تری به اسرائیل دارند و خواهان توقف مذاکره با ایران و اعمال سختگیری‌های بیشتر علیه تهران هستند. البته فعلا و با شرایط کنونی طرف خواهان مصالحه و مذاکره چیره شده و به همین دلیل است که گفت‌وگوهای عمان آغاز شده است. برخی تحلیلگران آمریکایی در روزهای جاری به ویژه این باور را رواج داده‌اند که موفقیت یا عدم موفقیت گفت‌وگوها، به اطرافیان ترامپ بستگی دارد و در صورتی که ستیزه‌جویان در کاخ سفید قدرت یابند، احتمالا روابط ایران و آمریکا به‌سوی افزایش تنش و منازعه حرکت خواهد کرد.
این دیدگاه اما چندان دقیق نیست؛ برخلاف دور گذشته ترامپ اینک درک بهتر و دقیق‌تری از دولت و اداره آن دارد و بر اوضاع مسلط‌تر است. در این کابینه افرادی مانند جان بولتون، پمپئو و… ترامپ را احاطه نکرده و برایش تصمیم نمی‌گیرند. ترامپ ترکیب کابینه‌اش در دوره جدید را به‌گونه‌ای انتخاب کرده که افراد حرف شنوتری نسبت به کابینه پیشین باشند و از این بابت در مقابل سیاست‌ها و تصمیم‌های رییس‌جمهور ایالات‌متحده مقاومت نکنند یا دست‌کم کمتر مقاومت کنند.
از این بابت است که حتی در برابر یک تصمیم اشتباه- وضع تعرفه‌های حساب‌نشده- هیچ‌کس از درون کابینه حتی کوچک‌ترین مخالفت یا مقاومتی در قبال این موضوع نکرد.در همین موضوع مذاکره با ایران، اگرچه مخالفان توافق با ایران از حمایت اسرائیل و لابی صهیونیست‌ها برخوردارند اما در هفته‌های گذشته هیچ اقدام ملموسی انجام نداده‌اند.
در عین حال بنیامین نتانیاهو که فکر می‌کرد با به قدرت رسیدن ترامپ می‌تواند افسار قدرت نظامی آمریکا را در دست بگیرد و تمامی دشمنان اسرائیل در خاورمیانه را یکی بعد از دیگری نابود سازد، حالا در موقعیت به شدت دشواری قرار گرفته و باید کج‌دار و مریز با موضوع توافق احتمالی ایران و ایالات‌متحده مواجه شود.
اگر قرار بود این توافق در دوران دموکرات‌ها نوشته و امضا شود، بلافاصله لابی صهیونیست‌ها فعال می‌شد و با موضع‌گیری‌های مکرر، دموکرات‌ها را وادار به عقب‌نشینی می‌کرد، نتانیاهو هم چنانکه در دولت اوباما یا بایدن عمل کرد، تورهای مسافرتی به راه می‌انداخت و علیه این اقدام دموکرات‌ها تلاش می‌کرد اما حالا دقیقا کسی دارد به توافق با ایران نزدیک می‌شود که نتانیاهو در مقاطع گوناگون و به طور مکرر او را به عنوان مهم‌ترین مدافع اسرائیل معرفی کرده است. آیا پس از گذشت چند ماه نخست‌وزیر اسرائیل می‌تواند روی مواضع‌اش چرخش کند و به انتقاد از ترامپ و توافق با ایران بپردازد؟ در واقع اگر این توافق شکل بگیرد و نهایی شود، نتانیاهو و تندروها چه در ایالات‌متحده و چه در اسرائیل خلع سلاح می‌شوند و باید سکوت کرده و استخوان در گلو، روند تحولات را نظاره کنند.
در یک اقدام هوشمندانه که ممکن است با خواست یا توافق دو طرف مذاکره‌کننده صورت گرفته باشد، دولت عمان رژیم سختگیرانه‌ای بر جریان اطلاعات و دسترسی خبرنگاران به اطلاعات مذاکره یا مذاکره‌کنندگان اعمال کرده است. این امر شاید به این دلیل باشد که مقامات عمانی می‌دانند نشست میان نمایندگان ایران و آمریکا، نشستی ذاتا غیرقابل انتشار است و افشای محتوای مذاکرات احتمالا به موفقیت آن لطمه جدی وارد خواهد کرد، به همین دلیل همانگونه که در اتریش و در جریان مذاکرات برجام رفتار شد در مسقط نیز برای پنهان نگه داشتن محتوای گفت‌وگوها تا حصول یک نتیجه تلاش می‌شود.
در مجموع امید زیادی به حصول نتیجه، هر چند نتیجه موقت از گفت‌وگوهایی که دیروز عصر در مسقط برپا شد، وجود دارد. کمترین نتیجه‌ای که حاصل و باعث افزایش امیدواری‌ها شده است، تداوم یافتن مذاکرات است. فی‌نفسه همین که طرفین ایرانی و آمریکایی مفاهمه کرده و به جای لفاظی برای رسیدن به یک نقطه مشترک کوشیده‌اند، جای خوشحالی دارد به ویژه آنکه در پایان مذاکرات و به عنوان یک حرکت قابل استقبال طرف ایرانی حاضر به گفت‌وگوی مستقیم با طرف آمریکایی شده است.
البته هم دو طرف مذاکره‌کننده و هم طرف عمانی به عنوان حلقه واسط و میانجی، علاقه زیادی به موفقیت این گفت‌وگوها و پیشرفت روابط میان تهران- واشنگتن دارند. به همین دلیل امیدواری زیادی وجود دارد که خبرهای شیرینی در هفته‌های آینده از این گفت‌وگوها به گوش برسد.