انتظار «رونق تولید» در «رکود تابستان»

«جهان‌صنعت»- شاخص مدیران خرید اقتصاد در مردادماه همچنان «رکودی» است، اما شاخص مدیران خرید صنعت با تغییر موضع در محدوده رکودی، به مرز رونق و رکود نزدیک شد. در عین حال، نتایج نظرسنجی از مدیران خرید در هر دو بخش «اقتصاد» و «صنعت» حاکی از امیدواری فعالان اقتصادی به بهبود شرایط در شهریور ماه است، چه آنکه مولفه «انتظارات تولید در ماه آینده» از نظر مدیران خرید اقتصاد و صنعت به ترتیب، 3/60 و 1/61 گزارش شده است.
آنگونه که مدیران خرید اعلام کرده‌اند،‌ افزون‌بر «اثرات فصلی» روی میزان فعالیت‌های اقتصادی و صنعتی، «تغییرات در دولت»، «قطعی برق» و همچنین «رکود در بخش تقاضا» از جمله مهم‌ترین موانع رونق فعالیت‌های اقتصادی و تولیدی در تابستان سال جاری به‌شمار می‌رود. ناگفته نماند میزان «تولید ناخالص داخلی» که معرف ارزش ریالی کلیه فعالیت‌ها در اقتصاد به‌شمار می‌رود، ‌شاخص «رشد اقتصاد» است. این شاخص از ابتدای دهه1390 تاکنون در وضعیت مناسبی قرار نداشته است و نسبت به سال‌های قبل از این دوره،‌ اقتصاد ایران همچنان در شرایط نامساعد رکودی قرار دارد. از همین رو،‌ وقتی در تحلیل شاخص مدیران خرید اقتصاد یا صنعت، سخن از «رونق» می‌شود، ‌منظور رونق نسبت به ماه یا ماه‌های گذشته بوده و در واقع، رونق نسبی مدنظر است.
مشکلات از دید فعالان اقتصادی
براساس این گزارش به نقل از اتاق بازرگانی ایران، برخی فعالان اقتصادی اعلام کرده‌اند که «به دلیل قطعی‌های گسترده برق
(2 تا 3روز در هفته) همچنان شرکت‌ها در رکود هستند و با ظرفیت بسیار پایین‌تر از توان تولید فعالیت می‌کنند. همچنین قطعی‌های برق با آسیب به دستگاه‌ها و مواد اولیه شرکت‌ها را متضرر کرده است.» علاوه‌بر قطعی‌های گسترده برق، تغییرات دولت و تعطیلات تابستان نیز در کندی فعالیت‌ها تاثیرگذار بوده است.در عین حال، «به دلیل عدم تخصیص ارز، مواد اولیه به‌کندی به بخش تولید می‌رسد، اما بسیاری از شرکت‌ها منتظر تاثیر مثبت شروع به‌کار دولت جدید و تغییر سیاست‌ها در جهت سهولت کسب‌وکار هستند.»
به عقیده بنگاه‌های تولیدی، دریافت ارز در بخش بازرگانی نسبت به سایر بخش‌ها راحت‌تر است، در حالی ‌که تولیدکنندگان با چالش زیادی در دریافت ارز روبه‌رو هستند. در این حال،‌ بسیاری از شرکت‌ها همچنان با مشکل رفع تعهد ارزی روبه‌رو هستند و برخی نیز مشکلات زیادی مرتبط با امور مالیاتی دارند.
فعالان اقتصادی همچنین اعلام کرده‌اند که برخی شرکت‌ها به دلیل کاهش فعالیت‌ها ناشی از قطعی برق و مشکلات تولید ناچار به تعدیل نیروی کار خود شده‌اند. از طرفی سطح پایین دستمزدها نیز باعث شده تا نیروی انسانی تمایلی به ماندن نداشته باشند.برخی شرکت‌ها نیز باوجود اینکه مواد اولیه را با قیمت بالا خریداری می‌کنند اما به دلیل افزایش رکود در بازار مصرف برای حفظ بازار و تقویت تقاضا و فروش ناچار به فروش با قیمت پایین‌تر هستند. بعضا نیز به دلیل عدم‌تسویه بدهی‌های مشتریان و کمبود نقدینگی، با کمبود منابع مالی
روبه‌رو شده‌اند. در این حال، ‌شرکت‌های حمل‌ونقل به دلیل معطلی طولانی‌مدت حدود 700‌دستگاه خودرو در مرز ماهی‌رود افغانستان و عدم مجوز ورود و تخلیه بار در افغانستان دچار مشکلات بسیاری شده‌اند، این در حالی بوده که قبلا مجوزهای لازم به آنها داده ‌شده است.به گفته فعالان اقتصادی،‌ افزایش رکود در سمت تقاضا و تسویه نشدن بدهی‌ها سفارش‌ها و کمبود نقدینگی مشتریان باعث شده تا در برخی فعالیت‌ها باوجود اینکه شرکت تولید پایینی داشته، اما نتواند بفروشد و درنتیجه موجودی انبار افزایش داشته است.
رکود فعالیت‌های اقتصادی
در تازه‌ترین گزارش مرکز پژوهش‌های اتاق ایران، شامخ مدیران خرید کل اقتصاد در مرداد 1403 معادل 9/44 محاسبه شده است. این شاخص نشان می‌دهد که سطح فعالیت‌های اقتصادی در این ماه همچنان کاهشی است و همچنین پس از تعدیل ‌فصلی، این شاخص برای مرداد معادل 4/47برآورد شده است که حاکی از رکود برای چهارمین ماه پیاپی است.در مردادماه شاخص «میزان تولید محصول یا ارائه خدمات» بعد از تعدیل فصلی 4/43 به دست آمده است که برای پنجمین ماه پیاپی کاهشی است و این شاخص در حالی‌که نسبت به تیر (2/45) کاهش شدیدتری داشته، دومین کم‌ترین مقدار خود را در ۴۶ماه گذشته در سری تعدیل‌شده به ثبت رسانده ‌است.براساس اطلاعات شامخ مردادماه، شاخص «میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی» پس از حذف اثر فصلی 7/47 به دست آمده ‌است که نسبت به ماه قبل با شدت کاهش بیشتری همراه بوده و کم‌ترین مقدار 45‌ماهه را به ثبت رسانده ‌است.شاخص «میزان فروش کالاها یا خدمات» در مرداد ماه پس از حذف اثر فصلی، معادل 9/46 بوده که برای چهارمین ماه پیاپی کاهشی است و در 19‌ماه گذشته دومین کم‌ترین میزان خود را به ثبت رسانده ‌است.
نظر فعالان اقتصادی درباره صنعت
براساس داده‌های به‌دست آمده از بنگاه‌های بخش صنعت، شاخص مدیران خرید بخش صنعت در مرداد 1403، معادل 2/46 محاسبه شده که همچنان برای سومین ماه متوالی کاهشی است و کمتر از محدوده مرزی 50 قرار دارد؛ البته شدت کاهش اندکی ملایم‌تر از ماه قبل است.
پس از تعدیل ‌فصلی، این شاخص برای ماه مرداد معادل 9/49 برآورد شده و کمتر از محدوده مرزی 50 بوده و بیانگر قرار گرفتن شاخص در شرایط رکود است. در مرداد ماه (در شاخص فصلی‌زدایی‌نشده) تقریبا هر 12رشته فعالیت بخش صنعت به‌غیر از صنایع غذایی با کاهش شاخص کل روبه‌رو بوده‌اند و عدد کمتر 50ثبت را ثبت کرده‌اند. به نظر می‌رسد ادامه قطعی‌های گسترده برق که طی تابستان امسال با دفعات بیشتری همراه بوده و منجربه تعطیلی بسیاری از خطوط تولید شده است.
شاخص «مقدار تولید محصولات» در مرداد ماه پس از تعدیل فصلی 5/50 محاسبه شده است و در محدوده مرزی 50 قرار دارد. بسیاری از شرکت‌ها شرایط را مشابه ماه قبل ارزیابی کرده‌اند، اگرچه شاخص تعدیل‌نشده 7/43 ثبت شده است. به عقیده اکثر فعالان بخش صنعت، قطعی‌های مکرر برق (بیش از دو روز در هفته) که از یک سو منجربه تعطیلی بخش تولید و از سوی دیگر باعث آسیب به مواد اولیه و دستگاه‌ها شده و شرکت‌ها همچنان در سطوح بسیار پایین ظرفیت تولید خود فعالیت می‌کنند، از طرفی مشکلات زنجیره تامین مواد اولیه و همچنین کاهش تقاضای مشتریان نیز بر تداوم کاهش تولید بنگاه‌ها افزوده ‌است.
مقایسه ارقام تعدیل فصلی‌نشده (7/43) و تعدیل فصلی‌شده (9/49) شاخص «مقدار تولید محصولات» بخش صنعت در ماه مرداد نشان‌دهنده این نکته مهم و نگران‌کننده است که در سال‌های اخیر، علاوه‌بر تعطیلات تابستانی برخی صنایع، قطعی برق نیز به‌عنوان یکی از عوامل محدودکننده رشد بخش صنعت در ماه‌های مرداد، به یک الگوی تکرارشونده معنادار تبدیل شده و تاییدکننده مزمن‌شدن این مشکل است.
شاخص «میزان سفارش‌های جدید مشتریان» در مرداد ماه پس از تعدیل فصلی، معادل 4/51 برآورد شده است. اگرچه براساس وضع موجود، شاخص تعدیل‌نشده با مقدار 4/44 نشان‌دهنده تداوم رکود در تقاضای مشتریان ناشی از کمبود نقدینگی طرف تقاضاست.
شاخص «موجودی مواد اولیه» در مرداد ماه، پس از تعدیل فصلی، معادل 0/48 برآورد شده و برای ششمین ماه پیاپی کاهشی بوده است. اگرچه شیب کاهش در مقایسه با ماه قبل ملایم‌تر بوده، اما همچنان تداوم عدم تخصیص ارز به بخش تولید و کمبود منابع مالی برای تامین مواد اولیه کارخانه‌ها را در زنجیره تامین مواد اولیه را با مشکل روبه‌رو کرده است.
شاخص «میزان استخدام و به‌کارگیری نیروی انسانی» در مردادماه 9/49 به‌دست آمده ‌است که برای دومین ماه متوالی کمتر از محدوده مرزی 50 قرار دارد. از طرفی برخی شرکت‌ها به دلیل کاهش فعالیت‌ها کاهش در اشتغال نیروی انسانی را داشته‌اند و از طرف دیگر با بالارفتن فشار هزینه‌ها، عدم انگیزه نیروی کار به ماندن و اشتغال در بخش تولید بسیار زیاد شده است.
شاخص «موجودی محصول نهایی در انبار» در مرداد ماه، پس از تعدیل فصلی، معادل 5/46 برآورد شده است. این شاخص که با شدت بیشتری نسبت به ماه قبل کاهش داشته، کم‌ترین مقدار 19‌ماهه اخیر را به ثبت رسانده‌ است. قرار گرفتن موجودی انبار برای سومین ماه پیاپی کمتر از محدوده 50 بیانگر این موضوع است که با توجه به تداوم قطعی برق، کاهش تولید و همچنین مشکلات زنجیره تامین مواد اولیه، شرکت‌ها برای تامین تقاضای محدود مشتریان از موجودی انبار به میزان بیشتری استفاده کرده‌اند.شاخص «میزان فروش محصولات» در مرداد، پس از حذف اثر فصلی معادل، 0/50 برآورد شده، نشان‌دهنده این نکته است که به عقیده اکثر فعالان اقتصادی شرایط مشابه ماه قبل بوده است و از آنجا که در ماه قبل شرکت‌ها با کاهش فروش ناشی از کاهش تقاضای داخلی و خارجی روبه‌رو بوده‌اند در این ماه نیز همچنان فروش در رکود است. همچنین شاخص میزان فروش محصولات قبل از تعدیل فصلی 0/43 به‌دست آمده ‌است که بیانگر آن است که شرکت‌ها با کاهش فروش روبه‌رو بوده‌اند اگرچه شدت کاهش فروش نسبت به خرداد ماه ملایم‌تر بوده، اما میزان فروش در این ماه در همه رشته فعالیت‌های صنعت به غیر از صنایع غذایی با کاهش همراه بوده است.