انجماد برجامی دلار

نسیم سوران- رفتار معامله‌گران ارزی نشان می‌دهد که حداقل طی دو روز گذشته بازار به نتیجه مذاکرات وین چشم دوخته و در مقابل نشست‌های دیپلماتیک رفتار محتاطانه‌تری از خود نشان داده است. افت قیمت دلار در دومین روز معاملاتی هفته نیز در واکنش به همین تحولات سیاسی اتفاق افتاده است. دیروز بازدهی دلار به منفی ۹/۰ درصد رسید تا قیمت این اسکناس آمریکایی با ۲۴۰ تومان کاهش ارزش تا محدوده ۲۴ هزار و ۶۰۰ تومانی پایین بیاید. هرچند برخی پیش‌بینی‌ها حاکی از آن بود که دلار محدوده ۲۴ هزار و ۵۰۰ تومان را نیز از دست خواهد داد اما بازار ارز در برابر ریزش بیشتر اسکناس آمریکایی مقاومت کرد. به نظر می‌رسد مذاکرات وین به عاملی حیاتی و تعیین‌کننده در بازار ارز تبدیل شده و تغییر جهت بازار تنها در سایه شفاف شدن نتیجه برجام امکان‌پذیر خواهد شد.
دومین افت متوالی هفته
دیروز برای دومین روز متوالی بازار ارز بر موج کاهش قیمت سوار شد تا شاهد افت روزانه قیمت دلار و سکه باشیم. دلار بعد از یک هفته درجا زدن در محدوده قیمت ۲۴ هزار و ۸۰۰ تومان سرانجام به کاهش قیمت رضایت داد و از ابتدای هفته جاری بخشی از بازدهی خود را از دست داده است. روز شنبه اسکناس آمریکایی با نرخ ۲۴ هزار و ۸۴۰ تومان معامله شد که افت ۳/۰ درصدی را نسبت به آخرین نرخ معامله در هفته گذشته تجربه کرد. روند رو به کاهش قیمت دلار دیروز نیز تکرار شد و دلار ۹/۰ درصد از بازدهی خود را از دست داد و در نرخ ۲۴ هزار و ۶۰۰ تومان متوقف شد.
این کمترین قیمت ثبت شده برای دلار طی حداقل ۱۰ روز گذشته بوده است و همین مساله احتمالات در خصوص تداوم ریزش‌ها را به میان آورده است. آن‌طور که برخی معامله‌گران بازار می‌گویند هرچند بازار منتظر اتفاقات جدید سیاسی است اما تنها سقوط دلار به زیر قیمت ۲۴ هزار و ۵۰۰ تومان می‌تواند مقدمات لازم برای ریزش‌های بیشتر را فراهم کند.
سکه هم دیروز معاملات روزانه‌اش را کاهشی شروع کرد و نسبت به روز نخست هفته حدود ۲۰۰ هزار تومان از ارزش خود را از دست داد و نرخ ۱۰ میلیون و ۴۰۰ هزار تومان معامله شد.
به نظر می‌رسد ریزش قیمت سکه نیز بعد از تداوم روند کاهشی قیمت دلار اتفاق افتاده است، چه آنکه آن سوی مرزها بازارها بسته است و تغییر قیمتی جدیدی در بازار جهانی طلا دیده نشده است. در صورت ادامه‌دار شدن روند کاهش قیمت ارز، سکه نیز روند ریزشی خود را ادامه می‌دهد، با این حال معامله‌گران احتمال ریزش سکه به زیر ۱۰ میلیون تومان را مردود می‌دانند. به گمان آنها نه قیمت‌های موجود در بازار ارز اجازه کاهش قابل توجه سکه را می‌دهد و نه قیمت اونس جهانی طلا. بنابراین هرچند بازار سکه از نوسانات قیمتی در بازار ارز تبعیت می‌کند اما نمی‌توان نسبت به سقوط قیمت سکه به زیر مرز کنونی خوش‌بین بود.
حضور محسوس بازیگران در صف فروش
با این حال بررسی وضعیت بازار طی حداقل یک روز گذشته نشان می‌دهد که با وجود ورود معاملات بازار به فاز احتیاطی، تعداد بیشتری در صف‌های فروش ارز حاضر شده‌اند تا راهی برای رهایی از اصلاحات بیشتر قیمتی که در سایه مذاکرات وین بیم آن می‌رود، بیابند.
اگر نگاهی به قیمت‌های درج شده در تابلوی معاملات صرافی‌ها نیز بیندازیم مشخص می‌شود که بازار آمادگی ریزش‌های بیشتر قیمتی را دارد. دیروز صرافی ملی ایران قیمت فروش هر دلار را ۲۳ هزار و ۸۸۰ تومان اعلام کرد که نشان از افت حدود ۵/۰ درصدی نرخ دلار در مقایسه با ابتدای هفته دارد. به نظر می‌رسد دلار از ابتدای هفته وارد کانال قیمتی ۲۳ هزار تومانی شده است، این در حالی است که حداقل طی یک هفته گذشته دلار تنها در کانال ۲۴ هزار تومانی معامله می‌شد. در بازار متشکل ارزی نیز دلار در کانال ۲۳ هزار تومانی معامله می‌شود، نرخ درج شده در تابلوی معاملات این بازار در روز گذشته نیز ۲۳ هزار و ۶۵۰ تومان بوده است.
هرچند رفتار بازار ارز حداقل طی هفته جاری می‌تواند از تاثیر فضای سیاسی بر قیمت‌گذاری بازار ارز حکایت داشته باشد اما برخی پیش‌بینی‌ها نیز تکرار چرخه افزایش قیمت ارز را در روزهای پیش‌رو پیش‌بینی می‌کنند. به گمان برخی از معامله‌گران، فرسایشی شدن روند مذاکرات و عدم دستیابی به نتیجه مشخص در مذاکرات وین بازار ارز جهت خود را تغییر می‌دهد و تعداد بیشتری از بازیگران ارزی بازار در صف‌های خرید دلار حاضر می‌شوند. در صورتی که پیش‌بینی‌ها بازار را بر این مسیر هدایت کند احتمال می‌رود که دلار تا نزدیکی کانال ۲۵ هزار تومان نیز افزایش قیمت داشته باشد، با این حال رفتار محتاطانه بازیگران عبور دلار از مرز ۲۵ هزار را دشوار می‌کند. در بحبوحه تحولات سیاسی و نشست‌های دیپلماتیک برخی به نقش انتخابات پیش‌رو در تغییر و تحولات بازار ارز نیز اشاره می‌کنند.
فاز احتیاطی معامله‌گران
به طور کلی به نظر می‌رسد بازار ارز به دلیل قرار‌گیری تحت شرایط سیاسی در فاز احتیاطی به سر می‌برد و منتظر نشانه‌های جدیدی چه از خارج و چه از داخل است. با در نظر گرفتن چنین نگاهی می‌توان پیش‌بینی کرد که در ماه دوم سال و به ویژه در هفته‌های منتهی به اردیبهشت‌ماه رفتارهای جدیدی از سوی معامله‌گران ظهور کند. تجربه نشان می‌دهد که اساسا بازار ارز با نزدیک شدن به زمان انتخابات رفتارهای نامتعارفی از خود بروز می‌دهد.
پیش‌بینی اینکه بازار ارز با نزدیک شدن به زمان انتخابات و شروع جریان‌های انتخاباتی به کدام سو می‌رود دشوار است با این حال می‌توان احتمالاتی را در این خصوص مطرح کرد. در صورتی که رفتارهای کاندیداهای ریاست‌جمهوری فاز مثبتی را بر بازار حاکم کند و رقابت‌های انتخاباتی باعث شکل‌گیری فضای منفی بر اقتصاد نشود می‌توان پیش‌بینی کرد که بازار ارز دچار شوک قیمتی رو به بالا نشود. اما در صورت بالا گرفتن اختلاف بین نامزدهای ریاست‌جمهوری و شکل‌گیری فضای منفی بر اقتصاد می‌توان انتظار داشت که عوامل روانی بازار را به سمت افزایش قیمت ببرد.
دلار زیر سایه انتخابات
با همه اینها نمی‌توان با پیش‌بینی و در نظر گرفتن احتمالات به طور دقیق و روشن اعلام کرد که چه تغییراتی قرار است در بازار ارز رخ دهد.
اما در صورت نادیده گرفتن عوامل سیاسی و اتکا به تغییر وضعیت اقتصادی می‌توان با قطعیت بیشتری در این خصوص سخن گفت. به این ترتیب اگر مذاکرات دوطرفه راه بازگشت ایران به بازارهای جهانی را هموار کند و صادرات نفت همچون گذشته پی گرفته شود درآمدهای ارزی دولت نیز بیشتر می‌شود و در این حالت می‌توان پیش‌بینی کرد که بازار واکنش مثبتی به این مساله نشان خواهد داد.
در عین حال بازگشت ارزهای محبوس مانده نیز می‌تواند در تغییر فضای حاکم بر بازار ارز تاثیرگذار باشد. با این حال حتی اگر عوامل بازگفته در تغییر جهت‌گیری بازار ارز تاثیرگذار باشند، تنها با بهبود وضعیت اقتصادی و ارائه راه‌حل‌های اساسی برای ترمیم اقتصاد از سوی دولت آینده می‌توان انتظار تداوم تغییرات شکل گرفته در بازار ارز را داشت.

بیم و امیدها در بازار ارز
کمیل طیبی*- این روزها تغییرات محسوسی در قیمت ارز اتفاق نمی‌افتد و رکود تقریبا نسبی بر بازار ارز حاکم است، با این حال چشم‌دوختن بازار به مذاکرات وین، افت‌وخیزهای مقطعی قیمت دلار را به همراه داشته است. به نظر می‌رسد مذاکرات وین جنبه تنش‌زدایی در بازار ارز دارد و بستری را برای ثبات و آرامش در بازار ارز و سایر بازارهای دارایی مانند سکه و طلا ایجاد کرده است. به همین دلیل است که نوسانات چندان عجیب و غریبی در قیمت‌ها اتفاق نمی‌افتد و نرخ کاهنده و افزاینده قابل چشمگیری در نرخ دلار و سکه نیز دیده نمی‌شود.بنابراین تغییراتی که اخیرا در بازار ارز دیده می‌شود نشان می‌دهد که قیمت‌ها بستگی زیادی به مذاکرات وین دارد و این مساله در تصمیم سیاستگذاران، تاجران و حتی بازارسازهای بازار نیز اثرگذار است. اما نمی‌توان فضایی که هم اکنون بر بازار حاکم است را آرامش قبل از طوفان قلمداد کرد، چه آنکه نقش تنش‌زدایی مذاکرات در بازار که به شکل‌گیری صف فروش قیمتی و احتمالات در خصوص ریزش بیشتر دلار انجامیده نیز تنها برای دوره‌ای کوتاه دوام خواهد داشت. بنابراین در کوتاه‌مدت می‌توان پیش‌بینی‌ها را به سمت ریزش نسبی و نامحسوس قیمت‌ها هدایت کرد.از سویی با توجه به ضعیف بودن احتمال افت شدید قیمت دلار و ماندگاری آن در نرخ‌هایی پایین‌تر از نرخ‌های کنونی به نظر نمی‌رسد کشش شدیدی برای ریزش بیشتر قیمت ارز وجود داشته باشد. از سویی به دلیل اینکه هزینه تولید بسیاری از صنایع و شرکت‌های سرمایه‌گذاری بر مبنای نرخ‌های تعادلی بازار شکل گرفته، فاصله گرفتن بازار ارز از نرخ‌های کنونی و کاهش بیشتر نرخ ارز نمی‌تواند پیام‌های مثبتی را به حوزه‌های اقتصادی مخابره کند. با توجه به اینکه شرایط تورمی نیز بر اقتصاد حاکم است هر نوع کاهش قیمتی تنها موقتی خواهد بود، چه آنکه کاهش شدید ارزش پول ملی اجازه ماندگاری نرخ‌های پایین ارز را نمی‌دهد و بازار ارز را به نرخ‌های واقعی که در بازار شکل گرفته بازمی‌گرداند.در صورتی که این تصور را هم داشته باشیم که دولت و یا بانک مرکزی در تعیین قیمت ارز نقش داشته باشند می‌توان فرضیه کاهش نرخ ارز با نزدیک شدن به زمان انتخابات را نیز به میان آورد. با این حال پذیرش این فرضیه منوط به این است که بدانیم این کاهش قرار است از چه مسیری اتفاق بیفتد. آیا در داخل آنقدر منابع ارزی وجود دارد که به بازار تزریق شود و نرخ‌ها را کاهشی کند؟ و یا اینکه این کاهش قیمت قرار است به صورت دستوری و صوری اتفاق بیفتد که در این صورت عواقب خوبی به همراه نخواهد داشت. به نظر می‌رسد در چنین شرایطی تنها سیاست‌های ارزی مبتنی بر گشایش‌های عرضه ارز می‌تواند کارساز باشد و شکل‌گیری فعالیت‌های اقتصادی و بهبود رشد اقتصادی نیز می‌تواند به عنوان عامل بلندمدت بر کاهش و ثبات قیمت ارز تاثیرگذار باشد.
در هر صورت انتظار برای جهش رو به بالای قیمت دلار نیز وجود ندارد و ثبات نسبی کنونی به دوره‌های بعدی نیز منتقل خواهد شد. تنها می‌توان انتظار داشت که به دلیل نرخ بالای تورم افزایش‌های اندکی در قیمت ارز اتفاق بیفتد که در صورت ورود بانک مرکزی و تعدیل نرخ تورم، ثبات و تعادل در بازار ارز نیز طولانی مدت خواهد بود.
*اقتصاددان