اوباما تحت فشار افراطیون

آرزو فرشید – در سفر روز دوشنبه گذشته یوکیو آمانو، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تهران، ایران و آژانس اتمی با امضای بیانیه مشترکی توافق کردند از معدن گچین و رآکتور آب سنگین اراک بازدید شود. آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هم در تازه‌ترین گزارش خود که روز پنجشنبه منتشر شد، از توسعه نیافتن برنامه اتمی ایران در سه ماه گذشته خبر داد.
آژانس اعلام کرد که در طول سه ماه گذشته تنها چهار سانتریفوژ جدید غنی‌سازی در تاسیسات نطنز آغاز به کار کرده است و سانتریفوژ تازه‌ای هم در تاسیسات غنی‌سازی فردو آغاز به کار نکرده است.
در این گزارش همچنین قید شده است که ایران هنوز سانتریفوژهای نسل جدید (IR-2M) را مورد بهره‌برداری قرار نداده و هیچ قطعه عمده‌ای در رآکتور در دست ساخت اراک نصب نکرده است.
این اظهارنظر آژانس با واکنش‌هایی روبه‌رو بوده است. معاون سخنگوی وزارت امورخارجه آلمان، سباستین درخصوص اظهارات رییس سازمان انرژی اتمی ایران مبنی بر اینکه توافق با آژانس می‌تواند در دستیابی به توافق بین گروه ۱+۵ و ایران در مذاکرات آتی ۲۰ نوامبر کمک کند، گفت: همان طوری که پیشتر نیز اعلام کردیم در نشست سه روزه ژنو پیشرفت‌های خوبی حاصل کردیم اما هنوز یکسری از سوالات باقی مانده است که باید در مذاکرات آینده درمورد آن شفاف‌سازی شود.
اما نخست‌وزیر اسراییل، بنیامین نتانیاهو در واکنش به این گزارش مدعی شد که توسعه نیافتن برنامه اتمی ایران، او را تحت تاثیر قرار نداده است.
وی در این‌باره افزود: توسعه نیافتن برنامه اتمی ایران به این دلیل است که به ادعای او تهران «احتیاجی به این کار ندارد و تاسیسات و سانتریفوژهای کافی دارد که بتواند از آنها برای تکمیل تولید مواد برای استفاده در هسته بمب اتمی بهره جوید.»
البته این اظهارنظر صهیونیست‌ها تازگی ندارد، از روز اول شروع مذاکرات اخیر در رابطه با پرونده هسته‌ای کشورمان تمام سعی‌شان را کرده‌اند تا سران کشورهای اروپایی را از ادامه کار منصرف سازند و شاید به همین دلیل بود که وزیر خارجه فرانسه پس از پایان مذاکرات سه روزه ژنو که ابتدا در سطح معاونان و سپس در سطح وزیران خارجه برگزار شد به طور یکجانبه مذاکرات را «شکست» خورده و فاقد هرگونه توافق خواند و در حالی که سرگئی لاوروف، وزیر امورخارجه روسیه در همین راستا اعلام کرد که ایران در مذاکرات ژنو پیشنهاد آمریکا درباره یک توافق هسته‌ای را پذیرفته بود ولی اصلاحاتی که در آخرین لحظه صورت گرفت مانع رسیدن به توافق شد و جان کری، وزیر امور خارجه آمریکا نیز در گفت‌وگویی با شبکه خبریMSNBC گفت که قدرت‌های جهانی و ایران در مذاکرات ژنو به توافق «بسیار نزدیک» شدند. کمیته امور بانکی مجلس سنا به قول برخی تحت تاثیر صهیونیست‌ها قرار است طرح تشدید تحریم‌های ایران را به زودی بررسی کند. این کمیته پیشتر بررسی اعمال تحریم‌های بیشتر علیه ایران را با وجود مخالفت بعضی از سناتورهای بانفوذ دموکرات و جمهوریخواه و به درخواست دولت آمریکا به عقب انداخته بود.
به نظر می‌رسد سیاستمداران آمریکایی نیز چندان از این کار سنا رضایت ندارند و جی کارنی، سخنگوی کاخ‌سفید گفته است مردم آمریکا ترجیح می‌دهند مناقشه اتمی با ایران به صورت مسالمت‌آمیز و به‌گونه‌ای که مانع از دستیابی این کشور به سلاح هسته‌ای شود به پایان برسد. به عبارتی دیگر مردم آمریکا در پی حرکت به سوی جنگ نیستند. جان کری، وزیر امور خارجه ایالات متحده نیز تصویب تحریم‌های تازه علیه ایران به وسیله کنگره را در شرایط کنونی یک اشتباه دانسته است.
در همین رابطه کری قرار است چهارشنبه به سنا برود تا با ارایه گزارشی از مذاکرات اخیر گروه ۱+۵ با ایران در ژنو از نمایندگان بخواهد از تصویب تحریم‌های تازه خودداری کنند.
وی که در تلاش است کنگره را از اعمال تحریم‌های جدید منصرف کند، گفت که رژیم تحریم‌ها تحت توافقنامه پیشنهادی با ایران «واقعا برداشته نمی‌شود» و تحت توافق پیشنهادی در زمینه برنامه هسته‌ای ایران «بخش کوچکی» از دارایی‌های ایران ممکن است آزاد شود.
وزیر امور خارجه آمریکا تاکید کرد که هرگونه تحریم جدیدی مذاکرات را مختل می‌کند.
به گفته جن ساکی، سخنگوی وزارت امورخارجه آمریکا آنچه در حال حاضر در پی آن هستیم، یک توقف موقت در تصویب تحریم‌هاست.
باراک اوباما، رییس‌جمهور آمریکا نیزدر یک کنفرانس خبری در کاخ سفید از کنگره آمریکا خواست به تلاش‌های او برای رسیدن به توافق هسته‌ای با ایران فضا و فرصت بدهند.
وی گفت: بگذارید ببینیم آنها (ایرانیان) تا چه حد نسبت به حل صلح‌آمیز و دیپلماتیک این مساله تمایل دارند. اگر در پایان مشخص شود که آنها آماده نیستند شواهد لازم برای اطمینان از اینکه به دنبال تسلیحات هسته‌ای نیستند را به جامعه بین‌المللی ارایه کنند ما چیزی از دست نداده‌ایم.
کاخ سفید همچنین در بیانیه‌ای اعلام کرد که اوباما، اولاند و شرکایشان در مذاکرات هسته‌ای با ایران «از یک گام محکم برای اطمینان دادن به جامعه بین‌المللی در زمینه اینکه ایران به دنبال دستیابی به سلاح هسته‌ای نیست»، حمایت می‌کنند.
با این حال دفتر اولاند با تکرار اتهامات غرب مبنی بر نظامی بودن برنامه هسته‌ای ایران اعلام کرد که اوباما و رییس‌جمهور فرانسه اراده مشترکشان برای دستیابی به تضمین‌های ایران درباره اینکه برنامه هسته‌ای تسلیحاتی‌اش را کنار می‌گذارد ابراز داشتند.
رییس‌جمهور آمریکا علاوه بر آن با دیوید کامرون، نخست‌وزیر انگلیس هم گفت‌‌وگو کرد.
کاخ سفید اعلام کرد که اوباما و کامرون در زمینه ایران حمایتشان را از پیشنهاد یکپارچه گروه ۱+۵ ابراز داشتند و درباره انتظاراتشان از دور بعدی مذاکرات گفت‌وگو کردند.
از سوی دیگر سوزان رایس، مشاور امنیت ملی آمریکا مدعی شده است که مذاکرات ما را به مرحله‌ای رسانده است که یک توافق احتمالی با ایران روی میز قرار دارد که اگر مورد توافق قرار گیرد در دو مرحله اجرا می‌شود.
فشار تندروها
این موضع‌گیری‌های دوگانه در آمریکا می‌تواند تاثیر نامطلوبی بر ادامه مذاکرات ژنو داشته باشد. صادق زیبا‌کلام، کارشناس مسایل سیاسی در این رابطه به «جهان‌صنعت» گفت: همان طور که در آقای روحانی در ایران تحت فشار مجلس و جریانات تندرو قرار دارد، اوباما نیز در وضعیت مشابهی قرار گرفته است.
وی افزود: اوباما از سویی تحت فشار جمهوریخواهان در قوه مقننه و از سویی جریانات افراطی است که سعی می‌کنند تا تفاهمی با ایران صورت نگیرد زیرا این گروه‌ها اعتقاد دارند فشارها بر ایران باید باقی بماند و حتی افزایش یابد تا طرف ایرانی وادار به تسلیم شود.
زیباکلام تصریح کرد: منظور این افراطیون از تسلیم کامل تعلیق کامل فعالیت‌های هسته‌ای ایران است.
وی در ادامه با اشاره به تلاش‌های جان کری برای اینکه سناتورهای آمریکا متقاعد شوند که افزایش تحریم‌ها تا پس از مذاکرات ژنو به تعویق بیفتد، اظهار کرد: ظاهرا برخی از سناتورهای تندرو همچنان بر مواضع خود باقی مانده‌اند و کری نتوانسته آنها را مجاب کند اما برخی از آنها حاضر شده‌اند تا مشخص شدن نتیجه مذاکرات پیش‌رو صبر کنند.
این کارشناس مسایل سیاسی افزود: به این ترتیب هنوز این احتمال وجود دارد که تا قبل از مذاکرات آمریکایی‌ها به وضع تحریم‌های جدید اقدام کنند.
زیباکلام با بیان اینکه باید صبر کنیم و ببینیم نتایج جلسات در ۲۹ آبان‌ماه چه خواهد بود، گفت: احتمال دیگری که وجود دارد این است که بعد از توافق در ژنو تندروها امتیازاتی که ایران داده است را کافی ندانند و باز هم تحریم‌های بیشتری وضع کنند.
وی در پاسخ به این سوال که اگر تندروها پیش از مذاکرات موفق به افزایش تحریم‌ها شوند چه تاثیری در ادامه مذاکرات خواهد داشت، گفت: در این صورت برای اولین بار شاهد ایجاد یک شکاف عمیق میان ۱+۵ خواهیم بود زیرا در این صورت آمریکایی‌ها خواهان تحریم‌های بیشتر می‌شوند در حالی که طرف اروپایی- آلمان، انگلستان و حتی فرانسه- به دنبال توافق با ایران است.
وی تاکید کرد: اگر اوباما نتواند قوه مقننه را راضی کند وضعیت خیلی پیچیده می‌شود و تیم مذاکره‌کننده ایران با چالش تازه‌ای مواجه خواهد بود.
از افزایش تحریم تا حمله نظامی
سوال این است که در این شرایط اگر اوباما نتواند سنا و کنگره را با دولت همراه کند، تیم مذاکره‌کننده ایران باید منتظر چه چیز باشد؟ داود هرمیداس باوند، کارشناس مسایل سیاست خارجی با تاکید بر نفوذ لابی صهیونیستی در کنگره آمریکا اظهار کرد: تمام هم و غم صهیونیست‌ها افزایش هر چه بیشتر تحریم‌ها علیه ایران و حتی استفاده از قدرت نظامی است.
وی ادامه داد: از سوی دیگر اوباما و وزیر امورخارجه‌اش در تلاشند که مانع تشدید تحریم‌ها شوند و با تلاش‌های افراطیون جمهوریخواه در این کشور مقابله کنند.
باوند تصریح کرد: ما نیز باید توجه داشته باشیم که اگر مذاکرات آتی به نتیجه قابل قبولی نرسد، ایران در موقعیت نگران‌کننده‌ای قرار می‌گیرد. به عبارتی تحریم‌های نفتی و اشکال دیگر تحریم افزایش می‌یابد و فراتر از آن احتمال توسل به گزینه نظامی نیز قوی‌تر می‌شود.
وی افزود: در شرایط کنونی که استراتژی تهاجمی احمدی‌نژاد با نافرجامی مواجه شده است، تحریم‌ها گسترده‌تر شده و سوء‌مدیریت و کاهش درآمدهای نفتی و خزانه خالی در داخل کشور فشار مالی بسیاری را به جامعه تحمیل می‌کند؛ ما در تنگنا هستیم و زمان آن است که افراطیون داخلی به جای افزایش فشار‌ها با دولت همسو شوند.
باوند تاکید کرد: این افراطیون در داخل کشور که استراتژی جایگزینی برای راهگشایی در پرونده هسته‌ای ندارند در کار دولت اختلال ایجاد می‌کنند به صورتی که در حال حاضر میان افراطیون داخلی و آمریکایی و صهیونیست‌ها و عربستان یکسویی پیدا شده است.
به گفته باوند، در صورت موفقیت دولت اوباما برای تشدید نشدن تحریم‌ها در گام اول بخشی از دارایی‌های ایران، تجارت محصولات پتروشیمی و نقل و انتقالات طلا آزاد می‌شود و در گام بعدی تحریم‌های دیگر به ویژه تحریم‌هایی که در محدوده اختیارات رییس‌جمهور قرار دارد، حذف می‌شود.
این کارشناس مسایل سیاسی تصریح کرد: می‌دانیم که حذف تحریم‌ها بسیار پیچیده و زمانبر است.
وی در پایان این گفت وگو تاکید کرد: در شرایط کنونی که اراده و قصد ۱+۵ با ضرورت در ایران همزمان شده است باید از این فرصت استفاده کنیم در غیر این صورت اگر افراطیون موفق شوند ما با یک فرآیند نگران‌کننده مواجه خواهیم شد.
مانع‌تراشی صهیونیست‌ها
در این میان روشن است که صهیونیست‌ها نقش پررنگی در تیره شدن فضای مذاکرات ایران و ۱+۵ دارند. محمدرضا خباز، نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی در این خصوص گفت: با تلاش صهیونیست‌ها میدان مینی بین ایران و کشورهای غربی و آمریکا ایجاد شده بود. به عبارتی تمام تلاش خود را می‌کردند که ایران با طرف غربی سر یک میز مذاکره ننشیند.
وی ادامه داد: بعد از سفر تاریخی رییس‌جمهور و تیم مذاکره‌کننده شرایط تازه‌ای در دیپلماسی ایران ایجاد شد که صهیونیست‌ها از آن ناخشنود هستند بنابراین شروع به سنگ‌اندازی و مانع‌تراشی کرده‌اند. خباز با اشاره به مذاکرات هفته گذشته در ژنو گفت: فرانسه در جریان این جلسات نقش قدیم آمریکا را بازی کرد و باعث شد در این مرحله به نتیجه مطلوب نرسیدیم.
وی تاکید کرد: دشمن درصدد است که به شیوه‌های مختلف مانع فائق آمدن ایران بر تحریم‌ها و برقراری ثبات در منطقه شود. این نماینده پیشین مجلس ادامه داد: به نظر من این کارشکنی‌ها بر اصل موضوع خللی وارد نمی‌کند و تنها کار را به تاخیر می‌اندازد. به عبارتی فرصت‌هایی را از ایران می‌گیرد و فرصت‌هایی را به صهیونیست‌ها می‌دهد بنابراین تیم ایرانی باید با همان صبر و حوصله که در گذشته داشته است کار را پیش ببرد. وی یادآور شد: زحمت تیم دیپلماسی ما بیشتر شده است اما چاره دیگری نیست و نباید اجازه دهیم مین‌هایی را که تا کنون خنثی کردیم، دوباره بکارند.
خباز با بیان این ضرب المثل «بیماری به خروار، شفا به مثقال» گفت: ۱+۵ تاکنون از ضعف دیپلماسی ما بهره گرفته است اما در دولت جدید وزارت امورخارجه ایران بسیار فعالانه و با ابتکار عمل وارد شده و مشخص است که طرف‌های لجوج را خوب می‌شناسد.
وی در پاسخ به این سوال که آیا افزایش تحریم‌ها می‌تواند روند مذاکرات را با مشکل مواجه کند، اظهار کرد: مذاکرات با شش کشور صورت می‌گیرد بنابراین افزایش تحریم‌ها در آمریکا به تنهایی برای توقف جریان مذاکرات کافی نیست و طرف اروپایی تمایل به توافق دارد.