اژدها وارد می‌شود!

گروه حمل‌و‌نقل- به دنبال سفر مهرداد بذرپاش وزیر راه‌وشهرسازی به همراه رییس‌جمهوری به چین در روزهای انتهایی بهمن‌ماه و با وجود برنامه همکاری جامع ایران و چین، انتظاراتی هم در حوزه حمل‌ونقل ایجادشده که پروژه‌های ریلی یکی از آنهاست. حضور چین در پروژه‌های ریلی کشور از جمله برقی کردن قطار تهران- مشهد و استفاده از تکنولوژی این کشور برای قطارهای باری در کنار ظرفیت تامین مالی روسیه برای خط ریلی رشت- آستارا، از موارد مورد بحث حوزه حمل‌ونقل بود. از طرف دیگر خبرها حاکی از آمادگی چینی‌ها برای حضور در همه پروژه‌های دریایی ایران است.
اهمیت تکمیل کریدور ریلی شرق کشور
مشاور سرمایه‌گذاری طرح‌های ریلی شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌و‌نقل کشور بر ظرفیت کشور چین برای مشارکت و همکاری در تکمیل کریدورهای ریلی اشاره کرد و گفت: بیش از ۴ کریدور اقتصادیِ ایران می‌تواند با حضور چین کامل‌شده و این کشور در برنامه کمربند- راه نیز نقش‌آفرینی کند.
سید مرتضی ناصریان با اشاره به کریدورهای ترانزیتی ایران، همسو با ابتکار کمربند- راه، گفت: کریدور ریلی شرق کشور (چابهار- سرخس) یکی از پروژه‌های مهمی است که می‌توان در تکمیل آن از توانمندی‌های کشور چین استفاده کرد.
او افزود: این کریدور برای توسعه استان‌های شرقی، ایجاد شاخه جدید در کریدور شمال- جنوب با اتصال ریلی چابهار به آسیای‌میانه (جذب بارهای افغانستان و ازبکستان)، انتقال سنگ‌آهن منطقه سنگان ایران و هرات افغانستان به چابهار و تسهیل سفر زائران پاکستان و استان‌های جنوب‌شرق به شهر مقدس مشهد، در فهرست طرح‌های مصوب کشور قرار دارد که بخش چابهار- زاهدان با سرعت در حال احداث است و احداث بخش زاهدان- یونسی نیز در دستور کار قرار دارد.
اهمیت تعمیم اتصال ریلی چین و پاکستان
به شبکه ریلی ایران
ناصریان گفت: الحاق ایران به کریدور اقتصادی چین- پاکستان (CEPEC) از طریق مسیرهای ریلی، جاده‌ای و دریایی پروژه بعدی است. از آنجایی که کشور پاکستان مستقیم با چین همسایه است و مرز طولانی با آن دارد، می‌تواند دسترسی کوتاهی بین ایران و چین فراهم کند و از این نظر مشابه افغانستان است با این تفاوت که اکنون چین با افغانستان روابط قوی ندارد.
مشاور امور تامین مالی و سرمایه‌گذاری شرکت ساخت خاطرنشان کرد: در صورت اتصال ریلی چین و پاکستان (این اتصال ریلی به علت منطقه صعب‌العبور هیمالیا بعید است و در این صورت حمل‌ونقل ترکیبی می‌تواند استفاده شود) و تعمیم آن به شبکه ریلی ایران و سواحل مکران و بندر جاسک موجب تنوع‌بخشی به کریدورهای ترانزیتی و رونق دادن به ترابری ریلی بین ایران و پاکستان در کوتاه‌مدت و شکل‌گیری کریدور ترانزیتی شرقی- غربی (چین- پاکستان- ایران) و در نتیجه اتصال این کریدور به کریدور شمال-جنوب و همچنین ترکیه و کشورهای عربی در افق بلندمدت می‌شود.
او ادامه داد: اتصال ریلی پاکستان و ایران در مرز میرجاوه نیازمند ارتقا و در چابهار قابل اتصال به بندرگوادر است. به ویژه اگر اتصال ریلی چین و ایران در این مسیر با عرض استاندارد (۱۴۳۵میلیمتر) ایجاد شود.
لزوم بهبود مسیرهای ریلی در ایران
این کارشناس ریلی به کریدورهای شمالی- جنوبی اشاره و افزود: رونق‌یابی این کریدورها برای ارتباط آب‌های آزاد جنوب به کشورهای شمالی ایران (ترکمنستان، دریای خزر، قزاقستان- روسیه و جمهوری آذربایجان) و نهایتا به اروپا هستند.
ناصریان به بیان مهم‌ترین محورهای ترانزیت بار شرقی- غربی در ایران پرداخت و گفت: معمولا در کریدور شرقی- غربی به مسیر جنوبی خزر از ترکمنستان به ترکیه اشاره می‌شود که در حال حاضر دایر است. در این مسیر پروژه‌های بهبود مسیر ریلی در ایران شامل ارتقای راه‌آهن اینچه‌برون به گرمسار و همچنین احداث محور میانبر ریلی میانه- تبریز مطرح می‌شود.
او گفت: همچنین مسیر جدیدی که می‌توان در چارچوب ابتکار کمربند- راه و کریدورهای شرقی- غربی ایجاد کرد، کریدور ریلی ایران- مدیترانه (ایران، عراق و سوریه) است. او افزود: در حال حاضر اکثر خطوط طرح ابتکار کمربند- راه، در نهایت از ترکیه عبور می‌کند. جهت تنوع در کریدورها و پوشش کشورهای مختلف اتصال ایران به مدیترانه و سپس اروپا و آفریقا، کریدور ایران- عراق- سوریه- مدیترانه مورد توجه قرار می‌گیرد.
ناصریان خاطرنشان کرد: در این کریدور احداث راه‌آهن کرمانشاه- خانقین- بغداد بسیار مهم است. در همین راستا تاسیس کریدور زیارتی- تجاریِ چین- پاکستان- ایران- عراق- سوریه نیز می‌تواند در دستور کار قرار گیرد.
منافع ایجاد کمربند-راه
مشاور امور تامین مالی و سرمایه‌گذاری شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حمل‌و‌نقل کشور کریدورهای شرقی- غربی را شامل شاخه جنوبی کریدور تراسیکا برای ارتباط آسیای‌میانه- ایران- قفقاز و اروپا (از مرز جلفا یا رازی یا آستارا) و شاخه جنوبی کریدور راه‌آهن‌های آسیایی (پاکستان- ایران- ترکیه) دانست و گفت: در اجرای یک کمربند- راه این پروژه‌ها می‌تواند رونق یابد و کشورهای مسیر با داشتن بستر زیربنایی و فعالیت حمل‌ونقل بین‌المللی، علاوه بر تسهیل صادرات و واردات و انتفاع از درآمد ترانزیت، امکان ایجاد صنایع فرآوری و ایجاد ارزش‌افزوده محمولات را خواهند داشت.
او دیگر کریدور ترانزیتی در ایران و همسو با ابتکار کمربند- راه را ایجاد مسیر جدید بین ایران و چین از طریق افغانستان ذکر کرد و گفت: این کریدور دارای موافقتنامه مطالعاتی پنج کشور مسیر (خواف در ایران- افغانستان- تاجیکستان- قرقیزستان-کاشغر در چین) است ولی هنوز عملیاتی نشده است.
به گفته ناصریان، ایران پیشنهاد احداث بخش هرات- مزارشریف را به صورت تهاتری (در قبال انتفاع از منابع معدنی) به افغانستان داده است و با احداث این پروژه، امتداد به چین از طریق مسیر فوق یا با عبور از کشور ازبکستان مقدور خواهد بود.
تمرکز بر گره‌گشایی مالی
از سوی دیگر، رییس دبیرخانه شورای‌عالی صنایع دریایی گفت: چینی‌ها برای حضور در همه پروژه‌های دریایی ایران آمادگی دارند.
سعید جعفری به جهت حضور در سفر اخیر رییس‌جمهوری به چین، به دستاوردهای دریایی این سفر، راهبرد کشور در مذاکره با طرف‌های چینی، انتقال فناوری و همکاری‌های مشترک دریایی چین و ایران پرداخت و افزود: تمرکز سفر اخیر به لحاظ گره‌گشایی‌های مالی بین دو کشور بود، با توجه به اینکه چین بزرگ‌ترین تولیدکننده دریایی بوده و دارای شرکت‌های بزرگ و توانمندی است، در سفر اخیر با یکی از این شرکت‌ها و سهامداران اصلی آنها مذاکراتی داشتیم و در حوزه‌های مختلف صنعتی و تجاری و حتی دریایی مذاکرات خوبی انجام شد.
او بیان کرد: با توجه به رویکردهایی که انتظار می‌رفت با روی باز این شرکت‌ها مواجه شدیم، آنها از بحث همکاری مشترک دریایی در ایران استقبال کردند، بدین صورت که در حد امکان عمق ساخت داخلی و توانمندی کشتی‌سازی‌هایمان را به کمک چینی‌ها بالا ببریم.
مقدمات ورود چینی‌ها به بنادر ایران
جعفری درباره زمینه مشارکت چینی‌ها گفت: طرف چینی از این سرمایه‌گذاری مشترک بسیار استقبال کرد. عمده گفت‌وگوها در زمینه انتقال فناوری در زمینه طراحی و مباحث علمی و فنی انواع و اقسام شناورها بود. در حال حاضر شرکت‌های خوبی را در این زمینه داریم، اما به دلیل اینکه در ساخت بسیاری از شناورها در تجربه نخست هستیم، بهتر است یک شرکت مجرب دیگر که تجربه ساخت در این زمینه را دارد، حداقل به عنوان شرکت مشاور در کنار ما باشد.
او ادامه داد: ما در بسیاری از مواقع از نرم‌افزارهای غیراصلی و متفرقه استفاده می‌کنیم که ممکن است خطاهایی نیز رخ دهد، به همین دلیل حضور این شرکت‌ها در روند طراحی و ساخت به‌ویژه درباره شناورهایی که طراحی آنها در داخل انجام نشده بسیار مفید است.
رییس دبیرخانه شورای عالی صنایع دریایی کشور اظهار کرد: طرف چینی برای حضور در همه پروژه‌های دریایی ایران اعلام آمادگی کرده است. مسائل و مشکلات مالی در مذاکرات کلی بین دو رییس‌جمهوری تقریبا حل شد، پیش‌تر نیز نشانه‌های مثبتی برای ایجاد همکاری از طرف چینی‌ها دریافت می‌شد، اما زمانی که به مباحث مالی می‌رسیدیم این بحث‌ها متوقف می‌شد، اما با سطح رویکرد مثبتی که در مذاکرات کلی وجود داشت در مباحث جزئی نیز موفق به پیشرفت در مذاکرات شدیم.
معضل تامین قطعات کلیدی
جعفری در ادامه اظهار کرد: تامین قطعات کلیدی که توان تولید آنها در داخل کشور وجود نداشته و تهیه آن نیز در سطح بین‌الملل برای ما مشکل است و دیگر توافقی که بود در زمینه دریایی به دست آمد و در عوض همه شرکت‌های چینی دسترسی‌شان به تولیدکنندگان اصلی سهل‌الوصول شد و به راحتی قادر به گرفتن تاییدیه‌های وندور هستند. وندور در زنجیره تامین، به شرکت بازرگانی معتبر اطلاق می‌شود که تامین‌کننده کالا یا خدمات است.
او خاطرنشان کرد: توافقی نیز در زمینه سرمایه‌گذاری در ساخت داشتیم، بدین صورت که طرف چینی آمادگی خود را مبنی بر سرمایه‌گذاری مشترک در حوزه تکمیل یاردهای کشتی‌سازی در بخش‌هایی که در داخل کشور توان تکمیل این نواقص وجود نداشته باشد، اعلام کند.
در حوزه دریایی هنوز موفق به تجمیع نشده‌ایم
رییس دبیرخانه شورای عالی صنایع دریایی، بر لزوم برنامه متقابل برای بهره‌برداری بهتر از این مذاکرات تاکید و بیان کرد: در حال حاضر باید خواسته‌های خودمان را نظام‌مند کنیم تا موفق به توافق نهایی یا قرارداد با چین بشویم. رویکرد و برنامه ما این است که به دلیل ثبات در تصمیم‌گیری و اجرا در مجموعه‌های خصوصی به نسبت بخش‌های دولتی و نیمه‌دولتی، شرکت‌های خصوصی فعال در زمینه دریایی را با طرف‌های چینی مرتبط کنیم.
او افزود: البته فعلا شرکتی را به عنوان مجموعه هدف انتخاب نکردیم و در حال بررسی هستیم که اگر قرار باشد ایران هدف این همکاری قرار گیرد، مجموعه‌ای را انتخاب کنیم که به لحاظ جغرافیایی، ساختاری و دسترسی انعطاف‌پذیر باشد.
جعفری گفت: در دنیا توانمندی تجمیع و ادغام برای برنامه‌ریزی وجود دارد، حتی در زمینه ریلی موفق به تشکیل کنسرسیومی با حضور سازنده، قطعه‌ساز و حتی بهره‌بردار شدیم تا آنها بتوانند به مذاکره با مجموعه‌های چینی بروند، اما در حوزه دریایی فعلا موفق به این تجمیع نشدیم و به دنبال این هستیم که مجموعه‌ای را به عنوان بستر این همکاری مشترک انتخاب کنیم. او ادامه داد: شاید در مقابل ما شرکت‌های مختلف چینی باشند، اما آنها در حوزه سیاستگذاری خط‌مشی یکپارچه‌ای را دنبال می‌کنند. اگر قرار باشد در حوزه دریایی نیز مجموعه‌ای از چند شرکت را برای این همکاری مشترک انتخاب کنیم، باید همراهی و همکاری این مجموعه‌ها با یکدیگر بسیار بالا باشد.
آینده مذاکرات در تهران
جعفری درباره پیش‌بینی زمان ادامه مذاکرات، خاطرنشان کرد: پیش‌بینی ما این است که طرف چینی مذاکره‌کننده در حوزه دریایی اواسط ماه می میلادی (اوایل اردیبهشت ماه ۱۴۰۲) به ایران سفر کند و ادامه مذاکرات در داخل کشور انجام شود و امیدوارم تا قبل از تصمیم‌گیری آنها برای آمدن و نهایی شدن مذاکرات، موفق به ایجاد و انتخاب بستری مناسب شده باشیم. او با اشاره به عدم وجود محدودیت در حجم سرمایه‌گذاری از جانب چینی‌ها، بیان کرد: روند مذاکرات بر اساس انتقال فناوری انجام شده و پایه این همکاری خواهد بود و بعد از این موضوع اساسی به سراغ مباحث ساخت، زیرساخت و مباحث تامینی خواهیم رفت.
رییس دبیرخانه شورای عالی صنایع دریایی اظهار کرد: طرف‌های چینی آمادگی خودشان را در دیگر حوزه‌های صنعتی اعلام کرده‌اند و همچنین در زمینه سرمایه‌گذاری‌های دریایی به لحاظ حجم سرمایه‌گذاری محدودیتی از طرف چینی‌ها وجود ندارد و آنها آمادگی سرمایه‌گذاری در حجمی قابل توجه و متناسب با نیاز کشور را دارند. او افزود: این‌بار رویکرد چینی‌ها برای همکاری‌های مشترک بسیار مثبت بود، پیش‌تر با یک گارد بسته در مذاکرات حضور پیدا می‌کردند، اما در این سری از مذاکرات آمادگی ایجاد همکاری را داشتند. جعفری تصریح ‌کرد: باید خواسته‌هایمان را طوری منظم کنیم تا بتوانیم از قابلیت‌های ایجاد شده بهترین استفاده را ببریم.