ایران ارثیه پدری نیست

علی دماوندی*- این روزها در فضای رسانه‌ای و به ویژه فضای مجازی سخن از ژن خوب بسیار است و در پی آن شبکه‌های اجتماعی درباره پست و مقام گرفتن فرزندان مقامات، نمایندگان و… در حوزه‌های مختلف، افشاگری می‌شود که توجه و بازنشر آن، بیشتر نشان از نوعی اعتراض دارد.در ادبیات سیاسی رایج در جمهوری اسلامی این پدیده با واژه آقازادگی به کار رفته و چون قدرت آنچنان پرتوافکنی می‌کند که برادر، برادر‌زاده، داماد و…. را هم در‌بر ‌می‌گیرد. البته این موضوع ربطی به دولت خاص ندارد و تنها شدت و حدت آن در دولت‌های مختلف‌ متفاوت بوده است. در این نوشتار‌ مجالی جهت علت‌یابی و تبیین چرایی وقوع این پدیده وجود ندارد‌ اما پیامدهای منفی، تخریبی و درازمدت این موضوع و تاثیر آن در فرسایش سرمایه اجتماعی جامعه بسیار بالا‌ست‌. نفی شایسته‌سالاری، ایجاد فساد و عدم تحقق عدالت اجتماعی را شاید بتوان از مهم‌ترین نتایج منفی این پدیده برشمرد‌. این موارد تنها بخشی از آثار و پیامدهای این پدیده نامیمون است. در نگاه دیگر به این پدیده می‌توان گفت همواره پول و قدرت در حوزه سیاست تاثیرگذارند. از لرد اکتون، دیپلمات انگلیسی در سده هجدهم این جمله تاریخی و تمثیلی نقل است که قدرت بالقوه فساد می‌آورد و قدرت مطلق، فساد مطلق می‌آورد‌. بر پایه این بینش گفته می‌شود که همه شور و شرها در جهان‌ برای رسیدن به قدرت و نگهداشت آن است‌ زیرا در سایه قدرت می‌توان به خواسته‌های خود از جمله ثروت و مقام رسید که این موضوع به تعبیری «پریبندالیسم» نامیده می‌شود‌، به اینکه هدف و منظور بسیاری از سیاست‌ورزان از دستیابی به قدرت، زراندوزی است و به دیگر سخن برای بسیاری ورود به عرصه سیاست نه برای خدمت به منافع عمومی و ملی‌ بلکه سیاست را برای خدمت به خود می‌خواهند‌. تامل در زندگی سیاسی ایران و ایرانی نشان از همین مقوله دارد و چه‌بسا یکی از موجبات عقب‌ماندگی در همین موضوع باشد و همان‌گونه که نویسنده بزرگ ایران محمد‌علی جمالزاده آن را یکی از بلاهای دیرین در بین مقامات ایرانی می‌داند، هر چه به سمت روزگار خود نزدیک‌تر می‌شویم نقش فساد را برجسته‌تر و بیشتر می‌بینیم.این‌گونه مسایل موجب شده تا در اندیشه و سلوک حکومت‌داری در غرب، قدرت بیش از هر زمان دیگری به نقد کشیده شده و برای کنترل آن راه‌های قانونی و شیوه‌های مختلف اندیشیده می‌شود‌. به طور خاص در موضوع مورد توجه این نوشتار، می‌توان به تصویب قانون لایحه اخلاق‌گرایی در فرانسه اشاره کرد که براساس آن استخدام افراد به شکل‌های مختلف را برای اعضای خانواده و بستگان دولت و نمایندگان مجلس منع می‌کند‌. با چنین رویکردی است که شاید تا حدودی بتوان اخلاق‌مداری را در عرصه سیاست وارد کرد و منافع فردی را در تصمیم‌گیری‌ها و انتصاب‌ها کاهش داد.
* کارشناس رسانه