ایران برای جذب هر خارجی چقدر خرج می‌کند

پس از سال‌ها مسکوت ماندن رقم بودجه تبلیغات و بازاریابی گردشگری ایران و اشاره‌های مختصر و کلی مسوولان به بودجه‌ای که گاه عدد آن به صفر نزدیک بود، سرانجام علی‌اصغر مونسان به مبلغ پایین این بودجه واکنشی اعتراضی نشان داد و گفت که «در بسیاری از کشورها به ازای هر گردشگر ۷/۱ تا ۲/۲ دلار برای تبلیغات گردشگری هزینه می‌شود، اما متاسفانه در ایران هزینه این تبلیغات به چند سِنت هم نمی‌رسد.»
رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری به بودجه دولتی ایران برای بازاریابی، تبلیغات و اطلاع‌رسانی گردشگری هیچ اشاره مستقیمی نداشت، اما محمدابراهیم لاریجانی مدیر دفتر بازاریابی و تبلیغات گردشگری به ایسنا گفت: بودجه مصوب بازاریابی و تبلیغات گردشگری ایران در سال ۹۷ حدود ۳۰ میلیارد تومان بوده که با این حساب، معادل ارزی سرانه بودجه جذب هر گردشگر خارجی حدود ۳۰ سنت می‌شود، حالا اگر بودجه تخصیص یافته و یا مبلغ واقعی که با این عنوان به سازمان میراث فرهنگی و گردشگری داده شده است را در نظر بگیریم، سرانه این بودجه به ‌یک سنت‌ می‌رسد.
این درحالی است که گزارش «مقایسه بودجه دولتی کشورها در زمینه بازاریابی گردشگری» که سازمان جهانی جهانگردی در سال ۲۰۱۰ آن را منتشر و سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری به آن استناد کرده، بودجه دولتی تبلیغات و بازاریابی کشورها را از دو میلیون تا ۱۵۱ میلیون دلار اعلام کرده است.
گزارش سازمان جهانی جهانگردی که پایه مستندات و محاسبات سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری است، ۹ سال پیش تهیه شده که با توجه به رشد سریع گردشگری در برخی قاره‌ها مثل آسیا و جهش رتبه‌ای کشورهایی چون مکزیک، ژاپن، ترکیه، مصر، ویتنام و گرجستان این ارقام و سرانه بودجه‌های تبلیغاتی حتما با تغییراتی همراه شده است.
مدیر دفتر بازاریابی و تبلیغات گردشگری به ایسنا گفت: سازمان جهانی جهانگردی در آن گزارش کشورها را براساس تعداد گردشگر و بودجه‌ای که صرف تبلیغات و بازاریابی شده به سه دسته «پیشرو»، «موفق و نوظهور گردشگری» و «خواهان موفقیت» تقسیم کرده است. گروه نخست کشورهایی مثل فرانسه، اسپانیا، آلمان، انگلیس و اتریش یا همانTop Ten هستند که تعداد گردشگران‌شان متجاوز از ۳۰ تا ۸۰ میلیون نفر بوده و به ازای جذب هر گردشگر بین یک تا دو دلار هزینه می‌کنند. بودجه دولتی تبلیغات این کشورها در سال ۲۰۱۰ از ۴۰ میلیون تا ۹۷ میلیون دلار بوده است.
او به دسته دوم یا کشورهای موفق و نوظهور گردشگری که در یک دهه اخیر، رشد گردشگری آنها سریع بوده اشاره کرد و درباره وضعیت بودجه تبلیغات و بازاریابی آنها در سال ۲۰۱۰‌ توضیح داد: سرانه بودجه جذب هر گردشگر خارجی در کشورهایی چون استرالیا، آفریقای‌جنوبی، برزیل، مکزیک، کره‌جنوبی و مالزی بین چهار تا ۱۰ دلار بوده است. کل بودجه دولتی بخش تبلیغات در این کشورها از ۴۰ میلیون تا ۱۵۱ میلیون دلار بوده است.
لاریجانی افزود: کشورهای خواهان موفقیت مثل قبرس، باهاما، مالت، نیوزیلند و سریلانکا نیز از ۱۰ تا ۴۶ دلار برای جذب هر گردشگر هزینه می‌کنند که بودجه کلی آنها از پنج میلیون تا ۱۱۲ میلیون دلار بوده است.
مدیر دفتر بازاریابی و تبلیغات گردشگری به دسته چهارم با عنوان «مقصدهای خاورمیانه» که شامل کشورهای اردن و یمن می‌شود و سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری آن را به دسته‌بندی سازمان جهانی جهانگردی اضافه کرده است، اشاره کرد و گفت: سرانه بودجه این کشورها برای جذب هر گردشگر چهار تا پنج دلار بوده که بودجه کلی آنها در بخش بازاریابی و تبلیغات از دو میلیون تا ۱۵ میلیون دلار بوده است.
لاریجانی اظهار کرد: گزارش مقایسه بودجه دولتی تبلیغات و بازاریابی کشورها در اختیار آقای مونسان قرار داده شد که بر همین اساس وضعیت بودجه تبلیغات ایران را نامناسب ارزیابی کردند و نسبت به آن معترض شدند. نسخه‌ای از این گزارش به خواست رییس سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری برای رییس‌جمهور نیز فرستاده شده است.
دفتر برنامه‌ریزی و بودجه سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در سال ۹۶ نیز گزارشی را به منظور متقاعد کردن مجلس و سازمان برنامه‌و‌بودجه برای افزایش رقم بودجه بازاریابی و تبلیغات تهیه کرد که در بخشی از آن آمده است: «نظر به اینکه پایین‌ترین هزینه سرانه بازاریابی و تبلیغات بین‌المللی گردشگری در میان کشورهای خواهان موفقیت هشت دلار و بالاترین آن ۴۰ دلار برای هر گردشگر ورودی است، با در نظر داشتن شرایط اقتصادی کشور، در گام نخست رقم ۱۳ دلار به عنوان معیار عمل برای هزینه سرانه بازاریابی و تبلیغات بین‌المللی گردشگری ایران در نظر گرفته شده که با فرض هدف‌گذاری جذب ۵/۶ میلیون گردشگر خارجی در سال ۱۳۹۷ ضروری است حداقل مبلغی در حدود ۵/۸۴ میلیون دلار بودجه به این امر اختصاص داده شود.»
دفتر برنامه‌ریزی و بودجه سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در آن گزارش اعلام کرده که طبق «بودجه مصوب» این سازمان در سال ۹۶، سرانه جذب هر گردشگر خارجی رقمی در حدود ۴۰ سنت بود. با این وجود به نظر می‌رسد دستگاه‌های تصمیم‌گیرنده درباره ضرورت افزایش بودجه تبلیغات متقاعد نشده‌اند، آنچنان که گزارش دفتر بازاریابی و تبلیغات گردشگری نیز مؤید این است که با وجود تعداد گردشگران خارجی که علی‌اصغر مونسان جمعیت آنها در سال ۹۷ حدود هفت میلیون و ۸۰۰ هزار نفر اعلام کرده اما کل بودجه تبلیغات در آن سال، ۳۰ میلیارد تومان، سرانه بودجه جذب هر گردشگر خارجی طبق بودجه مصوب، ۳۰ سنت و مطابق بودجه تخصیص‌یافته، یک سنت بوده است.
بودجه تبلیغات و بازاریابی در حالی مورد غفلت واقع شده که رسانه‌های خارجی با خروج آمریکا از برجام و ایجاد تنش در آب‌های خلیج‌فارس، به چهار سال پیش و دوران پیش از توافق هسته‌ای ۱+۵ عقبگرد داشته و وحشت آغاز جنگ در ایران را به راه انداخته‌اند.