ایران در تنگنای ارتباطی

علی حسینی- کیفیت اینترنت در ایران به یکی از مسائل اساسی و بحرانی تبدیل شده است. در سال‌های اخیر کاربران اینترنت با کاهش چشمگیر سرعت، افزایش قطعی‌ها و محدودیت‌های دسترسی به اینترنت مواجه شده‌اند که این وضعیت نه تنها زندگی روزمره مردم بلکه زیرساخت‌های اقتصادی، آموزشی و اجتماعی کشور را نیز تحت‌تاثیر قرار داده است. اینترنت به عنوان یکی از زیرساخت‌های اساسی در دنیای امروز، نقش بی‌بدیلی در توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دارد اما در ایران وضعیت به گونه‌ای است که این زیرساخت‌ حیاتی به واسطه ضعف عملکرد، سیاستگذاری‌های نادرست و محدودیت‌های فراوان، عملا به مانعی برای رشد و توسعه کشور تبدیل شده است.
یکی از انتقادات اساسی به وضعیت اینترنت در ایران، کاهش روزافزون سرعت و کیفیت خدمات اینترنتی است. طبق گزارش‌های معتبر بین‌المللی، ایران در رده‌بندی‌های جهانی مربوط به سرعت و کیفیت اینترنت جایگاه بسیار نازلی دارد. این در حالی است که در دنیای مدرن امروز، اینترنت به یک زیرساخت حیاتی تبدیل شده که پیشرفت اقتصادی، علمی، آموزشی و حتی فرهنگی به شدت به آن وابسته است. به طور مشخص، اینترنت نه تنها ابزاری برای دسترسی به اطلاعات و خدمات جهانی است بلکه برای مردم ایران به یک درگاه ضروری برای ارتباط با دنیای خارج تبدیل شده است. در عین حال محدودیت‌های گسترده‌ای از جمله فیلترینگ‌های شدید و سانسور اطلاعات، استفاده از اینترنت را برای مردم به شدت دشوار کرده است. مردم مجبورند به VPNها و ابزارهای تغییر آی‌پی متوسل شوند که خود باعث کاهش بیشتر سرعت اینترنت و ایجاد مشکلات امنیتی برای کاربران می‌شود.
از طرفی ضعف کیفیت اینترنت در ایران تاثیرات عمیقی بر زندگی روزمره مردم گذاشته است. با افزایش دورکاری و آموزش آنلاین به دلیل همه‌گیری کووید-۱۹، اینترنت به یکی از الزامات اساسی هر خانواده ایرانی تبدیل شده اما وضعیت نامناسب اینترنت، به خصوص در شهرهای کوچک‌تر و مناطق دورافتاده، باعث اختلالات زیادی در فرایندهای کاری و تحصیلی مردم شده است. از سوی دیگر کسب‌وکارهای آنلاین که می‌توانستند در شرایط بحرانی اقتصاد کشور راهگشای بسیاری از مشکلات باشند، به دلیل اینترنت ضعیف و قطعی‌های مکرر با مشکلات زیادی روبه‌رو شده‌اند. این وضعیت نه تنها رشد اقتصادی را کند کرده بلکه فرصت‌های اشتغال برای جوانان و کارآفرینان را به شدت کاهش داده است بنابراین موضوع کیفیت اینترنت به یکی از مطالبات جدی مردم تبدیل شده است. در بسیاری از اعتراضات و بحث‌های عمومی، مردم خواستار بهبود فوری و پایدار وضعیت اینترنت شده‌اند. این در حالی است که مسوولان دولتی و نهادهای نظارتی تاکنون به جای تلاش برای بهبود این وضعیت، بیشتر روی توجیهات نادرست و غیرواقعی تمرکز کرده‌اند. بی‌توجهی مسوولان به این معضل اجتماعی، نه تنها خشم عمومی را برانگیخته بلکه باعث تضعیف اعتماد مردم به نهادهای اجرایی کشور نیز شده است. اگرچه در برخی موارد طرح‌هایی برای افزایش پهنای باند و بهبود زیرساخت‌های اینترنتی اعلام شده اما این طرح‌ها یا به درستی اجرا نشده‌اند یا با تاخیرهای طولانی مواجه بوده‌اند. در این راستا سیدستار هاشمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در حاشیه نخستین نشست خبری رییس‌جمهور درباره شبکه اینترنت اظهار کرده است: به صورت کلی بحث شبکه دو بعد متفاوت دارد. یک بعد آن بحث کیفیت خدمات ارتباطات که مشخصا در حوزه موارد وزارت ارتباطات قرار می‌گیرد و ما حتما به صورت جدی آن را دنبال می‌کنیم و امیدواریم در آینده نزدیک در زمینه ارتقای کیفیت ارتباطات و دسترسی‌ها خبرهای خوبی به مردم بدهیم البته برای خبر آن چیزی است که مردم در زندگی کاملا حس و لمس می‌کنند. به گفته وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، در حال حاضر تیم ویژه‌ای در حوزه آسیب‌شناسی چالش‌های شبکه و کیفیت ارتباطات در وزارت ارتباطات مشغول به کار است. او همچنین تاکید کرده که در حوزه سیاستگذاری همانگونه که می‌دانیم سیاستگذاری در وزارت ارتباطات انجام نمی‌شود اما سازوکارهایی را در نظر گرفته‌ایم که کنشگری‌های فعال داشته باشیم و در مقابل سیاست‌های کلی، مدل‌ها و شیوه‌های جدیدی را به لایه سیاستگذاری ارائه دهیم.
با این اوصاف اختلال و کندی در دسترسی به اینترنت موضوعی است که با رخ دادن هر چند وقت یک‌بار می‌تواند بر تجربه استفاده و رضایت کاربران از اینترنت تاثیرگذار باشد بنابراین در سال‌های گذشته اقدامات متعددی برای بهبود کیفیت شبکه و زیرساخت مانند توسعه پروژه فیبرنوری و تشکیل کارگروهی برای رسیدگی به اینترنت انجام شد اما همچنان این انتظار و درخواست از سوی کاربران که مصرف‌کننده هستند وجود دارد تا تدابیری از سوی نهادهای مربوطه از جمله وزارت ارتباطات در این زمینه اندیشیده شود. در نهایت وضعیت اینترنت در ایران به یک بحران جدی تبدیل شده است که آثار منفی آن در تمام جنبه‌های زندگی مردم دیده می‌شود. اینترنت ضعیف و محدود، توانایی‌های مردم در استفاده از فرصت‌های جهانی را محدود کرده و اقتصاد کشور را نیز تحت‌تاثیر قرار داده است. مطالبات عمومی برای بهبود کیفیت اینترنت، نه تنها یک خواسته فنی بلکه یک نیاز اساسی برای زندگی روزمره و پیشرفت اجتماعی است. از این‌رو بی‌توجهی مسوولان به این مطالبه مشروع می‌تواند منجر به تضعیف بیشتر اعتماد عمومی و افزایش نارضایتی‌ها شود.