ایران و روسیه کارتل گازی می‌شوند؟

کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند در صورتی که هوا در زمستان پیش‌رو خیلی سرد شود، قیمت گاز در اروپا به ۵ هزار دلار به ازای هر هزار مترمکعب برسد. خبری که برای اروپایی‌ها نگران‌کننده شده و برای دارندگان گاز خبر خوبی است.
پس از حمله نظامی روسیه به اوکراین و تشدید تحریم‌های اروپا علیه روسیه، گزراش‌ها نشان می‌دهد که روس‌ها هم‌اکنون طبق آمارها، با حدود ۷۵ تا ۹۵ میلیارد مترمکعب گاز در دسترس روبه‌رو هستند که پیش‌تر یا به اروپا صادر می‌کردند یا برنامه صادراتی برای آن داشتند. با این حال بستن شیر گاز به سوی اروپا باعث شده که روس‌ها به دنبال راه‌هایی از جمله سوآپ از طریق ایران یا فروش به ترکیه باشند.
هرچند ترکیه در ماه‌های اخیر میزان خرید انرژی از روسیه را افزایش داده و با برنامه‌هایی که در پیش گرفته تلاش می‌کند تبدیل به ‌هاب گازی منطقه شود، اما روس‌ها چشم به مسیر ایران هم دوخته‌اند و در نظر دارند که بخشی از گاز و نفت خود را از طریق ایران سوآپ کنند.
اویل‌پرایس در گزارشی می‌نویسد: اتحاد ایران و روسیه طبق یادداشت تفاهمی که بین شرکت‌های گازپروم و شرکت ملی نفت ایران بسته‌شده با هدف ایجاد یک اوپک گازی جهت هماهنگی بخش بزرگی از ذخایر گاز دنیا و کنترل قیمت گاز در سال‌های آینده صورت گرفته است.براساس گزارش این پایگاه تحلیل نفت و گاز، یادداشت تفاهم ۴۰ میلیارد دلاری که در ماه گذشته میلادی بین شرکت گازپروم روسیه و شرکت ملی نفت ایران بسته شد، زیربنای اجرایی شدن طرح طولانی‌مدت روسیه و ایران برای ایجاد یک کارتل جهانی برای عرضه‌کنندگان گاز مشابه اوپک برای عرضه‌کنندگان نفت است. این اوپک گازی باعث هماهنگی بخش بزرگی از ذخایر گاز دنیا و کنترل قیمت گاز در سال‌های آینده می‌شود. روسیه و ایران به ترتیب با ۴۸ تریلیون مترمکعب و ۳۴ تریلیون مترمکعب ذخایر گازی، در جایگاه اول و دوم از نظر ذخایر گازی در دنیا قرار گرفته‌اند. بنابراین این دو کشور موقعیتی ایده‌آل برای ایجاد این کارتل در اختیار دارند.اتحاد ایران و روسیه طبق یادداشت تفاهمی که بین شرکت‌های گازپروم و شرکت ملی نفت ایران بسته‌شده با هدف کنترل دو عامل کلیدی در شبکه جهانی عرضه صورت‌گرفته است: عرضه گاز به‌صورت زمینی و از طریق خط لوله‌ها و عرضه گاز طبیعی مایع از طریق کشتی‌ها. حمید حسینی رییس هیات‌مدیره اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفتی ایران پس‌از امضای این یادداشت تفاهم طی بیانیه‌ای اعلام کرد: «حالا روسیه به این نتیجه رسیده که مصرف گاز و تمایل به مصرف گاز طبیعی مایع در دنیا افزایش می‌یابد و آنها به‌تنهایی نمی‌توانند نیاز دنیا را تامین کنند و هیچ جایی هم برای رقابت گازی بین ایران و روسیه وجود ندارد. برنده جنگ بین روسیه و اوکراین آمریکاست که بازار اروپا را در دست می‌گیرد. بنابراین اگر ایران و روسیه بتوانند نفوذ آمریکا در بازارهای نفت و گاز و محصولات نفتی را با کمک هم پایین بیاورند، به نفع هر دو کشور خواهد بود.»
چهار عامل اصلی
یادداشت تفاهم بین گازپروم و شرکت ملی نفت ایران چهار عامل اصلی را در بر می‌گیرد که باعث ایجاد اوپک گازی می‌شود. اولین عامل این است که شرکت گازپروم قول همکاری کامل با شرکت ملی نفت ایران را در طرح توسعه ۱۰ میلیارد دلاری میادین گازی کیش و پارس شمالی با تخمین تولید بیش‌از ۱۰ میلیون مترمکعب گاز داده ‌است. عامل دوم همکاری کامل شرکت گازپروم با پروژه ۱۵ میلیارد دلاری افزایش فشار در میدان گازی پارس‌جنوبی در مرز دریایی بین ایران و قطر است. عامل سوم همکاری شرکت گازپروم در تکمیل چندین پروژه گاز طبیعی مایع و ساخت خط لوله‌های صادرات گاز است و عامل آخر بررسی فرصت‌های تشویق سایر قدرت‌های بزرگ گازی در خاورمیانه توسط روسیه برای ایجاد تدریجی اوپک گازی است.
تمرکز اتحاد روسیه و ایران بر جذب حمایت از سوی سایر تولیدکنندگان بزرگ خاورمیانه برای ایجاد این اوپک گازی است. قطر که با ۲۴ تریلیون مترمکعب سومین ذخایر بزرگ گاز دنیا را در اختیار دارد و بزرگ‌ترین عرضه‌کننده گاز طبیعی مایع در دنیاست، اصلی‌ترین کاندیدا برای این اوپک گازی به حساب می‌آید. قطر اصلی‌ترین منبع گازی خود را در یک میدان ۹۷۰۰ کیلومتر مربعی با ایران شریک است. این میدان حداقل ۵۱ تریلیون مترمکعب گاز و ۵۰ میلیارد بشکه میعانات گازی دارد. ایران مالک ۳۷۰۰ کیلومتر مربع از این ذخایر گازی در میدان پارس‌جنوبی است که ۱۴ تریلیون مترمکعب گاز دارد. ۶۰۰۰ کیلومترمربع در بخش شمالی در اختیار قطر است که ۳۷ تریلیون مترمکعب گاز را در خود جای داده‌است.علاوه‌بر لزوم همکاری بین قطر و ایران برای اطمینان از عملکرد بهینه این ذخایر گازی مشترک، روسیه و ایران از فرصت دیگری در این زمینه سود می‌برند که نفرت قطر نسبت ‌به همسایه‌اش عربستان به‌خاطر تحریم این کشور از ۲۰۱۷ تا ۲۰۲۱ است. قطر در آن زمان از حمایت ایران و روسیه از طریق ترکیه برخوردار بود.روسیه، ایران و قطر روی‌هم‌رفته ۶۰ درصد از ذخایر گاز دنیا را در اختیار دارند و کشورهای اصلی برای ایجاد مجمع کشورهای صادرکننده گاز بودند. ۱۱ عضو این مجمع بیش‌از ۷۱ درصد از ذخایر جهانی گاز، ۵۳ درصد از خط لوله‌های گاز و ۵۷ درصد از صادرات گاز طبیعی مایع دنیا را در اختیار دارند.
سر اروپا بی‌کلاه ماند
در همین حال پیش‌بینی‌ها از افزایش بی‌امان قیمت گاز در بازار جهانی خبر می‌دهد. اروپا با سرما مواجه شده و قیمت انرژی در اتحادیه اروپا سر به فلک زده است. رونالد اسمیت کارشناس موسسه بی‌سی‌اس گلوبال مارکتز، می‌گوید: در یک شرایط سخت -زمستان بسیار سرد و پایین آمدن ذخایر گازی اروپا- شاهد رسیدن قیمت گاز به ۵ هزار دلار به ازای هر هزار مترمکعب یا حتی بیشتر خواهیم بود؛ چراکه هیچ سوخت جایگزینی برای گاز وجود ندارد که بتواند وارد بازار شده و جلوی افزایش قیمت را‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ بگیرد.الکسی گریواچ کارشناس صندوق ملی امنیت انرژی روسیه نیز بر این باور است که در صورتی که واقعا شاهد کمبود عرضه گاز باشیم، هیچ سقف قیمتی منطقی نمی‌توان برای گاز متصور شد و بدون دخالت نهادهای دولتی قیمت گاز چندین برابر خواهد شد.در معاملات اخیرا بازار انرژی اروپا شاهد عبور قیمت گاز از ۳ هزار دلار به ازای هر هزار مترمکعب بودیم که در ۶ ماه گذشته بی‌سابقه بوده است.کارشناسان مرکز توسعه انرژی نیز بر این باورند که در ماه اکتبر، همزمان با آغاز فصل سرما شاهد دور جدید افزایش قیمت گاز در اروپا خواهیم بود، اما در ماه سپتامبر قیمت گاز به ۲ هزار دلار به ازای هر هزار مترمکعب عقب‌نشینی خواهد کرد.