ایران و ضرورت حفظ برجام

دکتر پوریا غرایاق‌زندی*
چهار سال از حیات برجام سپری شده است. اگرچه در طی چهار سالی که از اجرایی شدن برجام گذشته است، ایران توانست به برخی از نتایج مورد نظر برجامی خود از جمله لغو نسبی تحریم‌ها و عقد مناسبات تجاری با برخی از کشور‌های اروپایی دست یابد و به عبارتی میوه درخت برجام را در سبد اقتصاد خود قرار دهد، اما خطری که همواره این توافق را تهدید می‌کند راهبرد‌های ایذایی ترامپ است. به واقع ترامپ با حمله به میراث اوباما و در نهایت خروج از آن، بیشترین چالش‌ها را در بی‌اثر‌سازی برجام به کار گرفته با این هدف که تهران نتواند از مزایای پیش‌بینی شده در آن استفاده کند. واقعیت آن است که نقض و خروج واشنگتن و مسلما تداوم اقدامات ایذایی در آینده حیات برجام، ضرورت حفظ و بقای آن را دو‌چندان می‌کند. محققا چالش‌های بر‌آمده از برجام نه تنها به تشدید و تصاعد اختلافات تهران- واشنگتن دامن خواهد زد‌ بلکه دشمنی با ایران را نیز در منطقه افزایش خواهد داد که قطعا هیچ‌کس از آن نفع و سودی نخواهد کرد. در این شرایط ضرر‌های ناشی از رفتار‌های ایذایی و مخرب ترامپ قبل از آنکه متوجه شرکای اروپایی برجام و روسیه باشد، بیشتر متوجه تهران است. نظر به آنکه حفظ برجام پاسخی به برخی از مشکلات اقتصاد در ایران است و به عبارتی حل مشکلات اقتصادی از راه برجام می‌گذرد، لازم است ابتکارات‌ عملی از سوی ایران برای حفظ آن صورت گیرد. در این شرایط، بهترین سیاست برای ایران این است که از یک سو با تداوم تعهدات بین‌المللی خود در مورد توافق هسته‌ای بر مشروعیت جهانى آن بیفزاید. در همین راستا ایران می‌تواند بر حجم مناسبات خود با اتحادیه اروپا در زمینه‌های راهبردی و مناسبات تجاری بیفزاید تا بتواند اروپا را در حفظ برجام همراه خود کند. محققا نزدیکی راهبردی و تجاری ایران به اروپا می‌تواند شکاف میان آمریکا و اروپا را عمیق‌تر کند و از مواضع ضد‌برجامی ترامپ بکاهد. البته ماندن اروپا در کنار ایران برای حفظ برجام در گرو برخی از رفتار‌های دیگر ایران نیز هست، به این معنی که ایران بخواهد از برخی اقدامات تحریکی و بهانه‌ساز نظیر آزمایشات موشکی و رفتارهایی که آمریکا و اروپا از آن به رفتار‌های ثبات‌زدا و بدخیم در هندسه ژئوپلیتیکی غرب آسیا یاد می‌کنند، خود‌داری و اجتناب کند. به واقع در هم‌افزایی ایران و اروپا در حفظ برجام نه تنها پروسه انزوای مشروعیت بین‌المللی آمریکا تشدید می‌شود‌ بلکه انگیزه آن برای نقض بیشتر برجام کاهش می‌یابد.
*کارشناس مسائل بین‌الملل