ایران کانون بورس‌های منطقه

گروه بورس- روز گذشته یک روز بعد از پایان نمایشگاه آیفکس ۲۰۱۷، نهمین دوره بین‌المللی بازار سرمایه اسلامی به میزبانی سازمان بورس ایران در تهران با مشارکت چند کشور خارجی برگزار شد‌. شاپور محمدی، رییس سازمان بورس و اوراق بهادار در نهمین دوره بین‌المللی بازار سرمایه اسلامی گفت: این دوره به همت بانک توسعه اسلامی و مرکز پژوهش اسلامی، (IDB) و (IRPT) برگزار می‌شود‌. رییس سازمان بورس و اوراق بهادار در نهمین دوره بین‌المللی بازار سرمایه اسلامی گفت: از زمان شروع انتشار ابزارهای مالی اسلامی تاکنون ۵/۱۴ میلیارد دلار اوراق مالی اسلامی در کشور منتشر شده و مانده این اوراق در سال ۲۰۱۷ معادل ۸/۹ میلیارد دلار بوده است‌. محمدی در ادامه افزود: از این مبلغ ۲/۲ میلیارد دلار مربوط به انتشار اسناد خزانه اسلامی بوده که برای تامین مالی دولت استفاده شده، این درحالی است که در سال ۹۵ انتشار ابزارهای مالی اسلامی نسبت به سال ۹۴ رشد ۱۰۰ درصدی داشته است‌. وی با بیان اینکه با تصویب قانون اوراق بهادار در سال ۸۴ ساختار بازار سرمایه ایران تغییر کرد، ابراز داشت: این تغییرات موجب تشکیل کمیته تخصصی فقهی در سال ۸۶ شد‌. محمدی ادامه داد: این کمیته هشت‌نفره نقش موثری در توسعه ابزارهای اسلامی داشته و متشکل از پنج فقیه صاحبنظر در حوزه بازار سرمایه، یک نفر متخصص مالی، یک حقوقدان و یک اقتصاددان آشنا به بازار سرمایه است که وظایفی مانند ارزیابی ابزارهای مالی جدید پیشنهادی در حوزه بازار سرمایه، بررسی شبهات فقهی در مورد ابزارهای مالی، همکاری در توسعه و گسترش برنامه‌های آموزشی و مواردی از این دست را دارند‌. به گزارش سنا، سخنگوی سازمان بورس و اوراق بهادار خاطرنشان کرد: طی ۱۰سال فعالیت کمیته فقهی ۱۴۵ جلسه برگزار شده و ۵۰ ابزار و نهاد مالی و قرارداد مالی مورد بررسی قرار گرفته است که آخرین دستاوردهای ایران توسط پژوهشگران تراز اول مالی در این دوره در اختیار مدعوین قرار خواهد گرفت‌. وی در ادامه به رویه کار کمیته اشاره و ابراز کرد: مرحله نخست ارائه طرح جدید است‌. در مرحله دوم، نظرات کارشناسی را در مورد طرح اخذ کرده و مورد بررسی مجدد قرار می‌دهد‌. مرحله سوم کارگروهی به بررسی مقدماتی می‌پردازد و در مرحله چهارم نظرات را اخذ می‌کند‌. در مرحله پنجم کمیته فقهی به صورت ثانویه موضوع را مورد بررسی قرار داده و بعد از اینکه کلیات طرح بررسی شد در مرحله ششم نگارش دقیق و کلمه به کلمه انجام می‌شود تا در مرحله تدوین و اجرا هیچ انحرافی از موازین شرعی صورت نگیرد‌. محمدی در ادامه سخنان خود یادآور شد، تاکنون در بازار سرمایه ایران انتشار اوراق مشارکت، اجاره دولتی و شرکتی، مرابحه دولتی و شرکتی، سلف موازی استاندارد، اوراق رهنی، اسناد خزانه اسلامی و استصناع را اجرایی کرده‌ایم‌.
رشد بازار صکوک
با برگزاری ۱۴۵ جلسه معاملاتی در کمیته فقهی و تصویب ۷۵ مورد ابزار معاملاتی مالی اسلامی کمیته فقهی بازار سرمایه ایران را می‌توان یکی از فعال‌ترین کمیته‌های فقهی در میان کشورهای اسلامی دانست‌. در این همایش بهادر بیژنی، جانشین رییس سازمان در امور بین‌الملل و سرمایه‌گذاری خارجی به عنوان سومین سخنران در نهمین دوره بین‌المللی بازار سرمایه اسلامی با اشاره به فعالیت‌های کمیته فقهی اشاره کرد: باید از کمیته فقهی به عنوان یکی از فعال‌ترین کمیته‌های فقهی در میان کشورهای اسلامی تشکر کنم که پس از گذشت ۱۰ سال از آغاز فعالیت، همچنان در جهت توسعه بازار سرمایه اسلامی تلاش می‌کنند‌. بیژنی در ادامه درخصوص همکاری‌های بازار سرمایه ایران با کشورهای خارجی عنوان کرد: ایران هم‌اکنون وارد فاز جدیدی از همکاری‌های خارجی شده است و در این میان، از سال گذشته مدیران ارشد بازارهای سرمایه در سراسر دنیا برای ارتباط بهتر با بازار سرمایه ایران در رفت و آمد هستند‌. وی در ادامه درخصوص رشد بازار سرمایه پس از برجام اظهار داشت: بازار سرمایه در گذشته‌ای نزدیک و پس از برجام با رشد مناسبی همراه بوده و شاخص کل بورس پس از برجام با رشد ۲۰ درصدی مواجه شده و نسبت P/E به ۷/۷ رسیده است که این رقم از میانگین بازارهای نوظهور نیز کمتر است‌. بیژنی درخصوص بازار صکوک اشاره داشت: بازار صکوک در این میان با رشد بسیار چشمگیری همراه بوده است‌. ارزش اوراق صکوک منتشر شده تا پایان سال ۲۰۱۵ میلادی به ۸/۱ بیلیون دلار رسیده است که هم‌اکنون ارزش این اوراق بالغ بر ۹ بیلیون دلار و نشان‌دهنده رشد چهار برابری ارزش این اوراق بوده است‌. جانشین رییس سازمان در امور بین‌الملل در ادامه درخصوص تعداد اوراق صکوک منتشر شده بیان داشت: در پایان سال ۲۰۱۵ میلادی حدود ۴۷ صکوک در بازار سرمایه منتشر شد که هم‌اکنون تعداد آن به ۱۰۰ اوراق رسیده است‌.
افزایش ۴/۸ برابری صندوق‌های سرمایه‌گذاری
بیژنی درخصوص صندوق‌های سرمایه‌گذاری اشاره کرد: ارزش صندوق‌های سرمایه‌گذاری تا پایان سال ۲۰۱۵ میلادی با رشد ۴/۸ برابری روبه‌رو بوده در حالی هم‌اکنون ارزش این صندوق‌ها در حدود ۳۰ بیلیون دلار است‌. وی درخصوص اوراق خزانه اسلامی ابراز کرد: سال گذشته برای نخستین بار اوراق خزانه اسلامی به ارزش ۵/۱ بیلیون دلار منتشر شد و رییس جمهور با اشاره به انتشار موفق این اوراق، آن را گامی بزرگ برای پیشبرد توسعه اقتصادی کشور دانست‌. بیژنی در ادامه با اشاره به انتشار موفق اوراق صکوک اجاره بیان داشت: دولت برای نخستین بار صکوک اجاره به ارزش ۱۴۴ میلیون دلار را منتشر کرد‌. وی در ادامه متذکر شد: طبق بررسی‌های شرکت گلدمن ساکس، ایران به عنوان چهارمین کشور دارنده ذخایر نفتی در دنیا و بزرگ‌ترین دارنده منابع گاز در دنیا شناخته می‌شود و نرخ تورم در این کشور که بالای ۴۰ درصد بود، هم‌اکنون به زیر ۱۰ درصد رسیده است‌. وی در ادامه درخصوص ارزش بازار فرابورس و بورس کالا اشاره کرد: ارزش بازار فرابورس معادل ۲۰ بیلیون دلار و ارزش بورس کالا معادل ۲۴ بیلیون دلار است‌. جانشین رییس سازمان در امور بین‌الملل درخصوص پیاده‌سازی استانداردهای IFRS اظهار داشت: در تاریخ ۱۵ نوامبر سازمان بورس اصول و استانداردهای حسابرسی بین‌المللی را پیاده‌سازی کرد تا از این طریق زبان مشترک حسابرسی در میان شرکت‌های بورسی حاکم شود‌.
تعامل ایران با سایر کشورها
افزون بر این جانشین رییس سازمان بورس در امور بین‌الملل در حاشیه نهمین دوره همایش بازارهای مالی اسلامی گفت: طی چندسال اخیر بحث مالی اسلامی در تمام دنیا از اهمیت زیادی برخوردار بوده و درحال رشد است‌. بهادر بیژنی عنوان کرد: باتوجه به اینکه در کشور ما تمامی ابزارها اسلامی هستند، سایر کشورها می‌توانند با شرکت در این همایش آموزش‌های لازم را دریافت کرده و با جدیدترین ابزارها آشنا شوند‌. همچنین می‌توانند از مطالبی که فقهای ما منتشر می‌کنند به عنوان الگو در بازارهای خود استفاده کنند‌. بیژنی درخصوص ارتباط ایران با دیگر کشورها درخصوص استفاده از ابزارهای مالی اسلامی گفت: ارتباط ایران با کشورهایی نظیر مالزی و اندونزی بسیار مطلوب است‌. درهمین زمینه طی هفته آینده هیاتی از وزارت اقتصاد و سازمان بورس به مالزی سفر و درخصوص اوراق بدهی دولتی گفت‌وگو می‌کنند‌. وی افزود: تلاش ما این است که همکاری‌های خود را با کشورهای اسلامی افزایش دهیم تا بتوانیم خواسته اصلی سرمایه‌گذاران درخصوص حلال بودن ابزارها را برآورده کنیم‌. به گفته بیژنی یکی دیگر از برنامه‌ها افزایش ارتباط بین فقهای کشورهاست و در آخرین تحولات هفته گذشته اعضای کمیته فقهی در مالزی جلسات متعدد داشتند که توانستیم تا حد قابل توجهی بورس اسلامی ایران را معرفی کنیم‌. وی در ادامه بیان کرد: قدم اول مذاکرات با مالزی درخصوص اوراق بدهی است که قرار است با نهادناظر این کشور جلسات متعددی برگزار شود‌. جانشین رییس سازمان بورس در امور بین‌الملل گفت: بحث دوم با مقامات این کشور درخصوص بررسی بازار از نظر شریعت است‌. این مورد برای کشور ما اولویت بسیاری دارد‌. بیژنی با اشاره به بازار مشترک سرمایه، گفت: طرح تاسیس بازار مشترک سرمایه در سازمان بورس اوراق بهادار در حال بررسی است‌. در این زمینه سازمان به مقامات اقتصادی کشور اعلام آمادگی کرد در آینده این بازار تاسیس شود‌. لازمه این موضوع نیز وحدت میان کمیته‌های فقهی است‌. اگر قرار باشد ابزارهای مختلف اسلامی در این بازارها استفاده شود نیاز به یک وحدت میان این بازارهاست‌. وی ادامه داد: بحث بازاریابی بازار سرمایه ایران یکی دیگر از موضوعات مهم است‌. بازار سرمایه ایران در نظر دارد سراغ کشورهای خارجی برود و خدمات خود را معرفی کند‌. در این زمینه طی یک سال اخیر مذاکراتی با کشورهای آلمان و کره صورت گرفت‌. همچنین نیاز داریم برای جذب سرمایه‌گذار خارجی با نهادهای حقوقی دنیا نیز ارتباط مفید داشته باشیم تا بتوانیم امنیت بازار ایران را به خارجی‌ها ثابت کنیم‌. بیژنی در پایان عنوان کرد: جذب سرمایه‌گذار خارجی بعد از برجام دوبرابر شده است و پیش‌بینی می‌شود این تعداد افزایش چشمگیری داشته باشد‌.
انتشار ۲/۲ میلیارد دلار اسناد خزانه اسلامی
از سویی دیگر غلامرضا مصباحی‌مقدم رییس کمیته فقهی سازمان بورس و اوراق گفت: همگام با آخرین تحولات در بازار سرمایه اسلامی بازار سرمایه ایران نیز از نظر اقدام به انتشار ابزار معاملاتی مبتنی بر قوانین اسلامی و شریعت اقدامات قابل توجهی را انجام داده و جزو کشورهای پیشرو در این زمینه است‌. وی در این خصوص افزود: راه‌اندازی ابزار مالی جدید در بازار سرمایه ایران مشروط به تصویب کمیته فقهی است تا از این طریق این اطمینان برای سرمایه‌گذاران ایجاد شود که ابزارهای مالی بازار سرمایه ایران مبتنی بر موازین شرعی است‌. مصباحی‌مقدم در ادامه با اشاره به تلاش سازمان بورس و توجه این نهاد به مسایل شرعی گفت: از اهتمام ریاست سازمان بورس به مسایل شرعی در بازار سرمایه قدردانی می‌کنم‌. وی درخصوص کارکرد کمیته فقهی بیان کرد: کمیته فقهی در سال ۲۰۰۷ میلادی فعالیت خود را آغاز کرد و هم‌اکنون بالغ بر ۱۴۵جلسه موفق را پشت ‌سر گذاشته است‌. این کمیته متشکل از پنج فقیه آشنا به مسایل مالی، یک حقوقدان یک متخصص بازار و ابزارهای مالی و یک اقتصاددان است‌. مصباحی‌مقدم در ادامه با اشاره به مصوبات این کمیته ابراز کرد: اوراق اجاره که یکی از پرکاربردترین ابزارهای مالی و اسلامی در جهان است در سال ۲۰۱۱ میلادی در بازار ایران فعالیت خود را آغاز کرد و پس از آن به‌طور مستمر شاهد انتشار این اوراق بودیم‌. وی درخصوص این اوراق ادامه داد: کمیته فقهی دو قالب را به صورت کلی برای اوراق اجاره به تصویب رسانده است، قالب اول اوراق اجاره وحدت بانی و فروشنده است و قالب دوم اوراق اجاره با فرض تفاوت و دوگانگی شخصیت بانی و فروشنده است‌. مصباحی‌مقدم در ادامه متذکر شد: اوراق اجاره می‌تواند با اوراق عادی و به شرط اختیار فروش یا به شرط تملیک منتشر شود‌. وی درخصوص دیگر اوراق منتشرشده در کمیته فقهی بیان داشت: اوراق استصناع نیز یکی دیگر از ابزارهای مالی اسلامی منتشر شده در بازار سرمایه ایران است‌. این اوراق ابزاری جهت تامین مالی بخش‌های زیرساختی است که تاکنون یک مورد از این اوراق به مبلغ ۵۴ میلیون دلار در بازار سرمایه ایران منتشر شده است‌. رییس کمیته فقهی درخصوص دیگر ابزار معاملاتی مورد تصویب کمیته فقهی گفت: اوراق مرابحه از دیگر اوراق تصویب‌شده در کمیته فقهی است که دارندگان آن به صورت مشاع مالک دارندگان عینی هستند‌. وی در این خصوص ادامه داد: تا پایان فوریه ۲۰۱۷ اوراق مرابحه در بازار سرمایه ایران ارزش به اندازه ۹۰۰ میلیون دلار داشته است که روند رو به رشد آن قابل مشاهده است‌. مصباحی‌مقدم به اوراق قرض‌الحسنه به عنوان دیگر اوراق مالی اسلامی اشاره کرد و اهداف آن را تامین مالی طرح‌های عام‌المنفعه دانست‌.
پرکاربردترین روش‌های تامین مالی
رییس کمیته فقهی در ادامه با اشاره به انتشار اوراق منفعت به عنوان یکی از پرکاربردترین روش‌های تامین مالی دولت افزود: از ژوئیه سال ۲۰۱۲ این اوراق در کمیته فقهی به تصویب رسیده است ولی هنوز به مرحله انتشار دست نیافته است‌. مصباحی‌مقدم با معرفی اوراق سلف موازی به عنوان یکی دیگر از ابزارهای مالی اسلامی در بازار سرمایه ایران اعلام کرد: یکی از ابزارهایی که طرفداران بسیاری را در بازار سرمایه ایران به خود جذب کرده، اوراق سلف موازی است که ناشر براساس قرارداد بیع سلف منتشر می‌کند‌. اوراق سلف موازی در بازار سرمایه ایران همراه با اختیار خرید و فروش است‌. مصباحی‌مقدم با معرفی یکی دیگر از ابزارهای مالی اسلامی در بازار سرمایه ایران افزود: اوراق بهادار با پشتوانه تسهیلات رهنی یکی دیگر از ابزارهای مالی اسلامی در بازار سرمایه ایران است که طی این اوراق بانک‌ها تسهیلات مدت‌دار خود را به سرمایه‌گذاران می‌فروشند و منابع حاصل از فروش را برای سرمایه‌گذاری جدید اعطا می‌کنند‌. وی در این خصوص ادامه داد: اوراق رهنی در بازار سرمایه ایران یک بار به مبلغ ۹۷ میلیون دلار منتشر شد‌. رییس کمیته فقهی، اسناد خزانه اسلامی را یکی دیگر از ابزارهای بازار سرمایه ایران دانست و خاطرنشان کرد: اسناد خزانه اسلامی در بازارهای اسلامی براساس نرخ بهره و نیز براساس بدهی‌های دولت به شرکت‌ها و پیمانکاران طراحی شده‌. این اوراق با پشتوانه دولت منتشر می‌شود که سررسید یکسان داشته و معاف از مالیات است‌. وی در پایان متذکر شد: در سال ۲۰۱۷ میلادی بیش از ۲/۲ میلیارد دلار اسناد خزانه اسلامی در بازار سرمایه ایران منتشر شده است‌. مصباحی‌مقدم با توجه به کمبود وقت از دیگر ابزارهای مالی اسلامی که در کمیته فقهی که به ثبت رسیده از جمله اوراق وقف، مزارعه، مساوات، جعاله و مضاربه نام برد‌.