اینترنت ایران در بن‌بست سیاستگذاری غلط

علی حسینی- در سال‌های اخیر، کاربران اینترنت در ایران با چالش‌های متعددی مواجه بوده‌اند که تجربه آنلاین آنها را به‌طور قابل‌توجهی تحت‌تاثیر قرار داده است. فیلترینگ گسترده و کاهش کیفیت و سرعت اینترنت از جمله مسائلی هستند که نارضایتی عمومی را به همراه داشته‌اند. فیلترینگ در ایران به‌عنوان ابزاری برای کنترل محتوای آنلاین به‌کار گرفته می‌شود. این سیاست منجر به مسدودسازی بسیاری از وب‌سایت‌ها و پلتفرم‌های محبوب جهانی شده است. در بهمن‌ماه ۱۴۰۳ شایعاتی مبنی بر رفع فیلتر برخی پلتفرم‌ها در ۲۲بهمن‌ماه منتشر شد اما این اخبار تکذیب شد و محدودیت‌ها همچنان پابرجا هستند. این محدودیت‌ها نه‌تنها دسترسی کاربران به اطلاعات و خدمات جهانی را محدود می‌کند، بلکه بر فعالیت‌های اقتصادی، آموزشی و اجتماعی آنها نیز تاثیر منفی دارد. بسیاری از کسب‌وکارها که برای ارتباط با مشتریان و ارائه خدمات به پلتفرم‌های بین‌المللی وابسته‌اند با مشکلات جدی مواجه شده‌اند. از طرفی در دنیای امروز، اینترنت دیگر یک فناوری لوکس یا انتخابی نیست، بلکه به یک زیرساخت حیاتی برای زندگی روزمره، اقتصاد، آموزش و ارتباطات تبدیل شده است. با این حال، وضعیت زیرساخت‌های اینترنتی در ایران همچنان با مشکلات جدی مواجه است. کندی سرعت، کیفیت نامطلوب، قطعی‌های مکرر و هزینه‌های بالا، همگی نتیجه ضعف در توسعه و نگهداری زیرساخت‌های ارتباطی کشور هستند. این وضعیت نه‌تنها کاربران عادی، بلکه کسب‌وکارها، استارتاپ‌ها، دانشجویان و بسیاری از بخش‌های اقتصادی را تحت‌تاثیر قرار داده است.
چرا توسعه زیرساخت‌های اینترنتی ضروری است؟
در دنیای دیجیتال، کسب‌وکارهای آنلاین نقش مهمی در اقتصاد کشورها ایفا می‌کنند. بسیاری از استارتاپ‌ها و شرکت‌های نوآور برای ارائه خدمات خود به اینترنت پرسرعت و پایدار نیاز دارند اما در ایران، محدودیت‌های اینترنتی باعث کاهش بهره‌وری این کسب‌وکارها شده است. قطعی‌های مداوم و سرعت پایین باعث نارضایتی مشتریان و کاهش درآمد شرکت‌ها شده و در نتیجه، بسیاری از استارتاپ‌ها مجبور به مهاجرت یا تعطیلی شده‌اند. یکی از مهم‌ترین تاثیرات ضعف زیرساخت‌های اینترنتی، کاهش کیفیت آموزش آنلاین است. دانشجویان و محققان ایرانی برای دسترسی به منابع علمی، شرکت در دوره‌های آموزشی و همکاری با دانشگاه‌های بین‌المللی به اینترنت پرسرعت نیاز دارند اما در ایران، قطع و وصل شدن مداوم اینترنت و فیلترینگ گسترده، باعث شده که فرآیند یادگیری و تحقیق دشوارتر از همیشه شود. یکی از مشکلات جدی دیگر، هزینه‌های بالای اینترنت در ایران نسبت به کیفیت آن است. کاربران اینترنت در ایران برای دریافت خدماتی که در بسیاری از کشورهای دیگر با قیمت پایین‌تر و کیفیت بهتر ارائه می‌شود، مجبور به پرداخت هزینه‌های گزاف هستند. این موضوع نه‌تنها فشار مالی بیشتری بر کاربران وارد می‌کند، بلکه باعث کاهش توان رقابتی شرکت‌های ایرانی در سطح بین‌المللی می‌شود.
کمبود سرمایه‌گذاری در توسعه شبکه‌های ارتباطی
در حالی که بسیاری از کشورها در حال گسترش فناوری‌های نوین مانند فیبر نوری و 5G هستند، در ایران همچنان بخش عمده‌ای از کاربران به اینترنت ADSL کند و ناپایدار وابسته هستند. عدم سرمایه‌گذاری کافی در این بخش، باعث شده است که کاربران ایرانی نتوانند از فناوری‌های مدرن بهره‌مند شوند. همچنین سیاستگذاری‌های نادرست و غیرشفاف در حوزه اینترنت، یکی دیگر از موانع اصلی توسعه زیرساخت‌ها در ایران است. در بسیاری از موارد، تصمیمات مهم بدون مشورت با متخصصان حوزه فناوری اتخاذ شده و در نتیجه، سیاست‌هایی اعمال شده که باعث کاهش کیفیت و سرعت اینترنت شده است. بازار اینترنت ایران به‌شدت انحصاری است و رقابت چندانی بین ارائه‌دهندگان خدمات اینترنتی وجود ندارد. این مساله باعث شده که کاربران مجبور باشند با قیمت‌های بالا، کیفیت پایینی دریافت کنند، بدون اینکه گزینه بهتری در اختیار داشته باشند. در بسیاری از کشورها، شرکت‌های خصوصی متعددی در ارائه خدمات اینترنتی فعال هستند که باعث افزایش کیفیت و کاهش هزینه‌ها برای کاربران شده است اما در ایران، این فضا به‌شدت محدود و غیررقابتی است.
بر همین اساس توسعه زیرساخت‌های فیبر نوری و راه‌اندازی شبکه‌های 5G می‌تواند تاثیر بسزایی در افزایش سرعت و کیفیت اینترنت داشته باشد. دولت و بخش خصوصی باید به‌جای تمرکز بر سیاست‌های محدودکننده، سرمایه‌گذاری بیشتری در این حوزه انجام دهند. همچنین ایجاد فضای رقابتی میان شرکت‌های ارائه ‌دهنده خدمات اینترنتی می‌تواند باعث افزایش کیفیت و کاهش هزینه‌ها شود. رفع انحصار و ایجاد شرایط مناسب برای فعالیت شرکت‌های خصوصی، یکی از راهکارهای اساسی در این زمینه است. از طرفی اتخاذ تصمیمات مبتنی بر دانش و تجربه متخصصان حوزه فناوری، می‌تواند به بهبود کیفیت خدمات اینترنتی کمک کند. سیاستگذاری‌هایی که منجر به محدودسازی اینترنت و افزایش هزینه‌ها برای کاربران می‌شود، باید مورد بازنگری قرار گیرد.
سخن پایانی
وضعیت اینترنت در ایران نه‌تنها بحرانی، بلکه فاجعه‌بار است. به جای پیشرفت هر روز شاهد پسرفت بیشتری هستیم؛ به جای توسعه زیرساخت‌ها، اینترنت با محدودیت‌های بیشتری مواجه می‌شود؛ به جای کاهش هزینه‌ها و افزایش کیفیت، کاربران مجبورند پول بیشتری برای خدمات بی‌کیفیت‌تر بپردازند. این روند نه‌تنها زندگی روزمره مردم را مختل کرده، بلکه اقتصاد دیجیتال، آموزش، پژوهش، کسب‌وکارها و حتی وجهه بین‌المللی کشور را به‌شدت تحت‌تاثیر قرار داده است. توسعه زیرساخت‌های اینترنتی یک مطالبه لوکس یا خواسته‌ای غیرضروری نیست؛ این یک حق اساسی است که بی‌توجهی به آن، ایران را از رقابت جهانی عقب می‌اندازد اما متاسفانه، سیاست‌های محدودکننده و مدیریت ناکارآمد، وضعیت را به نقطه‌ای رسانده که حتی کاربران برای انجام ساده‌ترین کارهای آنلاین نیز دچار مشکل هستند. تا زمانی که تصمیم‌گیرندگان به جای توجه به واقعیت‌های علمی و نیازهای مردم، سیاست‌های انحصاری، کنترل‌گرایانه و محدودکننده را در اولویت قرار دهند، هیچ امیدی به بهبود شرایط نیست. اینترنت ایران در سراشیبی سقوط قرار دارد و اگر تغییرات اساسی صورت نگیرد، این وضعیت در آینده نزدیک به بحرانی غیرقابل جبرانی تبدیل خواهد شد؛ بحرانی که هزینه آن را مردم، کسب‌وکارها و نسل‌های آینده خواهند پرداخت.