بارش‌های زمستانی‌ به ثمر ننشست

گروه جامعه- چهارمین سال آبی‌ است که ایران با خشکسالی دست‌و‌پنجه نرم می‌کند. پیش‌بینی‌های بارش‌های مطلوب در پاییز و زمستان هم محقق نشد. ذخایر نیمی از سدهای ایران خالی و منابع آب زیرزمینی هم در حال خالی شدن است. بارندگی در پاییز امسال چندان نبود که بتوان به آن دل‌ خوش کرد. امیدها به فصل زمستان بود تا شاید رودها و منابع آبی جانی دوباره بگیرند و بر ذخایر سدهای مهم کشور اضافه شود. بارش‌های زمستانی هم به داد کمبود آب در ایران نرسید. داده‌های رسمی نیز مهر تاییدی بر این ادعاست. داده‌های مرکز اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی نشان می‌دهد که از ابتدای سال آبی جاری تا ۲۰ بهمن، ارتفاع کل ریزش‌های جوی ۹/۶۰ میلیمتر بود. این میزان بارش به این معناست که نسبت به میانگین بلندمدت حدود ۴۸ درصد کاهش داشته است، همچنین از ابتدای بهمن تا ۲۰ بهمن، ۵/۱۶ میلیمتر بارش ثبت شد که نسبت به میانگین بلندمدت حدود ۳۵ درصد کاهش داشته است. از ابتدای فصل زمستان تا ۲۰ بهمن میزان بارش‌ها حدود ۵/۲۷ میلیمتر گزارش شده که نسبت به بلندمدت ۴/۵۲ درصد کاهش داشته است. بررسی داده‌های دفتر اطلاعات و داده‌های آب نشان می‌دهد که ورودی مخازن سدهای کشور از ابتدای سال آبی جاری نسبت به سال گذشته ۱۷ درصد کاهش داشته است. نکته مهم دیگر در این داده‌ها این است که خروجی مخازن سدهای کشور از ابتدای سال آبی جاری تاکنون نسبت به سال گذشته ۲۵ درصد افزایش داشته، به عبارت دیگر نه‌تنها ورودی مطلوبی به سدها نداشتیم، بلکه مصارف هم افزایش داشته است.
۵۸ درصد ذخایر سدها خالی است
به طور کلی ۵۸ درصد مخازن سدهای کشور از ابتدای سال آبی جاری تا ۲۱ بهمن خالی گزارش شده، یعنی درصد پرشدگی سدها حدود ۴۲ درصد بوده است. ناگفته نماند که این ذخایر و خروجی آبی در میانه فصل زمستان است و مشخص نیست در ماه‌های آینده و با فرا رسیدن فصل گرما چه وضعیتی پیش روی کشور باشد. سال گذشته ذخایر سدها نسبت به امسال بیشتر بود، اما در برخی از مناطق کشور، شهروندان با قطعی آب مواجه شدند. خرداد سال گذشته که برخی از شهرها ازجمله تهران با قطعی آب دست‌و‌پنجه نرم می‌کردند، درصد پرشدگی سدهای کشور ۶۳ درصد ثبت شده بود، البته مدیرعامل آبفای تهران گفته که امسال بحث جیره‌بندی و قطعی آب در این استان مطرح نیست، از سوی دیگر استاندار تهران گفته که نباید بحران آب را از مردم مخفی نگه داشت؛ اظهارات متناقضی که در کنار وضعیت بارش‌ها، ذخایر سدها و پیشروی فرونشست زمین در کشور معنا پیدا می‌کند.
تنش آب در ۲۷۰ شهر
به گزارش ایسنا سال‌هاست که کارشناسان نسبت به نوع مدیریت آب در کشور و جنگ آب هشدار می‌دهند، البته آنچه به جایی نرسید، نظرات کارشناسی و تخصصی است. خشکسالی نیز به بحران آب در کشور دامن می‌زند و شرایط را برای مردم سخت‌تر می‌کند. در همین حال مجید آقازاده معاون مهندسی و توسعه شرکت مهندسی آب و فاضلاب کشور از تنش آبی در ۲۷۰ شهر کشور خبر داده است.
پیش از این «محمد درویش» کارشناس محیط‌زیست درباره تنش آب در کشور گفت: «زمانی که میزان آب مورد نیاز یک شهر یا استان از استاندارد‌های لازم کمتر باشد، تنش آبی رخ می‌دهد. تاکید تنش آبی بیشتر روی آب شرب و مصارف بهداشتی است. در حال حاضر کشور ما با مشکلات جدی‌ای حتی در شهر‌هایی که نباید با کمبود آب روبه‌رو باشند، مواجه است.» کمبود آب در برخی مناطق نتیجه‌ای جز مهاجرت ساکنان ندارد. مهاجرت اقلیمی می‌تواند آغاز مشکلات دیگر در مقصد باشد، ازجمله کمبود آب، بیکاری، آسیب‌های اجتماعی و غیره.
درویش گفت: «در واقع یکی از مهم‌ترین دلایلی که منجر به مهاجرت افراد از یک منطقه می‌شود، کمبود آب در آنجاست. نزدیک به ۴۰۰۰۰ روستا به دلایل مختلف که عمده‌ترین آنها کمبود آب است از سکنه خالی شده‌اند.»
او گفت: «اگر این تنش‌های آبی ادامه پیدا کند با بحران منابع آبی مواجه خواهیم شد.»
آغاز جنگ آب
پیش از این بارها کارشناسان از بروز جنگ آب در منطقه و داخل ایران هشدار داده بودند. درویش در این مورد گفت: «جنگ آب مربوط به آینده نیست و همین حالا شروع شده است.»
او ادامه داد: «در علی‌آباد کتول همین مشکل را داریم. طرح انتقال آب از استان مازندران به سمنان مشکلاتی را ایجاد کرده است. در استان کرمان نیز بین شمال و جنوب جیرفت طرح انتقال آب و سدسازی‌ها بر حریر رود معضلاتی را شکل داده است.»
پیش از این بانک جهانی در گزارشی از کمبود آب در ایران نوشت. براساس این گزارش بیش از ۹۰ درصد مصارف آب در ایران در بخش کشاورزی است.
درویش درباره راهکار‌های کنترل و حل بحران تنش آبی می‌گوید: «دولت باید در کوتاه‌مدت با کشاورزان و تعاونی‌های آنها صحبت کند. مصرف آب در بخش کشاورزی باید کاهش پیدا کند و منابع آب شیرین در اختیار مناطقی که دچار تنش آبی شده‌اند، قرار بگیرد.»
تکذیب پیشروی فرونشست
اخیرا محسن اردکانی مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب استان تهران گفت که سه سال خشکسالی را پشت سر گذاشتیم و اتفاقی رخ نداده است. اکنون صراحتا اعلام می‌کنیم که هیچ برنامه‌ای برای جیره‌بندی آب و نوبت‌بندی آن در استان تهران در دستور کار نداریم.
مشخص نیست منظور مدیرعامل آبفای تهران از اینکه «اتفاقی رخ نداده است» چیست. در واقع سوال این است که باید چه اتفاقی رخ دهد تا صدای بحران آب در کشور را بشنویم؟ مگر فرونشست زمین تا قلب تهران هم پیشروی نکرده است؟
مگر نه این است که فرونشست زمین زندگی ۲ میلیون و ۳۰۰ هزار نفر از شهروندان تهرانی را به صورت مستقیم تحت تاثیر قرار داده است؟ آن هم به استناد داده‌های رسمی و منتشرشده از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس! در حال حاضر فرونشست زمین مناطق ۱۷ تا ۲۱ تهران را به صورت جدی تهدید می‌کند. آن‌طور که پیش‌تر مهدی زارع استاد پژوهشگاه بین‌المللی زلزله‌شناسی به «تجارت‌نیوز» گفت: فرونشست تا مناطق مرکزی تهران مانند میدان انقلاب هم پیشروی کرده است.
نباید کمبود آب را از مردم مخفی کرد
به فاصله کوتاهی بعد از اظهارات مدیرعامل آبفای تهران، استاندار تهران از وضعیت هشداردهنده منابع آبی در کشور و مشخصا تهران گفت.
۱۱ بهمن علیرضا فخاری استاندار تهران گفت: «در حوزه آب باید اعلام کنیم که با چالش جدی مواجه هستیم. تنش آب برای کل کشور است. با توجه به سازه‌های پایتخت این امکان وجود دارد که تهران توان تحمل این تنش را نداشته باشد.»
استاندار تهران گفت: «تامین آب تهران باید در اولویت برنامه‌ریزی‌ها قرار بگیرد و در این راستا آبفا ملزم به ارائه برنامه است. نباید کمبود آب را از مردم مخفی کرد. مردم باید بدانند که با کمبود آب مواجه هستیم.»