«بار داریوش خوابیده» برای کارشناسی می‌آیید؟

ایلنا- حفاران غیرمجاز به پدیده هنجارشکن حفاری غیرمجاز و قاچاق اشیای تاریخی به‌عنوان یک شغل تمام وقت و نان و آب‌دار نگاه‌ می‌کنند. آنها به‌راحتی از باستان‌شناسان درخواست می‌کنند که محموله‌های آنها را کارشناسی کنند. آنها هفته‌ای نیست که به باستان‌شناسان این پیامک را ارسال نکنند «بار داریوش خوابیده» بیایید کارشناسی و راهنمایی کنید!
این روزها حفاری غیرمجاز و قاچاق اشیای تاریخی شکل افسارگسیخته‌ای پیدا کرده اگر قدیم‌تر حفاران غیرمجاز در تاریکی شبانه با بیل و کلنگ زیرزمین خانه‌های خود یا سینه کوه و کمر را می‌شکافتند، حالا کار به جایی رسیده است که با دستیابی به تکنولوژی‌های پیشرفته، راه‌انداختن کاروان‌های گنج‌یابی، بدون کوچک‌ترین هراسی از مجازات قانون، محوطه‌های تاریخی را تکه‌تکه می‌کنند. قاچاقچیان و حفاران غیرمجاز حالا که از فعالیت‌های پنهان و زیرزمینی خارج شده‌اند، آشکارا از باستان‌شناسان نیز درخواست همکاری دارند!
درخواست همکاری قاچاقچیان از باستان‌شناسان!
یکی از باستان‌شناسان می‌گوید، ماهی نیست که حفاران غیرمجاز تماس نگیرند یا این پیامک را ارسال نکنند؛ «بار داریوش خوابیده» برای کارشناسی می‌آیید؟
«رضا مهرآفرین» باستان‌شناس و مدرس دانشگاه معتقد است که حفاری‌های غیرمجاز در سال‌های اخیر شتاب بیشتری گرفته و محوطه‌های تاریخی ایران در معرض تخریب گسترده‌ای قرار گرفته‌اند.
به گفته مهرآفرین، سودجویی و رویای رسیدن به ثروت کلان و بادآورده سبب شده برخی افراد راحت‌ترین راه را انتخاب کنند و آن هم حفاری غیرمجاز و قاچاق اشیای تاریخی است. این باستان‌شناس که محوطه‌های سیستان‌و‌بلوچستان را شناسایی و ثبت کرده است می‌گوید: وضعیت اقتصادی و نیروی بیکار و طیف گسترده‌ای از نیروهای فعال فیزیکی جوان که این قدرت را دارند که ساعت‌ها در بیابان و کوه و کمر در جست‌وجوی گنج باشند، سبب شده بخش بزرگی از محوطه‌های تاریخی که به لحاظ معماری برای باستان‌شناسان بسیار ارزشمند هستند دچار آسیب‌های جدی شوند.
او می‌گوید: فاکتورها و عوامل مختلفی برای گسترش قاچاق اشیای تاریخی وجود دارد، از یک‌سو فقر اقتصادی جامعه ناشی از تورم و از سوی دیگر فقر فرهنگی و نبود هیچگونه آموزشی در این سال‌ها سبب شده حفاری غیرمجاز شکل افسارگسیخته‌ای پیدا کند. هم‌اکنون در شبکه‌های مجازی به‌راحتی صفحات خریدوفروش دستگاه‌های فلزیاب و مغناطیس‌سنج و مشاوره‌ها و آموزش‌های گنج‌یابی را می‌بینیم که در دسترس همگان است و اداره‌کنندگان این صفحات بدون هیچگونه ترس و هراسی از ضابطان قانونی به فعالیت خود ادامه می‌دهند . او می‌گوید: کار حفاران غیرمجاز به جایی رسیده است که اگر هفته‌ای یک‌بار نباشد قطعا ماهی یک‌بار با تماس و ارسال پیامک به باستان‌شناسان درخواست همکاری می‌دهند. هرچند که باستان‌شناسان متعهد هرگز با این افراد همکاری نمی‌کنند اما اینکه هیچ نظارت بر شیوه فعالیت این افراد نمی‌شود بسیار اسفناک است.
مهرآفرین ادامه می‌دهد: چندی پیش یک فردی تماس گرفته بود که بار داریوش پیدا کرده‌ام بیایید بار مرا کارشناسی و راهنمایی کنید. وقتی به آنها می‌گویم که من باستان‌شناس هستم و باستان‌شناس کسی است که زندگی مردمان گذشته با شواهد مختلف را مورد مطالعه و بازسازی قرار می‌دهد و شما باید بروید سراغ میراث‌فرهنگی، می‌گویند میراث‌فرهنگی با ما همکاری نمی‌کند و اگر بفهمند بار ما را برای خودشان ثبت و ضبط می‌کند و به ما چیزی نمی‌دهد.
مهرآفرین می‌گوید: نبود ضوابط محکم قانونی، نبود آگاهی‌بخشی و بی‌اعتمادی در سطح جامعه سبب شده جامعه از این خودآگاهی که میراث‌فرهنگی شناسنامه و رگ و ریشه ماست، دور شوند. متاسفانه حتی یک فیلم و مستندی که با هدف تقویت هویت و اتحاد ملی ساخته شده باشد به ندرت می‌بینید و همین عوامل سبب شده افراد منافع خود را به منافع جامعه ترجیح دهند.
یک گورستان سالم نداریم!
عبدالرضا مهاجری‌نژاد باستان‌شناس و متخصص دوره تاریخی ایران نیز در این خصوص می‌گوید: در حال‌ حاضر یک میلیون و اندی اثر، محوطه و بنای تاریخی در ایران وجود دارد اما متاسفانه یک محوطه یا یک گورستان سالم وجود ندارد که به‌درستی حفاظت شده باشد. با اینکه ایران تمدنی کهن محسوب می‌شود اما بسیاری از محوطه‌های تاریخی به‌وسیله عوامل انسانی یا طبیعی از بین رفته‌اند.
او می‌گوید: فرهنگسازی و آموزش دوعنصر کلیدی برای رفع این مشکل ریشه‌ای است. ما باید تا می‌توانیم در حوزه میراث‌‌فرهنگی با آموزش‌های مستقیم و غیرمستقیم به مردم و مسوولان تمام نهادها و ارگان‌های کشور آگاهی‌بخشی کرده و نسل‌های آینده را به‌گونه‌ای تربیت کنیم که به میراث‌فرهنگی نگاه درست و سازنده‌ای داشته باشند.
این باستان‌شناس همچنین بی‌توجهی مسوولان به قاچاق و تخریب محوطه‌ها و بناهای تاریخی را یکی از مشکلات این حوزه دانسته و می‌افزاید: درحالی یک تپه و محوطه باستانی تخریب نشده در کشور نداریم، یک رویه قضایی مشخص نیز در برخورد با قاچاقچیان و حفاران غیرمجاز مشاهده نمی‌شود. بارها تخریب‌هایی از سوی حفاران غیرمجاز صورت گرفته اما از آنجا که بنا ثبتی نبوده مجازاتی نیز به همراه نداشته درحالی که در کل ایران شاید ۲۰درصد بررسی باستان‌شناختی روی محوطه‌ها و تپه‌های تاریخی انجام شده و به دلیل نبود اعتبارات و دیگر مشکلات موجود بسیاری از بناها ثبت نشده است.