بازار داغ دادوستدهای بین‌بانکی با نرخ سود بالا

نرخ سود بین‌بانکی در حالی از نرخ سود تسهیلات پیشی گرفته و به بیش از ۲۳ درصد رسیده است که به گفته کارشناسان چنانچه این روند ادامه‌دار باشد بانک مرکزی برای جلوگیری از عرضه پول باید وارد عمل شود.
به گزارش بازار، پس از تغییرات نرخ سود بانکی در بهمن ماه سال گذشته که به افزایش نرخ سود سپرده تا ۵/۲۲ همچنین نرخ سود تسهیلات به ۲۳ درصد انجامید اما این سیاست تاثیر چندانی بر رشد میزان حجم سپرده‌گذاری مردم در بانک‌ها برجای نگذاشت. از طرفی بانک‌ها نیز به دلیل سود کم (نیم درصدی) راغب به پرداخت وام و تسهیلات در شرایطی که نرخ تورم حدود ۵۰ درصد است نیستند؛ موضوعی که به گفته کارشناسان سپرده‌گذاران بانکی این روزها سودی حدود ۲۵ درصد منفی از محل سرمایه‌گذاری در بانک‌ها را دریافت می‌کنند چرا که نرخ تورم در کشور دو برابر نرخ سودی است که هم اکنون بانک‌ها به سپرده‌گذاران و مشتریان خود پرداخت می‌کنند.
در این میان بانک‌هایی که منابع مازاد دارند چون از محل تسهیلات‌دهی سود مناسبی کسب نمی‌کنند و معمولا تا سررسید آخرین قسط تسهیلات‌بگیران روز‌به‌روز ارزش پول کم می‌شود، بنابراین به جای پرداخت وام با سررسید زمان‌بر، سعی می‌کنند به انجام عملیات بازار بین‌بانکی ورود کرده و تقاضای سری بانک‌هایی که نیازمند پول هستند را در این بازار تامین کنند.
چرخش بانک‌های دارای کسری برای دریافت وام از بانک مرکزی
مزایای چنین رویکردی علاوه بر کسب سود نسبتا بالاتر از وام‌گیرندگان در بازار این است که دادوستدهای بین‌بانکی نیز معمولا کوتاه‌مدت و بین یک هفته تا یک ماه انجام می‌شود و بانک در این مسیر از تیررس رشد تورم که منجر به کاهش ارزش پول می‌شود تا حدی در امان می‌ماند. اینکه چرا بازار مبادلات بین‌بانکی مدتی است گرم شده شاید به دلیل تامین نیازهای نقدینگی برخی بانک‌های ناتراز است زیرا چنین بانک‌هایی برای اینکه بتوانند منابع یا نقدینگی مورد نیاز خود را در مواقعی که با کسری مواجه می‌شوند از بانک مرکزی نگیرند سعی می‌کنند آن را از بازار بین‌بانکی تهیه کنند، چراکه بانک مرکزی اکنون نسبت به اضافه‌برداشت بانک‌ها به خصوص بانک‌هایی که مشکل ناترازی مزمن دارند حساس شده است و ضمن تاکید بر اصلاح ساختار چنین بانک‌هایی، قصد دارد تامین نقدینگی و نیازهای مالی این سری بانک‌ها را که دائم با مشکل کمبود نقدینگی مواجه هستند به صورت مستمر انجام ندهد. در چنین شرایطی است که بانک‌ها اکنون برای تامین نیازهای خود مجبورند از دادوستدهای بین‌بانکی استفاده کنند. البته طی حدود یک ماه اخیر نرخ سود بین‌بانکی افزایش یافته است؛ افزایش نرخ سودی که در هفته منتهی به ۲۰ اردیبهشت ماه با رشد ۰۶/۰ واحد درصدی نسبت به هفته قبل از آن به ۶۱/۲۳ درصد رسیده است.
دادوستدهای بین‌بانکی؛ خوب یا بد؟
حجت‌الله فرزانی کارشناس پولی، بانکی و تحلیلگر مسائل اقتصادی درباره تبعات افزایش نرخ سود بین‌بانکی و علل آن گفت: اینکه نرخ سود بین‌بانکی در مواقعی دچار نوسان می‌شود امری طبیعی است چرا که ممکن است بانک‌ها در دوره‌های مالی کوتاه‌مدت روزانه یا هفتگی با کسری یا مازاد نقدینگی روبه‌رو شوند. با این وجود اگر بانکی دچار کسری نقدینگی شود، باید از طریق وام گرفتن آن را جبران کند تا به حالت تعادل برسد. حال در چنین شرایطی برای اینکه بانک‌ها برای حل این مشکل به بانک مرکزی نیازی نداشته باشند، بازاری را به نام بازار بین‌بانکی تشکیل داده‌اند که در آن به یکدیگر وام می‌دهند تا نیازهای همدیگر را در چنین شرایطی برآورده کنند.
وی با بیان اینکه برخی بانک‌ها یا موسسات مالی منابعی مازاد دارند و برخی دیگر در مواقعی دچار کسری می‌شوند که این بانک‌ها برای پوشش کسری خود در مسیر ایجاد تراز مالی همچنین تامین نقدینگی برای پرداخت سود به سپرده‌گذاران و… اقدام به اخذ وام از دیگر بانک‌ها می‌کنند، افزود: تعیین نرخ سود در عملیات‌های بین‌بانکی رویه‌ای معمول و امری طبیعی است. اکنون نرخ سود تسهیلات بانکی ۲۳ درصد و نرخ سود بانکی برای سپرده‌گذاران ۵/۲۲ درصد است حال برخی بانک‌ها برای تجهیز منابع خود بعضا شاید در مواقعی دچار کسری نقدینگی شوند که از محل انجام عملیات بین‌بانکی با پرداخت سودی معقول مشکلات خود را حل می‌کنند.
ضرورت ورود بانک مرکزی برای مدیریت و تعدیل نرخ سود بین‌بانکی
این کارشناس پولی و بانکی اضافه کرد: هرچند پرداخت سود بین‌بانکی با نرخ سود ۲۳ درصد، متناسب با نرخ تعیین شده رسمی توسط شورای پول اعتبار(دریافت سود ۲۳ درصدی از محل پرداخت وام و تسهیلات) طبیعی به نظر می‌رسد اما چنانچه این نرخ (نرخ سود بین‌بانکی) رفته‌رفته به شکلی نامتعارف افزایش یابد و به رقم‌های بالاتر برسد، بازیگران بانک مرکزی برای مدیریت آن باید وارد عمل شوند تا آن را کاهش دهند یا متعادل کنند زیرا چنین رویکردی می‌تواند منجر به عرضه پول در بازار شود که تداوم چنین روندی تبعات خود را به دنبال دارد.
فرزانی خاطرنشان کرد: بانک‌ها معمولا برای اینکه در تامین نیازهای پولی خود از بانک مرکزی وام نگیرند اقدام به دریافت وام از سیستم بانکی می‌کنند. حال از آنجایی که اکثر وام‌های بین‌بانکی سررسید کوتاه‌مدت دارند این شیوه بی‌تردید بهتر از آن است که از بانک مرکزی برای تامین نیازهای خود استفاده کنند چرا که بانک مرکزی برای اینکه به درخواست نیازهای نقدینگی سیستم بانکی جواب دهد با انتشار پول، پایه پولی افزایش می‌یابد که چنین شیوه‌ای به زیان اقتصاد کشور و رشد تورم در جامعه خواهد انجامید.
نگرانی از رشد پایه پولی
این تحلیلگر مسائل اقتصادی در ادامه افزود: بانک‌ها معمولا برای امورات تسهیل‌گری و تامین منابع مالی با هدف پرداخت تسهیلات تکلیفی بعضا به نقدینگی نیاز دارند، این موضوع هر چند جای بحث کارشناسی و بررسی دارد تا رشد نقدینگی منجر به ایجاد پول پرقدرت نشود اما تجهیز و تامین منابع از طریق دادوستدهای بین‌بانکی در این زمینه چنانچه به یک روال دائمی با رشد نرخ سود بین‌بانکی منجر نشود جای نگرانی نیست، ولی چنانچه اضافه‌برداشت بانک‌ها از بانک مرکزی برای تامین نیاز مالی سرمایه‌گذاری‌هایی که عمدتا در بخش غیرمولد انجام می‌شود ادامه‌دار باشد به زیان اقتصاد کشور و رشد نقدینگی همچنین تورم تمام خواهد شد.
بنا بر این گزارش، تازه‌ترین گزارش بانک مرکزی از روند تغییرات نرخ سود بین‌بانکی نشان می‌دهد که این نرخ در سومین هفته اردیبهشت ماه با رشد ۰۶/۰ واحد درصدی همراه شده و به ۶۱/۲۳ درصد رسیده است. این در حالی است که نرخ رسمی تعیین‌شده سود تسهیلات ۲۳ درصد است. البته روند صعودی نرخ بهره بین‌بانکی از بهمن ماه سال گذشته آغاز شد به طوری که از ۲۶ بهمن ماه این نرخ رکورد جدیدی در کانال ۲۲درصدی را به ثبت رساند و حالا چنین نرخی در کانال ۲۳درصدی در نوسان است. طبق گزارش‌های موجود بانک مرکزی نرخ سود بین‌بانکی را پیش از این از ۱۴ تا ۲۲ درصد به ۱۷ تا ۲۴ درصد افزایش داد، حال این نرخ این روزها در مسیر رسیدن به نرخ‌های بالاتر در حرکت است، با این وجود باید دید که تصمیم بانک مرکزی برای مدیریت چنین نرخی در روزها و هفته‌های آینده چه خواهد بود.