بازار در انتظار تغییر

نوید خیرخواه- روز گذشته، برخلاف انتظارات، بازار سرمایه با فشار فروش قابل‌توجهی مواجه شد و روندی منفی را تجربه کرد. در حالی که در گذشته، دهه فجر به‌طور سنتی با رونق و رشد بازار همراه بود اما این بار نه در هوا، نه در اقتصاد و نه در بازار سرمایه، نشانه‌ای از تغییر مثبت مشاهده نشد. برعکس، فشار فروش در آستانه این ایام بیشتر شده و شرایط برای بازار سخت‌تر از قبل شده است. بازار روز گذشته در حالی کار خود را آغاز کرد که از همان ابتدا با روندی نزولی و تلخ همراه بود و هرکس برای این افت، دلایلی را مطرح می‌کرد. برخی خروج پول از بازار را علت این وضعیت می‌دانستند، برخی دیگر تحولات مربوط به استیضاح وزرا را عامل آن عنوان کردند، گروهی نیز ماه‌های بهمن و اسفند را فصل سنتی عرضه‌های سنگین حقوقی‌ها معرفی کردند و برخی دیگر، گزارش‌های ضعیف منتشرشده را عامل این روند دانستند. در کنار این موارد، گروهی هم معتقد بودند که نقدینگی موجود در بازار به سمت صف‌های خرید در گروه پتروشیمی حرکت کرده و بازار با کمبود جریان پول مواجه شده است. با این حال آنچه واضح به نظر می‌رسد، این است که بازار پس از یک دوره رشد، نیاز به اصلاح داشت و بسیاری از این تحلیل‌ها بیشتر در نقش توجیه افت اخیر بازار مطرح می‌شوند. این اصلاح می‌تواند انرژی لازم را برای رشدهای بعدی بازار فراهم کند و مسیر صعودی آینده را هموار سازد. بازار روز گذشته همچنان تحت تاثیر اتفاقات کلان اقتصادی و سیاسی قرار داشت اما نشانه‌ای از قدرت لازم برای حرکت صعودی در آن دیده نمی‌شد. باوجود انتشار برخی اخبار مثبت، بازار همچنان بر مدار قبل در حال حرکت بود و به نظر می‌رسد تحلیلگران تکنیکال و چارت‌محور در این روزها تاثیرگذاری بیشتری بر روند بازار دارند. در گذشته، دهه فجر و مناسبت‌های مشابه تاثیر روانی خاصی بر روند معاملات داشتند اما در حال حاضر بازار متفاوت از قبل رفتار می‌کند و دیگر تحت تاثیر چنین رویدادهایی قرار نمی‌گیرد. با این حال انتظار می‌رفت که سه خبر مهم و مثبت که به‌تازگی منتشر شده‌اند، تاثیر بیشتری بر روند معاملات داشته باشند و بازار واکنش بهتری نشان دهد اما منفی شدن بازار تا حدی غیرمنتظره بود و بسیاری از فعالان را دچار سردرگمی کرد.
نرخ بهره، بازگشایی پتروشیمی‌ها و واکنش محتاط بازار
موضوع نرخ بهره یکی از چالش‌های اصلی بازار در هفته‌های اخیر بوده و مدت‌هاست که ذهن فعالان بازار را درگیر کرده است. در روز گذشته، اگرچه سیگنال واضحی مبنی بر کاهش نرخ بهره ارسال شد، اما واکنش بازار به این خبر همچنان همراه با تردید بود. یکی از دلایل این تردید، نرخ‌های واقعی موجود در بازار است که همچنان در محدوده بالای 30درصد قرار دارند. در چنین شرایطی بازار به‌سادگی نمی‌تواند بپذیرد که نرخ سود به‌صورت دستوری به سطح 25درصد کاهش یابد.
با این وجود، این احتمال که حداقل از نظر روانی، نگرانی بازار نسبت به نرخ بهره کاهش یافته باشد، وجود دارد اما همچنان سرمایه‌گذاران منتظر اقدامات عملی‌تر و جدی‌تر برای کاهش نرخ‌های واقعی هستند. برخی خوش‌بین‌ها معتقدند که نرخ اعلامی بانک مرکزی، در نهایت نقش راهبری سایر نرخ‌ها را ایفا خواهد کرد و به‌تدریج شاهد کاهش نرخ‌های بهره در بازار خواهیم بود. با این حال، برداشت فعلی بازار این است که این نرخ‌ها هنوز قابلیت اجرایی ندارند و تا زمانی که در نرخ‌های واقعی تغییر محسوسی ایجاد نشود، این سیگنال تاثیر چندانی بر روند معاملات نخواهد داشت.
بازار از نگاه آمار
بازار سرمایه در روز گذشته با افت محسوس شاخص کل همراه شد و شاخص کل بورس با کاهش ۳۷۳۱۸واحدی به سطح ۲۷۶۴۱۱۶واحد رسید. شاخص هم‌وزن نیز با افت ۹۴۰۶واحدی در عدد ۸۶۹۱۶۹واحد قرار گرفت که نشان‌دهنده فشار فروش گسترده در بیشتر گروه‌های بازار بود.
ارزش معاملات در بخش‌های مختلف بازار
ارزش معاملات سهام و حق‌تقدم به ۲۰۲۵۲میلیارد تومان رسید و سهم قابل‌توجهی از نقدینگی بازار را به خود اختصاص داد. در این میان، صندوق‌های سهامی و مختلط با ۱۸۳۸میلیارد تومان، صندوق‌های درآمد ثابت با ۱۳۵۴۴میلیارد تومان و صندوق‌های اهرمی با ۶۳۶میلیارد تومان، معاملات خود را دنبال کردند. در بازار صندوق طلا نیز ۲۴۵۷میلیارد تومان معامله انجام شد.
رفتار معاملاتی و ورود و خروج نقدینگی
در بررسی معاملات، 79درصد از نمادها در محدوده منفی و تنها 21درصد از نمادها در محدوده مثبت معامله شدند. این نشان می‌دهد که فشار فروش در بازار غالب بوده و جریان تقاضا در مقیاس محدودی شکل گرفته است.
ورود و خروج پول حقیقی نیز نکات مهمی را در بازار نشان داد. خروج ۱۰۸۲میلیارد تومانی پول حقیقی از برخی نمادها نشان از افزایش فشار عرضه داشت، درحالی‌که در برخی دیگر، ورود ۳۵۲میلیارد تومانی پول حقیقی دیده شد که به معنای حضور برخی خریداران در بازار بود.
میزان خرید و فروش حقیقی و حقوقی
در این روز، حقیقی‌ها سهم 40درصدی از خریدها داشتند و معاملاتی به ارزش ۸۱۴۶میلیارد تومان انجام دادند. در مقابل، حقوقی‌ها با سهم 57درصدی از خرید، معاملاتی به ارزش ۱۱۵۸۱میلیارد تومان ثبت کردند.
ارزش فروش حقیقی‌ها ۹۱۶۰میلیارد تومان و ارزش فروش حقوقی‌ها ۱۰۵۶۶میلیارد تومان ثبت شد که نشان‌دهنده برتری فروش حقوقی‌ها در معاملات روز گذشته بود.
در مجموع، بازار همچنان تحت تاثیر فضای احتیاطی و فشار فروش در بیشتر گروه‌ها قرار داشت. معاملات با محوریت خروج نقدینگی از سهام و انتقال آن به بخش‌های کم‌ریسک‌تر دنبال شد، درحالی‌که برخی نمادهای خاص مورد حمایت نسبی قرار گرفتند. سرمایه‌گذاران همچنان در انتظار سیگنال‌های جدید و تعیین‌کننده برای تغییر روند بازار هستند.
بازگشایی نمادهای پتروشیمی، نقدینگی و مسیر پول در بازار
موضوع دیگری که در معاملات روز گذشته نقش پررنگی داشت، ادامه بازگشایی نمادهای پتروشیمی بود. این نمادها یکی پس از دیگری به بازار بازمی‌گردند و با صف‌های خرید قوی همراه هستند. حجم بالای سفارش‌های خرید در این نمادها نشان می‌دهد که تقاضای قدرتمندی در بازار وجود دارد و برخلاف برخی تحلیل‌ها، بازار به‌طور کامل با بحران کمبود نقدینگی مواجه نیست.
با این حال، برخی تحلیلگران نگاه متفاوتی به این موضوع دارند. آنها معتقدند که بازگشایی پتروشیمی‌ها لزوما تاثیر مثبتی بر کلیت بازار ندارد بلکه بیشتر موجب حفظ شاخص و انتقال نقدینگی از سایر نمادها به این گروه می‌شود. به عبارتی، این گروه از نمادها به جای ایجاد یک روند صعودی کلی در بازار، بخشی از پول موجود را به خود جذب کرده و باعث افت در سایر گروه‌ها شده‌اند.
دست برتر بازار همچنان در اختیار سیاست صبر و تماشا
این سه عامل یعنی بحث مذاکرات، کاهش نرخ بهره و بازگشایی پتروشیمی‌ها، در مجموع می‌توانستند تاثیرات مثبتی بر بازار داشته باشند و روند معاملات را بهبود ببخشند اما آنچه در روز گذشته مشاهده شد، ادامه فضای احتیاطی و انتظار در بازار بود. باوجود این اخبار مثبت، همچنان سیاست تماشا و صبر بر بازار حاکم است و فعالان بازار تمایلی به ورود پرقدرت به معاملات نشان ندادند.
انتظار می‌رفت که معاملات در آغاز هفته نشانه‌ای از روند روزهای آتی بازار باشد اما آنچه رخ داد، خلاف این انتظار بود و بازار همچنان در یک فضای کم‌تحرک و نسبتا ضعیف باقی ماند. باید دید که در روزهای آینده، آیا روند بازار می‌تواند از این فاز خارج شود یا همچنان تحت تاثیر رفتار محتاط سرمایه‌گذاران، نوسانات محدود و شکننده‌ای را تجربه خواهد کرد.
نگاهی به رویدادهای مهم هفته و مسیر پیش‌روی بازار
در ابتدای هفته مروری بر مهم‌ترین رویدادها و تحولات پیش‌روی بازار انجام می‌شود. به نظر می‌رسد که بازار همچنان تحت تاثیر تحولات سیاسی، به‌ویژه در رابطه با ایران و آمریکا قرار دارد. این موضوع همچنان بزرگ‌ترین چالش پیش‌روی اقتصاد و سیاست در هفته جاری محسوب می‌شود. بررسیFATF نیز از دیگر اتفاقات مهم این هفته خواهد بود که می‌تواند نگاه سرمایه‌گذاران را تحت تاثیر قرار دهد.
در حوزه اقتصادی، تحولات نرخ بهره و ادامه واکنش‌ها به آن، تغییرات نرخ ارز نیما و سایر رویدادهای اقتصادی از مسائل مهمی هستند که طی روزهای آینده بازار را هدایت خواهند کرد. در حوزه بورس، ادامه بازگشایی نمادهای پتروشیمی و برگزاری مجمع ایران‌خودرو به همراه حواشی مرتبط با آن، از جمله مهم‌ترین وقایع این هفته خواهند بود. به نظر می‌رسد که با شروع هفته، بازار تحت تاثیر تحولات نرخ نیما و بازگشایی نمادهای پتروشیمی قرار گرفت و در روزهای پایانی هفته، رویدادهای سیاسی نقش پررنگ‌تری را ایفا خواهند کرد.
مسیر پیش‌روی بازار؛ ادامه اصلاح یا تغییر روند؟
سؤال اصلی بسیاری از فعالان بازار این است که با توجه به شرایط فعلی و اخبار منتشرشده، مسیر بازار چه خواهد بود؟ آنچه طی شش هفته گذشته در بازار مشاهده شد، ترکیبی از یک اصلاح زمانی جدی و یک اصلاح قیمتی آرام و تدریجی بود که بدون سر و صدای خاصی خود را در معاملات نشان داد.
احتمال دارد که در دو هفته آینده نیز بازار با همین روند و البته با شدت کمتری به این اصلاح زمانی و قیمتی ادامه دهد اما ذکر این نکته ضروری است که هرگونه تحول اقتصادی یا سیاسی می‌تواند این روند را تغییر دهد و بازار را از وضعیت فعلی خارج کند.
یکی از مسائلی که باید به آن توجه داشت، تفکیک شرایط شاخص از وضعیت عمومی بازار است. بازگشایی نمادهای پتروشیمی و صف‌های خرید قدرتمند در این گروه، باعث حفظ ثبات شاخص شده و در عین حال، افت سایر نمادها را در حاشیه قرار داده است. به همین دلیل، روند شاخص لزوما بازتاب‌دهنده وضعیت کلی بازار و فشار فروش در سایر گروه‌ها نیست.
با توجه به این شرایط، احتمال دارد که بازار دو هفته دیگر نیز در همین فضا باقی بماند اما همانطور که اشاره شد، هر اتفاق یا رویداد جدیدی می‌تواند این معادله را برهم بزند.
فنر بازار در حال جمع شدن برای یک حرکت جدید
در حال حاضر، تمام تلاش بازار بر حفظ موقعیت و عدم ریزش سنگین متمرکز است. شرایط فعلی می‌تواند به جمع شدن هرچه بیشتر فنر بازار کمک کند و در ادامه، با انتشار اخبار تاثیرگذار، شاهد تغییر مسیر قوی‌تری در روند معاملات باشیم. فعلا بازار در حال تثبیت و آماده‌سازی برای تحولات آینده است و فعالان آن منتظر محرک‌های قدرتمندتری برای شکل‌گیری روندهای جدید هستند.
سازگاری با شرایط فعلی؛ مسیر سهامداران در بازار
سهامداران و فعالان بازار باید خود را با شرایط فعلی تطبیق دهند. در اوایل دی‌ماه هشدار داده شده بود که دوره ماه عسل بازار به پایان رسیده و روزهای سخت‌تری در پیش خواهد بود. همانطور که پیش‌بینی شده بود، دیگر خبری از موج‌های صعودی پرقدرت و بدون وقفه نیست و انتخاب سهم و نحوه ورود به بازار نیازمند دقت و وسواس بیشتری شده است.
این روند احتمالا ادامه خواهد داشت تا زمانی که اخبار قوی‌تر و شفاف‌تری منتشر شود و بازار بتواند تغییر فاز مشخصی را تجربه کند. در واقع، روند فعلی و درجا زدن‌های بازار، زمینه را برای حرکت‌های بعدی فراهم خواهد کرد. هرچند که این مرحله زمان‌بر است اما در نهایت می‌تواند به شکل‌گیری یک روند صعودی قوی‌تر و پایدارتر منجر شود.
اهمیت جریان پول و وضعیت بنیادی شرکت‌ها
بارها تاکید شده است که پایدارترین و مطمئن‌ترین مسیر رشد، از دل ورود جریان پول واقعی و بر اساس وضعیت بنیادی شرکت‌ها شکل می‌گیرد. در حال حاضر، یکی از مهم‌ترین دلایل کند شدن حرکت بازار، عدم انتشار گزارش‌های محرک و قوی برای روند صعودی است.
گزارش‌های میان‌دوره‌ای، هرچند در مجموع عملکرد بدی نداشتند اما قیمت‌های سهام در نقاطی قرار داشتند که این گزارش‌ها نتوانستند به‌عنوان یک محرک قوی برای رشد بازار عمل کنند. به همین دلیل، اصلاح قیمتی کنونی منطقی به نظر می‌رسد.
از سوی دیگر، گزارش‌های ماهانه که انتظار می‌رفت تاثیر نرخ ارز را در عملکرد شرکت‌ها منعکس کنند، برخلاف پیش‌بینی‌ها منتشر شدند. قطعی برق و گاز، تاثیر قابل‌توجهی بر میزان تولید و فروش شرکت‌ها گذاشته و در گزارش‌ها کاملا مشهود بود. اگرچه نرخ‌ها تا حدی حفظ شدند یا افزایش یافتند اما کاهش تولید و فروش، نگرانی جدی برای شرکت‌ها و سهامداران ایجاد کرده است.
با توجه به اینکه سردی هوا و محدودیت‌های انرژی همچنان ادامه دارد، این چالش‌ها ممکن است در بهمن‌ماه نیز بازار را تحت تاثیر قرار دهند. این موضوع در حال حاضر به یک نگرانی ذهنی جدی برای بسیاری از سهامداران تبدیل شده است.
چالش‌های بنیادی و نیاز بازار به یک محرک قوی
این مساله که رشد پایدار بازار سرمایه نیازمند پشتوانه وضعیت بنیادی شرکت‌هاست، موضوع کوچکی نیست و بارها بر آن تاکید شده است. ورود و تداوم جریان پول تنها در صورتی می‌تواند موفق باشد که شرایط بنیادی شرکت‌ها آن را پشتیبانی کند اما در حال حاضر، یکی از اساسی‌ترین چالش‌های بازار، مساله قطعی برق و گاز است که اگر برطرف نشود، به‌زودی به یکی از بزرگ‌ترین مشکلات اقتصاد و بازار سرمایه تبدیل خواهد شد.
این موضوع صرفا محدود به افت فروش و تولید شرکت‌ها نیست بلکه فرصت‌سوزی بزرگی را در کل اقتصاد رقم خواهد زد. با توجه به اهمیت این مساله، در روزهای آینده بیشتر به بررسی تاثیر آن بر بازار سرمایه خواهیم پرداخت اما آنچه اکنون مشخص است، این است که فضای بازار به‌طور جدی تحت تاثیر این گزارش‌ها قرار دارد و این چالش، مشکلات مهمی را برای بسیاری از صنایع و شرکت‌های بورسی ایجاد کرده است.
نیاز بازار به یک محرک قوی برای تغییر روند
در شرایط فعلی که گزارش‌های بنیادی نتوانسته‌اند نقش حمایتی قوی برای بازار ایفا کنند، جریان پول برای آغاز یک حرکت صعودی جدید به یک محرک قدرتمند و غافلگیرکننده نیاز دارد. این عامل باید رویدادی باشد که بتواند سرمایه‌گذاران را به نادیده گرفتن برخی ریسک‌های موجود و اتخاذ تصمیمات جدید سوق دهد.
در نبود چنین محرکی، اخبار و سیگنال‌های معمولی نمی‌توانند بازار را از وضعیت فعلی خارج کنند و نتیجه آن حرکت نوسانی، ساید شدن و حتی فشار فروش تدریجی است. بازار برای تغییر فاز و آغاز یک روند صعودی، به یک اتفاق بزرگ و متفاوت نیاز دارد، چیزی که بتواند سرمایه‌گذاران را نسبت به آینده خوش‌بین‌تر کرده و شرایط را دگرگون کند.
در حال حاضر، بازار در انتظار چنین رویدادی است چراکه دیگر محرک‌های عادی، توانایی ایجاد یک موج صعودی قوی را ندارند. باید دید که در روزهای آینده، آیا تحولاتی که سرمایه‌گذاران در انتظار آن هستند رخ خواهد داد یا بازار همچنان در همین مسیر نوسانی و محتاطانه باقی خواهد ماند.