بازار سیاه ساختگی !

مجتبی عبدی- افزایش نرخ دلار و محدودیت واردات برای شرکت‌های قانونی باعث افزایش حبابی نرخ خودروهای وارداتی و ایجاد حاشیه در بازار‌های خودرو شده است که برخی از شرکت‌های غیر‌مجاز با خود‌داری از فروش خودروهای از‌قبل وارد‌شده به این گرانی خودرو دامن می‌زنند.
در روزهایی که سایت ثبت‌سفارش خودرو همچنان بسته و بازار نیز با خزان تقاضا روبه‌رو است، قیمت خودروهای وارداتی همچنان رو به افزایش بوده و پر‌شتاب به پیش می‌رود. هرچند روند افزایش قیمت خودروهای وارداتی از اوایل تابستان امسال و با بسته شدن سایت ثبت‌سفارش آغاز شد‌ اما برخی شرکت‌های وارد‌کننده نیز با توقف عرضه خودروهای از قبل واردشده خود بر خالی بودن بازار از مدل‌های خاص دامن می‌زنند و حتی همزمان با این اقدام، قیمت برخی از محصولات‌شان را نیز افزایش داده‌اند که این موضوع هم بر بازار تاثیرگذار بوده است.
از طرفی مجتبی خسروتاج‌، معاون وزیر صنعت، معدن و تجارت در خصوص تعیین تعرفه‌ها و اعمال سیاست‌های دولت در صنعت خودرو می‌گوید: نگاه ما به سمتی است که خودروسازان خارجی برای مشارکت با خودروسازان داخلی کشورمان حرکت کنند. با نظام تعرفه‌ای می‌توانیم جلوی واردات کالاهایی که در داخل تولید می‌شوند بگیریم و آن را محدود کنیم تا این امر موجب ضربه خوردن به تولید داخلی و ایجاد اشتغال در کشور نشود.
اما سیاست‌های دولت صرف‌نظر از کمک به صنایع خودروسازی کشور، باعث برهم خوردن نظم بازار و افزایش قیمت خودرو‌های وارداتی شده است به طوری که برخی کارشناسان معتقدند که سیاست‌ها و تصمیمات دولت در بخش خودرو نه‌تنها باعث کنترل بازار و حذف مشکلات و سوءاستفاده‌ها نمی‌شود بلکه باعث بروز اختلال در بازار شده و دست سوءاستفاده‌گران را باز کرده است.
بسته شدن سایت ثبت‌سفارش در حالی انجام شده است که به گفته مهدی دادفر، دبیر انجمن واردکنندگان خودرو مطرح شدن طرحی در یکی از کمیسیون‌های دولت مبنی بر ورود خودرو با شرایط جدید نیز در صورت تصویب نهایی، می‌تواند تیر خلاص را به روند واردات خودرو در کشور وارد کند.از سوی دیگر‌ موضع ساماندهی واردات خودرو به کشور یکی از دلایل بسته شدن سایت ثبت‌سفارش عنوان شده است‌. بر این اساس در شرایطی وزارت صنعت ساماندهی سیستم ثبت‌سفارش را دلیل اصلی این موضوع دانسته که برخی منابع آگاه عنوان می‌کنند افزایش تعداد خودروهای وارداتی به کشور می‌تواند عامل اصلی بسته شدن سایت ثبت‌سفارش باشد. یکی دیگر از دلایل بسته شدن سایت ثبت‌سفارش‌، ورود خودرو‌های دست دوم به کشور و فروش آنها به جای خودرو‌های صفر بود که با واکنش وزارت صنعت روبه‌رو شد.
اتخاذ تصمیمات غلط
حسین ساسانی‌، کارشناس ارشد صنایع به «جهان‌صنعت» می‌گوید: در کشور ما متاسفانه تصمیمات درستی نه در تولید و نه در تجارت گرفته نمی‌شود. اگر می‌خواهیم صنعتی داشته باشیم که در تولید ‌ناخالص نیز سهم داشته باشد باید اصول رقابتی را رعایت کنیم .
به گفته وی، سالیان سال است که قوانین متفاوتی هر سال درباره واردات یا عدم واردات تدوین و به صورت ناقص اجرا می‌شود. در سال گذشته نیز دیدیم که دولت با تصمیماتی واردات را بسته یا باز کرده بود یا محدودیت واردات برای خودرو‌های بالای ۲۰۰۰ سی‌سی اعمال کرده بود. بنابراین دولت با این تصمیمات به سیاست تولید و واردات و صادرات صنعت خودرو ورود کرده است.
این تحلیلگر توسعه پایدار می‌گوید: تا زمانی که مدیریت دولتی بر صنایع ما حاکم باشد همواره شاهد نوسانات قیمتی هستیم که در نهایت این نوسانات به مصرف‌کننده نهایی آسیب می‌زند که با این سیاست‌های خود اجازه نمی‌دهیم مصرف‌کننده نهایی که با اندوخته و پس‌انداز خود قصد خرید کالایی را دارد با خاطری آسوده کالای خود را خریداری کند بلکه با ایجاد نوسانات باعث فاصله قیمتی کالا با اندوخته‌های مصرف‌کنندگان می‌شویم.
وی گفت: دولت محدودیت‌هایی را ایجاد کرده و از طرفی نیز نرخ دلار افزایش یافته که دو‌سویه به افزایش قیمت خودرو‌های وارداتی دامن زده است‌. وقتی تصمیمات نادرست گرفته می‌شود، در واقع راه برای سوءاستفاده‌کنندگان باز می‌شود. وقتی روش‌های غلط به کار می‌بریم که این روش‌ها به تبعیت از تصمیمات قبلی و دولت‌های قبلی است، به جای حذف اختلال در بازار، باعث ایجاد اختلال می‌شویم.
دولت به نوسان دامن می‌زند
کارشناس ارشد صنایع می‌گوید: بنابراین وقتی دولت با اجرای سیاست‌ها و تصمیمات خود باعث بروز اختلال در بازار می‌شود چگونه توقع داریم بتواند بازار را کنترل کند و اختلال را از میان بردارد. همان طور که دیدیم دولت برای جلوگیری از واردات خودرو‌های استوک توسط شرکت‌های غیر‌مجاز سایت ثبت‌سفارش این شرکت‌ها را بست که این روند به حباب قیمتی در بازار دامن زد.
لزوم ایجاد رقابت در بازار خودرو
به گفته ساسانی، دولت باید براساس بازار جهانی واردات را آزاد و تولید‌کنندگان را مجاب کند تا در فضای رقابتی اقدام به افزایش کیفیت و کاهش قیمت در محصولات خود کنند و نیز استراتژی‌ای برقرار کند تا شرکای خارجی با شرکت‌های داخلی خودرو‌هایی را تولید کنند که با استاندارد‌های جهانی و روز دنیا قابل مقابله باشد اما با این تصمیمات غلطی که گرفته می‌شود نشان از این دارد که ما در صنعت خودرو کشور دارای استراتژی مشخص نیستیم
وی افزود: کشور‌های دیگر هم در بخش خودرو دارای واردات هستند اما این مشکلاتی که ما با آن روبه‌رو هستیم را در دیگر کشور‌ها مشاهده نمی‌کنیم‌. این روند حاصل اتخاذ تصمیمات غلط است که دولت با حاکمیت خود آنها را بر بازار مقرر کرده است.
ساسانی گفت: اگر دولت بازار خودرو را به یک بازار رقابتی تبدیل کند بسیاری از این مشکلات از بین می‌رود و بر همین اساس مصرف‌کننده دیگر خودرو‌های دست دوم نمی‌خرد و به همین صورت بازار خودرو‌های استوک از میان می‌رود اما دولت در مقاطع مختلف عوارض و تعرفه‌های بازرگانی را تعیین می‌کند تا در واقع خود به سودآوری برسد.
با این وجود طی دو ماه اخیر‌ روند گرانی شدیدتر از قبل پیش رفت و خودرو‌های وارداتی‌ میلیون‌ها تومان صعود قیمتی را تجربه کردند.
تبدیل خودرو به کالای سرمایه‌ای
فعالان بازار می‌گویند‌ افزایش قیمت‌ها در شرایط رکود تقاضا و نبود خودروهای وارداتی رخ داده است. به گفته آنها، برخی از خودروهای خارجی در بازار نایاب شده و برخی نیز در تعدادی بسیار محدود، یافت می‌شوند که طبعا از قیمتی بسیار بالا برخوردارند. فعالان بازار بر این باورند که ارائه تاریخ‌های مختلف برای باز شدن ثبت‌سفارش نیز به نوبه خود در جهش قیمتی خودروهای وارداتی دخیل بوده، به‌خصوص طی حدود‌ دو ماه گذشته که از این وعده‌ها زیاد داده شده است.
به گفته کارشناسان‌، دو سال پیش خودرو از یک کالای سرمایه‌ای به کالای مصرفی تبدیل شد و افرادی نسبت به خرید اقدام می‌کردند که به این محصول نیاز مصرفی داشتند اما طی ماه‌های گذشته و با توقف ثبت‌سفارش واردات خودرو، این محصول به کالای سرمایه‌ای تبدیل شده و عده‌ای اقدام به خرید و نگه‌داشتن آن برای فروش با قیمت بالاتر می‌کنند.
سودجویان هم بیکار ننشستند
در چنین وضعیتی برخی نمایندگی‌های خودروسازان خارجی نیز نسبت به توقف عرضه محصولات‌ از قبل واردشده خود اقدام کرده‌اند و همزمان قیمت برخی از محصولات‌شان را نیز افزایش داده‌اند که این موضوع هم بر بازار تاثیرگذار بوده است.
هرچند خریداران کمی در شرایط فعلی برای خودروهای وارداتی در بازار وجود دارد، ولی شرکت‌های واردکننده بدون نظارت دستگاه‌های مسوول هر نوع رفتاری را در بازار انجام داده و به بازار سیاه خودروهای وارداتی دامن می‌زنند.
گمانه‌زنی‌ از تصمیمات دولت
در تازه‌ترین گمانه‌زنی‌ها نیز گفته شده که سایت ثبت‌سفارش تا ۱۰ روز آینده باز خواهد شد، اتفاقی که اگر رخ بدهد، می‌تواند حداقل جلوی افزایش قیمت‌ها را بگیرد. این در شرایطی است که به‌نظر می‌رسد خسارت وارده به مشتریان از ناحیه افزایش غیر‌طبیعی قیمت‌ها، به این راحتی قابل جبران نبوده و بعید به‌نظر می‌رسد خودروهای وارداتی به قیمت مثلا شش ماه قبل خود بازگردند.
طبق آخرین اخبار، وزارت صنعت، معدن و تجارت قصد دارد در ازای افزایش تعرفه واردات، سایت ثبت‌سفارش را باز کند. بنابراین قطعا هزینه واردات خودرو بالا خواهد رفت و این موضوع، افزایش قیمت را در پی خواهد داشت. خروج قیمت وارداتی‌ها از ریل اما در حالی است که با وجود توقف ثبت‌سفارش، واردات در چند ماه گذشته ادامه داشته و متوقف نبوده است.
اعمال محدودیت بر واردات خودرو توسط دولت برای لزوم بحث نمایندگی رسمی شرکت‌ها، استفاده از ظرفیت تولید داخل، مشخص بودن واردکنندگان خودرو و تعهداتی که واردکنندگان خودرو باید انجام دهند قید شده است. براساس طرحی که از سوی وزارت صنعت آماده و به دولت ارسال شده است، واردات خودرو منوط به استفاده ۵۰ درصدی از ارز صادرکنندگان خواهد بود. بر همین اساس در جهت شفافیت واردات، جلوی ثبت سفارش گرفته شد و تا زمان تصویب طرح ساماندهی واردات خودرو در دولت باز نخواهد شد.
Abdi.mojtaba@ymail.com