بازار کالاهای اساسی در خطر

گروه بازرگانی- دورنمای خوبی برای بازار کالاهای اساسی دیده نمی‌شود. در حالی که طی سال‌های گذشته با بحرانی‌ترین وضعیت در بازار کالاهای اساسی و مواد غذایی روبه‌رو بودیم، در سال جاری نیز با مباحثی همچون خشکسالی و کاهش واردات برخی اقلام ضروری مواجه هستیم که می‌تواند وضعیت نامناسب‌تری را در بازار مایحتاج مورد نیاز مردم ایجاد کند. بر اساس آنچه منابع آگاه می‌گویند، از ابتدای فروردین تا ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۰، واردات پنج قلم کالای اساسی از جمله نهاده‌های دامی از نظر وزنی ۵۳ درصد کاهش داشته است. این در حالی است که همین آشفتگی‌ها در بازار نهاده‌های دامی منجر به افزایش قیمت‌های بی‌رویه محصولات پروتئینی از جمله مرغ و تخم‌مرغ در ماه‌های اخیر شد و از آنجایی که هنوز مشکلات مربوط به حوزه تولید و واردات نهاده‌های رفع نشده است، احتمال افزایش قیمت‌های جدیدی در این حوزه وجود دارد.
از سوی دیگر با توجه به بروز خشکسالی و همچنین نارضایتی برخی از کشاورزان از قیمت خرید تضمینی گندم شاهد کاهش ۲۱ درصدی خرید تضمینی گندم هستیم که نشان می‌دهد به حوزه تولید آسیب قابل توجهی وارد شده است. در این میان رییس کانون انجمن‌های صنایع غذایی ایران با اعلام اینکه احتمالا خرید تضمینی گندم توسط دولت از هفت میلیون تن فراتر نخواهد رفت، از ضرورت برنامه‌ریزی دولت برای واردات باقیمانده گندم مورد نیاز کشور به قید فوریت خبر می‌دهد. به گفته محمدرضا مرتضوی، بارش اندک باران و وقوع خشکسالی در اکثر استان‌ها، این پیش‌بینی را ایجاد کرده که کشور در سال جاری با کاهش تولید گندم مواجه خواهد بود.
این در حالی است که به گفته کارشناسان حوزه کشاورزی، به طور کلی در اثر عدم بارندگی کافی و به موقع شاهد کاهش تولید محصولات اساسی در کشور هستیم به طوری که در بخش بذر محصولات کشاورزی نیز کاهش تولید اتفاق افتاده و این موضوع می‌تواند برای آینده بازار کالاهای اساسی بسیار نگران‌کننده باشد.
دولت فرصت واردات گندم را از دست ندهد
بر همین اساس برخی از کارشناسان اعلام می‌کنند که دولت بر جلوگیری از ایجاد کمبود مواد مورد نیاز مردم و تشدید گرانی‌ها باید به واردات محصولاتی همچون گندم اقدام کند و از کشاورزان برای خرید مایحتاج مورد نیاز تولید حمایت کند تا کشور در ماه‌های آینده با بحران در بازار کالاهای اساسی روبه‌رو نشود. در همین خصوص محمدرضا مرتضوی رییس کانون انجمن‌های صنایع غذایی ایران بر ضرورت حمایت از کشاورزان در تامین ابزار و ماشین‌آلات کشاورزی به دلیل افزایش چندبرابری قیمت این اقلام در بازار تاکید کرد.
رییس کانون انجمن‌های صنایع غذایی ایران با اعلام اینکه احتمالا خرید تضمینی گندم توسط دولت از هفت میلیون تن فراتر نخواهد رفت، از ضرورت برنامه‌ریزی دولت برای واردات باقیمانده گندم مورد نیاز کشور به قید فوریت شد.
مرتضوی با بیان اینکه بارش اندک باران و وقوع خشکسالی در اکثر استان‌ها، این پیش‌بینی را ایجاد کرده که کشور در سال جاری با کاهش تولید گندم مواجه خواهد بود، توضیح داد: علاوه بر خشکسالی، عوامل دیگری نیز در کاهش خرید تضمینی گندم توسط دولت دخیل خواهد بود؛ نخست آنکه، احتمالا بخشی از مصارف علوفه‌ای کشور به دلیل کمبود علوفه، به ویژه در مرغداری‌ها به سمت گندم متمایل می‌شود. یعنی زمانی که تولید یا واردات ذرت و جو و سایر اقلام علوفه‌ای کاهش پیدا کرده یا قیمت‌ آن افزایش پیدا کند، معمولا انتقال ملایمی به سمت خرید گندم‌های نارس و نامرغوب توسط دامداران و مرغداران صورت می‌گیرد.
او با اشاره به اینکه «بخشی از صاحبان صنعت ماکارونی نیز تمایل دارند که گندم مورد نیاز خود را از مزارع خریداری کنند» ادامه داد: این صنعتگران، به طور مستقیم، قراردادهایی را با کشاورزان منعقد کرده‌اند که اتفاق مثبتی است. اما با احتساب این مصارف در صنایع، به نظر می‌رسد، خرید گندم توسط دولت نسبت به سال گذشته کاهش یابد.
مرتضوی گفت: اگر دولت سال گذشته هشت میلیون تن گندم را از محل خرید تضمینی تامین کرد، امسال موفق نخواهد شد که بیش از هفت میلیون تن خرید کند و این کاهش ناشی از خشکسالی و گرایش دامداران به رفع نیازهای علوفه‌ای خواهد بود. بنابراین، اگر مجموع نیاز کشور به گندم را حدود ۱۲ میلیون تن در نظر بگیریم، حدود هفت میلیون تن از داخل تامین خواهد شد و به طور قطع، این نیاز نیز وجود خواهد داشت که تامین ۵/۴ تا پنج میلیون تن گندم باقیمانده، از محل واردات صورت گیرد. خوشبختانه در کشورهای روسیه، قزاقستان و اوکراین وضعیت کشت گندم مناسب بوده و دولت می‌تواند نیازهای کشور را از این کشورهای همسایه تامین کند. رییس خانه صنعت، معدن و تجارت استان تهران ادامه داد: با توجه به آغاز فصل خرید خارجی گندم و فرصت باقیمانده تا ماه‌های شهریور و مهر، دولت نباید زمان را از دست بدهد و از هم‌اکنون باید برای واردات حدود پنج میلیون تن گندم برنامه‌ریزی کند.
او در ادامه با اشاره به اینکه، انتظار این است که دولت نسبت به تامین ابزار کشاورزی، افزایش کیفیت کشت و مبارزه با آفات نیز توجه نشان دهد گفت: قیمت ابزارآلات کشاورزی نظیر تراکتور، سم و کود در بازار چند برابر شده و شایسته است که کشاورزان در این موارد نیز مورد حمایت قرار گیرند.
خرید تضمینی گندم ۲۱ درصد
کاهش یافت
در این رابطه همچنین مشاور عالی نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی از کاهش ۲۱ درصدی خرید تضمینی گندم خبر داد و گفت: خشکسالی و تعیین قیمت پایین برای خرید گندم، موجب این کاهش شده است.
قیمت خرید تضمینی گندم در سال ۱۴۰۰ برای هر کیلو چهار هزار تومان تعیین شده بود که پس از اعتراض‌ها و تاکید بر بالا بودن سطح تورم در کشور در نهایت با افزایش یک هزار تومانی به پنج هزار تومان رسید. این نرخ در سال ۱۳۹۹ رقم ۲۵۰۰ تومان بود.
با وجود اینکه در ابتدای سال جاری شاهد افزایش نرخ خرید تضمینی بودیم متاسفانه با توجه به شرایط خشکسالی موجود و از سویی بالا بودن سطح تورم و ناهماهنگی بین این نرخ و بهای تعیین‌شده برای خرید گندم، شاهد کاهش ۲۱ درصدی میزان خرید نسبت به مدت مشابه سال گذشته هستیم.
سیدجعفر حسینی با بیان اینکه میزان خرید تضمینی گندم تا روز چهارشنبه گذشته، به دو میلیون و ۵۹۰ هزار تن رسیده، از کاهش ۲۱ درصدی میزان خرید نسبت به مدت مشابه سال گذشته خبر داده است.او درباره آخرین وضعیت پرداخت مطالبات گندمکاران نیز گفت: وجوه گندم کشاورزانی که تا ۱۷ خرداد لیست آنها به بانک ارسال شده، پرداخت شده است.
حسینی با بیان اینکه امسال وضعیت اقلیم و خشکسالی آسیب جدی به تولید گندم به ویژه تولید گندم دیم وارد کرده است، افزود: در کنار این مساله تعیین قیمت پایین برای خرید تضمینی گندم، انگیزه کشاورزان را تحت تاثیر قرار داد و پیش‌بینی‌ها حاکی از این است که برخی از کشاورزان گندم خود را تحویل دولت نخواهند داد.
او با اشاره به اینکه در سال جاری دولت مجبور است بخش زیادی از منابع ارزی را صرف واردات گندم کند، گفت: اگر دولتمردان ماه‌ها قبل که بخش‌خصوصی هشدار می‌داد در تعیین قیمت گندم هوشیارانه عمل می‌کردند، با چالش کمتری مواجه می‌شدیم.
خطر افتادن بازار بذر به دست دلالان
مدیرعامل مجمع ملی خبرگان کشاورزی نیز با اشاره خشکسالی در سال‌جاری نسبت به مشکلات احتمالی تامین بذر محصولات اساسی هشدار داد و گفت: علاوه بر کاهش تولید بر اثر خشکسالی، خطر افتادن بازار بذر به دست دلالان نیز به شدت احساس می‌شود.
علی خان‌محمدی با بیان اینکه در اثر عدم بارندگی کافی و به موقع شاهد کاهش تولید محصولات اساسی در کشور هستیم، اظهار کرد: کاهش تولید در بخش بذر محصولات کشاورزی نیز اتفاق افتاده است که این موضوع می‌تواند نگران‌کننده باشد.
وی یادآور شد: هرساله تامین بذر کشور برای محصولات اساسی مانند گندم طی قراردادهای به شرکت‌های پیمانکار سپرده می‌شود، اما خشکسالی سال‌جاری کاهش تولید بذر را به دنبال داشته و احتمالا این شرکت‌ها توان اجرای تعهدات خود طبق قراردادها را نداشته باشند.
خان‌محمدی با اشاره به عدم تعیین نرخ خرید بذر، اظهار کرد: علاوه بر کاهش تولید بذر بر اثر خشکسالی، عدم‌تعیین نرخ خرید بذر نیز تهدید دیگری است که امکان انحراف بذرها را از مسیر کشت فراهم کرده است.به گفته وی؛ این مشکلات شرایط را فراهم کرده است که دلالان فعال شده و بازار را در دست بگیرند.خان‌محمدی تصریح کرد: گزارش‌های استانی نشان می‌دهد دلالان در حال جمع‌آوری و خرید بذر از کشاورزان و برخی شرکت‌های پیمانکار هستند.وی با تاکید بر اینکه بازاری که به دست دلالان بیفتد تکلیفش مشخص است، افزود: گران فروشی بذر و خروج بذرها از مسیر کشت اتفاقاتی است که باید منتظر آن بود.
خان‌محمدی در پاسخ به این پرسش که با توجه به نیاز کشاورزان به بذر چرا باید اقدام به فروش به دلالان به جای خود مصرفی کنند، گفت: نیاز اقتصادی و نارضایتی کشاورزان از قیمت خرید تضمینی گندم دلایلی هستند که دست دلالان را برای تصاحب بازار باز می‌گذارد.
وی معتقد است؛ بذرهایی که به دست دلالان می‌افتد از چرخه اطمینان خارج می‌شود، به این معنی که بذرها کیفیت و مرغوبیت خود را از دست می‌دهد، به عبارت دیگر کشاورزان مجبور خواهند شد بذر بی‌کیفیت و گران‌ بخرند که نتیجه آن کاهش تولید و کاهش سطح زیر کشت خواهد بود. خان‌محمدی راهکار کاهش مشکلات تامین بذر محصولات اساسی در سال‌جاری را تعیین سریع‌ و مناسب قیمت خرید بذر و نظارت و بارزسی دقیق بر کار آن‌ها و بازار بذر عنوان کرد.
کاهش ۵۳‌درصدی واردات ۵ کالای اساسی
مشکلات موجود در حوزه تولید گندم به عنوان یک کالای استراتژیک و همچنین کاهش تولید در رابطه با دیگر محصولات کشاورزی به دلیل خشکسالی در حالی است که شنیده‌ها حاکی از آن است که واردات برخی از کالاهای اساسی مهم نیز وضعیت مناسبی ندارد. در همین رابطه یک فعال بخش‌خصوصی گفت: از ابتدای فروردین تا ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۰، واردات پنج قلم کالای اساسی از نظر وزنی ۵۳ درصد کاهش داشته است.
یک منبع آگاه درباره آخرین وضعیت واردات نهاده‌های دامی و روغن خام گفت: از ابتدای فروردین تا ۲۳ اردیبهشت ۱۴۰۰؛ ارزش واردات روغن خام، دانه‌های روغنی، کنجاله، جو و ذرت ۴۸۶ هزار و ۳۹۶ یورو بوده است.
وی اضافه کرد: این رقم در مدت مشابه سال گذشته ۶۲۵ هزار و ۷۶۳ یورو بوده است و بنابراین امسال با ۲۲ درصد کاهش در این حوزه مواجهیم. این منبع آگاه با بیان اینکه میزان این واردات به لحاظ وزنی یک میلیون و ۱۱۷ هزار و ۴۶۹ تن است، گفت: این رقم در مقایسه با واردات دو میلیون و ۳۶۷ هزار و ۸۵۴ تنی مدت مشابه سال گذشته ۵۳ درصد کاهش دارد.