بازگشت بنزین مرگبار به چرخه سوخت

گروه انرژی- «قرار است ۵۰‌درصد متانولی‌ها به سمت تولید بنزین بروند»؛ این خبر را مرتضی شاهمیرزایی معاون وزیر نفت و مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی اعلام کرده است. هرچند وزیر نفت هم پیشتر و در جریان امضای قرارداد با پتروشیمی‌ها از تولید بنزین از طریق متانول خبر داده بود، با این حال تعداد و حجم بنزین تولید مشخص نبود.حال شاهمیرزایی پرده از تصمیمی برداشته که بنا به گفته کارشناسان هم می‌تواند خطرناک باشد و هم نگران‌کننده.
به دنبال اعلام جواد اوجی وزیر نفت برای تولید بنزین از متانول، مرتضی شاهمیرزایی معاون وزیر نفت در حوزه پتروشیمی درباره جزئیات تولید بنزین از متانول به ایسنا گفت که در این زمینه قرار شده هلدینگ‌ها برنامه خود را ارائه دهند و درحال برنامه‌ریزی در این حوزه هستند و قطعا بیشتر از ۵۰درصد متانولی‌ها به این سمت خواهند آمد.
شاهمیرزایی گفته است که کاری که شرکت ملی صنایع پتروشیمی انجام می‌دهد تسهیل مسیر است به‌طوری‌که اجازه می‌دهد در این زمینه هلدینگ‌ها سرمایه‌گذاری کنند و ارزش‌افزوده بیشتری از ماده نیمه‌خام خود یعنی محصول پایه تحت عنوان متانول به دست آورند و به سمت این زنجیره بروند.
ناترازی بنزین و افزایش تقاضا برای بنزین، وزارت نفت را در تنگنا قرار داده است تا برای تامین نیاز داخل، بنزین وارد کند. براساس گفته نمایندگان مجلس سال گذشته ۵‌میلیارد دلار بنزین وارد شد و امسال هم پیش‌بینی شده که ۳‌میلیارد دلار بنزین وارد شود. ا‌گرچه وزارت نفت طرح‌های موقتی مثل استفاده از کارت سوخت شخصی یا محدودیت در سوخت‌گیری در استان‌های مرکزی را اجرا کرده است، با این حال این موضوع مانع از واردات بنزین نشده است.
گزارش‌ها نشان می‌دهد که مصرف بنزین در روز ۲۹اسفند ۱۴۰۲ به ۱۵۲‌میلیون لیتر رسید، رکوردی که سال قبل در چنین روزی ۱۴۴‌‌میلیون لیتر بوده است. میانگین مصرف بنزین طی۳سال گذشته در کشور رو به افزایش است. تا جایی که صادرات بنزین مدت‌هاست که قطع شده و واردات جای آن را گرفته است.
سال گذشته، قطع صادرات بنزین توسط مقام معظم رهبری به وزیرنفت تذکر داده شد. ایشان در جریان بازدید از نمایشگاه توانمندی‌های تولید داخل با انتقاد از شرایط موجود فرمودند: ما الان در مساله سوخت، به معنای واقعی کلمه مشکل داریم. ما کشور تولیدکننده نفت، بااین‌همه منابع زیرزمینی نفتی، بنزین وارد کنیم؟ این معنی دارد؟ معنایش همین است که ما در یک مساله کلان دچار مشکلیم.
بازگشت به عقب
ناترازی بنزین در اواخر دهه ۸۰ و در دولت محمود احمدی‌نژاد برای اولین‌بار تولید بنزین از پتروشیمی‌ها را باب کرد. این طرح زمانی اجرایی شد که قطعنامه‌های شورای امنیت علیه ایران صادر شده بود و ایران برای اولین‌بار تحت تحریم‌های غرب قرار گرفت. دولت محمود احمدی‌نژاد برای تامین بنزین مصرفی کشور، ناچار به تولید بنزین از آروماتیک‌های پتروشیمی‌ها شد. طرحی که باعث آلایندگی شدید هوا شد.تولید بنزین از پتروشیمی‌ها به دنبال ثبت مرگ و میر ناشی از آلاینده‌های بنزین پتروشیمی‌ها در دولت حسن روحانی متوقف شد. البته طراحان آن طرح هرگز زیربار آلاینده بودن بنزین پتروشیمی‌ها نرفتند اما بسیاری از کارشناسان تایید می‌کردند که بنزین پتروشیمی‌ها در آن مقطع آثار زیست محیطی بسیار داشته و باعث مرگ‌ومیر و گسترش بیماری‌های ناشی از این نوع سوخت شده است.این روزها که مصرف بنزین در حال ثبت رکوردهای تازه نسبت به سال‌های قبل است، یک بار دیگر این طرح روی میز وزیر نفت قرار گرفته و از قرار معلوم تصمیم وزارت نفت برای تامین کسری بنزین کشور این بار از طریق متانول‌سازان جدی است. هرچند در سال‌های گذشته هم بخشی از بنزین تولیدی کشور از طریق پتروشیمی‌ها تامین شده است اما ورود متانولی‌ها به حوزه تولید بنزین تصمیم تازه‌ای است.جواد اوجی در این رابطه گفته است: در بحث تولید بنزین در مجتمع‌های پتروشیمی به خصوص پتروشیمی‌هایی که تولید محصول متانول دارند، تفاهم‌نامه‌های خوبی امضا شد تا با همکاری شرکت پالایش و پخش و شرکت صنایع ملی پتروشیمی بخشی از تولید متانول تولید کشور به سمت تولید بنزین سوق داده شود.
اوجی گفت: امروز در بسیاری از کشورها از خوراک متانول برای تولید بنزین استفاده می‌شود. در ایران نیز دانش فنی و ظرفیت انجام این کار وجود دارد. در برخی پتروشیمی‌ها که سهامداران آنها تمایل داشتند با همکاری شرکت ملی صنایع پتروشیمی این اتفاق رقم خورد و بخشی از تولید متانول را به تولید بنزین سوق خواهیم داد.
به گفته وی، این ریل‌گذاری انجام شده و با توجه به افت قیمتی که در سال‌های گذشته در محصولات متانول داشتیم و از طرفی به منظور حل ناترازی بنزین می‌توانیم در تولید بنزین از خوراک متانول استفاده کنیم. این موضوع در کشور چین نیز اکنون اتفاق می‌افتد و در ایران نیز می‌توانیم از این ظرفیت بهره‌مند شویم.
ایران بعد از چین، دومین تولیدکننده متانول در دنیاست. بخش بزرگی از تولید متانول ایران به چین صادر می‌شود. در سال گذشته به دلیل کاهش قیمت متانول، محصول متانول‌کاران به سختی به فروش رفت. ظرفیت تولید متانول کشور در چند سال اخیر از حدود ۵‌میلیون تن به بیش از ۱۴‌میلیون تن در سال رسیده و تصمیم هم این است که طی ۵سال آینده به بیش از ۲۵‌میلیون تن برسد.تقاضای داخلی برای متانول کمتر از یک‌میلیون تن است در نتیجه متانول ایران با مشکل بازار صادراتی مواجه است. از طرفی سال گذشته بحث سنگینی بین نمایندگان مجلس و پتروشیمی‌ها مبنی بر خام‌فروشی پتروشیمی‌ها به خصوص درباره متانول در گرفت که در نهایت مقرر شد که از صادرات این محصول عوارض دریافت شود.
علاوه براین مرکز پژوهش‌های مجلس پیشنهاد کرده که حال به جای افزایش ظرفیت متانول در کشور توسعه واحدهای پایین‌دستی در دستور کار قرار بگیرد. این در حالی است که کارشناسان می‌گویند، بررسی زنجیره پایین‌دستی آن و همچنین توانمندی مالی واحدهای متانولی به خصوص آنها که با کمبود نقدینگی روبه‌روهستند، این امکان کمتر است و در بهترین حالت شاید بتوان برای ۱۰‌درصد ظرفیت فعلی این تصمیم را اجرایی کرد. شاید به همین دلیل است که وزارت نفت تصمیم گرفته تا تولید اضافه متانولی‌ها را تبدیل به بنزین کند!
مرگ و میر بیشتر می‌شود؟
فرزین سوادکوهی کارشناس انرژی در این رابطه به جهان صنعت می‌گوید: بنابراین به نظرم تولید بنزین از متانول راهکار درستی برای جبران ناترازی بنزین نیست‌. اگر در حوزه پالایشی سرمایه‌گذاری صورت بگیرد و صنایع پالایشی را به‌روز کنیم، نه نیاز به واردات داریم و نه نیاز داریم که از متانول تولید پتروشیمی‌ها را برای جبران نیاز داخل تبدیل به بنزین کنیم.
او با بیان اینکه این سوال را هم از وزیر نفت و هم معاونانش پرسیده است، اظهار داشت: در جریان امضای قرارداد پتروشیمی‌ها از آقای شاهمیرزایی پرسیدم که آیا تضمینی می‌دهد که بنزینی که پتروشیمی‌ها از متانول تولید می‌کنند، استاندارد باشد و آیا سازمان استاندارد این موضوع را تایید می‌کند که رییس روابط عمومی این شرکت به جای آقای شاهمیرزایی بلافاصله پاسخ داد که چه تضمینی؟! ما چرا باید تضمین بدهیم مگر ما تولید می‌کنیم؟! به ایشان گفتم که شما متولی تولید هستید! در نهایت آقای شاهمیرزایی گفت که قطعی بدانید که این بنزین پاک و درستی است و مشکلی ندارد.
وی افزود: در ادامه از ایشان پرسیدم که با توجه به تولید بنزین از پتروشیمی‌ها در دهه ۸۰ که بنزین از آروماتیک تولید شد و بسیار سمی بوده و آلودگی‌های بسیار شدیدی در کشور تولید کرد، چه تضمینی وجود دارد که تولید پتروشیمی‌ها از متانول قابل قبول باشد؟ در‌نهایت این گفت‌وگو، من جواب قابل‌قبولی از آقایان نگرفتم بنابراین من هم تایید می‌کنم که این بدبینی نسبت به بنزینی که از متانول تولید می‌شود، وجود دارد به دلیل اینکه به نظر می‌رسد هیچ سازمانی مدیریت و نظارت بر آن را برعهده نمی‌گیرد. حتی با رییس سازمان استاندارد صحبت کردم، ایشان جواب درستی به من نداد.
سوادکوهی تصریح کرد: همه ما می‌دانیم که در این رابطه عدم شفافیتی وجود دارد، البته این عدم شفافیت به دلیل کم‌کاری شرکت پالایش و پخش است که جواب درستی به افکار عمومی نمی‌دهد و رسانه‌ها مطمئن نیستند که بنزینی که تولید می‌شود آیا بنزین مناسبی هست یا نه؟
سوادکوهی با اشاره به مرگ و میر ثبت شده در دهه ۸۰ به دلیل تولید بنزین پتروشیمی‌ها گفت: متاسفانه ما در دهه ۸۰ مرگ و میر بالایی ناشی از این نوع بنزین داشتیم و همین آقای سالاری که امروز مدیرعامل شرکت پالایش و پخش است، ایشان کلید این ماجرا زده بود. ایشان دوباره در دولت رییسی پست گرفته است و همان طرح را اجرا می‌کنند. با توجه به بدبینی که از قبل وجود دارد و دیده شده که بنزین‌ها هم با کیفیت نیست به این دلیل که هیچ سازمانی بر تولید بنزین نظارت نمی‌کند که این بنزین تولید شده مورد تایید سازمان استاندارد هست یا نیست؟
او اضافه کرد: ردیف‌های استاندارد این نوع بنزین هنوز برای هیچ‌کس روشن نیست.
این کارشناس انرژی در پاسخ به این سوال که آیا در دنیا چنین تولیدی مرسوم است یا خیر، گفت: شرکت‌های خارجی پالایشگاه‌های به‌روز دارند و صنعت پالایش آنها مثل ما قدیمی نیست‌. متاسفانه صنعت پالایش ما قدیمی و کم بازده است. در حالی که در دوره قبلی بنزین خیلی خوبی تولید می‌کردیم که این بنزین قابلیت صادرات هم داشت اما متاسفانه به دلیل عدم مدیریتی که در دوسال اخیر به‌ وجود آمد، تولید ما پایین آمد. در‌نتیجه نه‌تنها صادرات قطع شد، بلکه مجبور به واردات هم شدیم. بر این واردات هم خیلی نظارت جدی نیست. در دنیا چنین مواردی بوده اما فرآیند خاصی بوده؛ یعنی باید تا مراخل آخر کار دقیق انجام شود تا آن بنزین مورد نظر که قابلیت استفاده دارد و خطر ندارد، تولید شود.
سوادکوهی گفت: در دنیا این روش قبلا تجربه شده است، اما کشورهایی که این کار را انجام دادند نه به این شکل عمده، بلکه موقتی و در مقاطعی این کار را انجام داده‌اند، چون پالایشگاه‌ها در دنیا آنقدر به‌روز هستند که نیاز به تولید بنزین از پتروشیمی‌ها را ندارند.
این کارشناس انرژی با بیان اینکه در همه جای دنیا بنزین گران است و خودرو ارزان است، در کشور ما برعکس است، یادآور شد: وقتی اجازه واردات خودروهای جدید نمی‌دهیم و همه خودروهای مونتاژ و تولید داخل در مساله احتراق مشکل دارند مشخص است که مصرف بالا می‌رود.
او تصریح کرد: اگر بنزین آلاینده دوباره وارد چرخه ناوگان عمومی شود واقعا مساله بسیار بغرنج‌تر از قبل می‌شود.
سوادکوهی گفت: با تاکید بر اینکه تولید بنزین از متانول راهکار درستی برای جبران ناترازی بنزین نیست‌، گفت: اگر در حوزه پالایشی سرمایه‌گذاری صورت بگیرد و صنایع پالایشی را به‌روز کنیم، نه نیاز به واردات داریم و نه نیاز داریم که از متانول تولیدی پتروشیمی‌ها برای جبران کمبود داخل‌، بنزین تولید کنیم.
به گفته وی، در روند عدم شفافیت همین بس که هفته گذشته که آقایان این قرارداد را بستند در حالی که هیچ پوشش رسانه‌ای در این رابطه نداشتند و هیچ‌کدام از مقامات هم پاسخ درستی به ابهامات موجود ندادند.