بازیگران اصلی در تحول زمین

طبق بررسی آخرین گزارشات سازمان جهانی فائو در سال ۲۰۲۳ طی سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۱ سه نوع مختلف زمین از قبیل زمین‌های کشاورزی، جنگل و سایر انواع زمین، مساحت کره زمین را تشکیل می‌دهند که به صورت نسبتا پایداری باقی مانده‌اند. در مناطق مختلف، اروپا بیشترین سهم زمین از نوع جنگل را دارد (۴۶ درصد) و آمریکا پس از اروپا جایگاه دوم را دارد (۴۱ درصد)، در حالی که سایر مناطق در کل حدود ۲۰ تا ۲۲ درصد سهم زمین از جنگل را دارند.
بیش از نیمی از کل زمین در منطقه آسیا شامل زمین‌های کشاورزی است (۵۴ درصد)، در حالی که در اقیانوسیه این رقم ۴۶ درصد، در آفریقا ۳۹ درصد، در آمریکا ۲۹ درصد و در اروپا ۲۱ درصد است. تبدیل زمین از یک کاربری به کاربری دیگر هم بین مناطق متفاوت بود. در اقیانوسیه، زمین کشاورزی به سایر انواع زمین تبدیل شد. آفریقا و آمریکا هر دو زمین جنگل را به زمین کشاورزی یا سایر انواع زمین تبدیل کردند. اروپا، آسیا و اقیانوسیه همراه با کاهش زمین کشاورزی، افزایش زمین جنگل را تجربه کردند.
کشورهایی که بیشترین سهم زمین جنگل را در کل سطح زمین دارند، در تمام مناطق جهان و بیشتر در نواحی استوایی واقع شده‌اند. این کشورها به عنوان کشورهایی با درآمد کم و متوسط شناخته می‌شوند. در سال ۲۰۲۱، سهم جنگل‌ها ۹۷ درصد سطح زمین سورینام، ۹۴ درصد سطح زمین گویانا و ۹۲ درصد سطح زمین ایالات فدرال میکرونزی بود.
بزرگ‌ترین افزایش در سهم سطح زمین جنگل در بازه زمانی ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۱ در ویتنام (+۹ درصد)، کوبا (+۹ درصد) و فیجی (+۸درصد) بوده است. در حالی که بزرگ‌ترین کاهش در سهم سطح زمین جنگل در بازه زمانی مذکور در برخی کشورها عبارت است از: نیوزیلند (۷- درصد)، ترکیه (۶- درصد) و لائوس (۵- درصد). این تغییرات ممکن است ناشی از عوامل مختلفی مانند تغییرات در کاربری‌های زمین، بیابان‌زایی، تغییرات آب‌وهوا، توسعه بشری و فعالیت‌های صنعتی باشد.
سهم مساحت زمین بر حسب نوع و منطقه
نرمال‌سازی مساحت کشاورزی تحت گواهی ارگانیک یا در فرآیند تبدیل به ارگانیک بر اساس مساحت زمین کشاورزی، امکان مقایسه اهمیتی که کشورها به این جنبه از کشاورزی پایدار می‌دهند را فراهم می‌کند. در نگاهی به کشورهایی که دارای مساحت زمین کشاورزی قابل‌توجهی هستند، مشاهده می‌شود که برخی کشورها بیشترین سهم مساحت زیر کشاورزی ارگانیک را در کل مساحت زمین کشاورزی در سال ۲۰۲۱ دارند. به عنوان مثال، اتریش با ۲۶ درصد، سوئد با ۲۰ درصد و اروگوئه با ۱۹ درصد از مساحت زمین کشاورزی خود را به کشاورزی ارگانیک تبدیل کرده است که نشان می‌دهد در این کشورها به اهمیت کشاورزی ارگانیک توجه ویژه‌ای شده است. لازم به ذکر است، ۱۵ کشور برتر از ۲۰ کشور در اروپا واقع شده‌اند که نشان‌دهنده اهمیت کشاورزی ارگانیک در این مناطق بوده است. در سایر مناطق، تعادل بین کشاورزی معمولی و ارگانیک هنوز به سمت کشاورزی معمولی مایل است.
آب
تنش آبی همان کاهش آبیاری یا عدم دسترسی آب به گیاهان است. به عبارت دیگر، کم و زیاد شدن میزان آب می‌تواند بر تمامی فعالیت‌های گیاهان تاثیرگذار باشد و ساختار گیاهان را مورد تغییر قرار دهد. تنش آبی، به عنوان سهم برداشت آب تازه در منابع آب قابل دسترس پس از در نظر گرفتن نیازهای محیط‌زیستی آب، به‌طور اساسی مناطق غرب و مرکز آسیا و شمال آفریقا را تحت تاثیر قرار داده است. در سال ۲۰۲۰، کشورهایی که با بیشترین سطح تنش آبی مواجه بودند، شامل کویت، امارات متحده عربی و عربستان سعودی است. این کشورها هر ساله نسبت به منابع آب تازه تجدیدپذیر خود، ۹ تا تقریبا ۴۰ برابر بیشتر برداشت می‌کنند. این عمل باعث استفاده نامتعادل از منابع آب قابل تجدید می‌شود و منجر به کاهش سریع آب‌های غیرقابل تجدید می‌شود. تحلیل تنش آبی بر اساس حوضه‌های رودخانه نشان می‌دهد که مناطق تحت تاثیر تنش آبی شدید، نه‌تنها در شمال آفریقا و خاورمیانه، بلکه در شمال آمریکا، مرکز و جنوب آسیا و سواحل غربی آمریکای لاتین نیز هستند.
خاک‌
بودجه تغذیه‌ای زمین‌های زراعی، تفاوت بین مقادیر مواد مغذی سنتزی و ارگانیک (نیتروژن، فسفر و پتاسیم) که به زمین‌های زراعی توسط تولید محصولات کشاورزی و دامداری اضافه و برداشت می‌شود را نشان می‌دهد. اضافه‌بار مواد مغذی می‌تواند خطرات زیست محیطی را ایجاد کند، مانند از طریق خروجی‌های اضافی مثل تبخیر، نشت و رواناب، در حالی که سطوح کمبود مواد مغذی بازده محصولات را محدود می‌کند. با توجه به اطلاعات به‌دست آمده از سازمان جهانی فائو مشخص شده است که طی سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۰ میانگین جهانی بودجه نیتروژن زمین‌های زراعی از میزان ۱۴ درصد به ۵۴ کیلوگرم بر هکتار افزایش یافته (لازم به ذکر است که این‌ روند در دهه ۲۰۱۰ صعودی بوده). در سال ۲۰۲۰، آسیا با ۹۳ کیلوگرم بر هکتار، بیشترین بودجه نیتروژن زمین‌های زراعی را داشت و با فاصله زیادی پیش از آمریکا (۴۰ کیلوگرم بر هکتار)، اروپا (۳۸ کیلوگرم بر هکتار)، اقیانوسیه (۲۲ کیلوگرم بر هکتار) و آفریقا (۱۲ کیلوگرم بر هکتار) قرار داشت. اقیانوسیه بیشترین رشد بودجه نیتروژن زمین‌های زراعی را بین سال‌های ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۰ (+۵۵۵ درصد) داشت که به‌دلیل افزایش ورودی‌های کود و کاهش خروجی‌ها بود، در حالی که اروپا تنها منطقه‌ای است که بودجه نیتروژن زمین‌های زراعی در آن کاهش یافت (۵ درصد). در سال ۲۰۲۰، آسیا بیشترین ورودی کل نیتروژن را داشت (۱۶۶ کیلوگرم بر هکتار)؛ آمریکا بیشترین ورودی‌های زیستی و همچنین خروجی‌های برداشت محصولات کشاورزی را داشت، در حالی که آفریقا کم‌ترین ورودی کل نیتروژن را داشت (۳۹ کیلوگرم بر هکتار)
انتشار گازهای گلخانه‌ای
سیستم‌های کشاورزی و غذایی همزمان تحت تاثیر تغییرات آب‌وهوایی قرار می‌گیرند و نقش مهمی در انتشار گازهای گلخانه‌ای دارند. در سال ۲۰۲۱، کل انتشارات گازهای گلخانه‌ای از سیستم‌های کشاورزی و غذایی به مقدار۲/۱۶میلیارد تن دی‌اکسید‌کربن در جو منتشر شد. این مقدار نسبت به سال ۲۰۰۰، ۱۰ درصد افزایش یافته است. این رشد ناشی از افزایش انتشارات ناشی از فرآوری قبل و بعد از تولید و انتشارات در مزرعه و کاهش انتشارات ناشی از تغییر کاربری زمین است. فعالیت‌های درون مزرعه در حدود ۴۸ درصد از کل انتشارات در سال ۲۰۲۱ را تشکیل می‌دهند؛ این مقدار شامل پیش و پس از تولید (۳۳ درصد) و تغییر کاربری زمین ( ۱۹ درصد) است. در سال ۲۰۲۰، آسیا (۴۲ درصد از کل) بیشترین میزان انتشار دی‌اکسید‌کربن را داشته است. آمریکا ( ۲۶ درصد)، آفریقا ( ۱۸ درصد)، اروپا (۱۲ درصد) و اقیانوسیه (۲ درصد) به ترتیب سهمی از انتشار دی‌اکسیدکربن داشتند. در مجموع، دی‌اکسید‌کربن (CO2) نصف از کل انتشارات گازهای گلخانه‌ای را تشکیل می‌دهد و در ادامه متان (CH4) (32 درصد)، نیتروژن اکسید (N2O) با (۱۴ درصد) و گازهای فلوریده (F-گازها) (۲ درصد) در جایگاه‌های بعدی قرار دارند.
انتشار جهانی گازهای گلخانه‌ای از سیستم‌های کشاورزی
میزان انتشارات گازهای دی‌اکسید‌کربن کشاورزی جهان از سوی مزارع (مرتبط با تولید محصولات کشاورزی و دام) بین سال‌های ۲۰۰۰ و ۲۰۲۱ حدودا ۱۴ درصد افزایش یافت که تقریبا ۵۳ درصد از این انتشارات مربوط به فعالیت‌های مرتبط با دام است. لازم به ذکر است فقط انتشارات مربوط به فرمانتاسیون داخلی سیستم گوارش دام‌های شکمدار ۳۷ درصد از کل انتشارات گاز‌های بخش کشاورزی است. منابع دامی و مصنوعی (مانند کودهای شیمیایی) کمتر از یک‌پنجم از کل انتشارات گازهای دی‌اکسیدکربن کشاورزی را تشکیل می‌دهند. استفاده از انرژی درون مزرعه و خاک‌های آلوده آلی به ترتیب با ۱۳-۱۲ درصد، از کل انتشارات مزارع در دوره ۲۰۲۱-۲۰۰۰ بوده، در حالی که متان متصاعدشده از کشت برنج حدود ۹ تا ۱۰ درصد را تشکیل می‌دهد. محاسبه شدت انتشارات گازهای مختلف به ما کمک می‌کند تا عملکرد گازهای گلخانه‌ای مرتبط با محصولات را مقایسه کنیم، زیرا این اندازه‌گیری‌ها نشان می‌دهند که هر محصول به تفکیک کشور و زمان چقدر کارآمد است. به عنوان مثال، همچنین طبق اطلاعات به‌دست آمده در سال ۲۰۲۱، گوشت گاو و گوشت گوسفند بیشترین انتشارات دی‌اکسید‌کربن را دارند.در مقابل، شدت انتشارات گوشت خوک و مرغ به‌طور قابل‌توجهی کمتر است. در مقایسه با این موارد، شدت جهانی انتشارات شیر گاو یک کیلوگرم است، در حالی که برای شیر گوسفند این مقدار ۹/۵ کیلوگرم است. همچنین، شدت انتشارات گازهای مرتبط با برنج یک کیلوگرم بوده و تقریبا ۶ برابر شدت انتشارات غلات به استثنای برنج است. حتی طبق اطلاعات به دست آمده بررسی شده که سهم انتشار گاز‌های مختلف میان مناطق مختلف متغیر است و این تفاوت‌ها نشان‌دهنده تفاوت‌های قابل توجه در کارایی تولید میان مناطق است. به عنوان مثال، شدت انتشارات گوشت گاو در آفریقا بیش از دوبرابر میانگین جهانی (۵۷ کیلوگرم) و تقریبا نصف این مقدار در اروپاست (۱۷کیلوگرم).
تغییرات آب‌وهوایی
در سراسر جهان، هوا در بهار و تابستان نسبت به میانگین دوره ۱۹۸۰-۱۹۵۱ گرم‌تر می‌شود. دمای هوا در سال ۲۰۲۲ با ۳۹/۱ درجه سانتیگراد بیشتر از میانگین جهانی اندازه‌گیری شد و آن سال شاهد هفتمین سال گرم بودیم. در واقع، سال‌های ۲۰۲۰ (با ۷۱/۱ درجه سانتیگراد)، ۲۰۱۶ (با ۶۶/۱ درجه سانتیگراد) و ۲۰۲۱ (با ۴۴/۱ درجه سانتیگراد) به ترتیب به عنوان سه سال گرم ثبت شدند.
اروپا منطقه‌ای است که تغییر دما در سال ۲۰۲۲ (و بیشترین دوره طی ۲۰۲۲-۲۰۰۰) را با ۲۳/۲ درجه سانتیگراد تجربه کرده است. سپس آسیا (با ۷۵/۱ درجه سانتیگراد)، آمریکا (با ۰۵/۱ درجه سانتیگراد)، آفریقا (با ۰۱/۱ درجه سانتیگراد) و اقیانوسیه (با ۸/۰ درجه سانتیگراد) به ترتیب به ثبت رسیدند.
تغییر متوسط دما در دهه ۲۰۱۰ در مقایسه با ۹۶/۰ درجه سانتیگراد در دهه ۲۰۰۰، معادل ۲۵/۱ درجه سانتیگراد بوده است. طبق اطلاعات به ثبت رسیده ۱۲۸ کشور تغییر متوسط سالانه دمایی حداقل ۰/۱ درجه سانتیگراد بیشتر از میانگین دوره ۱۹۸۰-۱۹۵۱ را داشته‌اند. بیشترین تغییر متوسط دمای سالانه در آندورا (با ۲۴/۳ درجه سانتیگراد)، فرانسه و لوکزامبورگ (با ۹۳/۲ درجه سانتیگراد) به ثبت رسیده است.