10 - 03 - 2025
بازی با صبر مردم!
سیدابوالحسن فیروزآبادی: تا شب عید تحول خاصی برای رفع فیلترینگ رخ نمیدهد
گروه فناوری- هر روز میلیونها نفر در ایران برای کار، تحصیل و ارتباط با دنیا به اینترنت وابستهاند اما فیلترینگ و محدودیتهای مداوم، این پل ارتباطی را به مانعی بزرگ تبدیل کرده است. با وجود وعدههای رفع تدریجی فیلتر پلتفرمهایی مثل «تلگرام» و «یوتیوب»، حالا خبر میرسد که تا شب عید هم قرار نیست اتفاقی بیفتد. مردم حق دارند بپرسند که این همه تاخیر برای چیست؟ اینترنت به عنوان یکی از اساسیترین زیرساختهای ارتباطی و اطلاعاتی، نقشی حیاتی در زندگی روزمره مردم و رشد اقتصادی و فرهنگی کشور ایفا میکند. با این حال، در سالهای اخیر، سیاستهای محدودکننده و فیلترینگ پیاپی باعث ایجاد اختلالات گسترده در دسترسی کاربران به پلتفرمهای مختلف شده است؛ موضوعی که نهتنها صدای اعتراض مردم را بلند کرده، بلکه ضربههای جبرانناپذیری به مشاغل آنلاین، آموزش مجازی و جریان آزاد اطلاعات وارد کرده است. سیاستهای فیلترینگ در ایران با این توجیه انجام میشود که برخی پلتفرمهای خارجی قوانین داخلی را رعایت نمیکنند یا محتوای نامناسب منتشر میکنن اما پرسش مهم اینجاست که آیا راهحل، بستن کامل این فضاها و قطع ارتباط کاربران با جهان است؟ از طرفی پس از ماهها قطعی و محدودیت، بحث رفع فیلتر واتساپ مطرح شد؛ اقدامی که امیدواریهایی را به وجود آورد که شاید این روند بهزودی به رفع فیلتر تلگرام و یوتیوب هم گسترش یابد. با این حال، اعلام اخیر آقای فیروزآبادی مبنی بر اینکه تا شب عید تحول خاصی در این زمینه رخ نخواهد داد، بار دیگر موجی از نارضایتی را در میان مردم ایجاد کرده است.
سکوهای آمریکایی با ما مذاکره نمیکنند
سیدابوالحسن فیروزآبادی، دبیر پیشین شورایعالی فضای مجازی درباره برخی سیگنالهایی که درباره برداشته شدن گام دوم فیلترینگ ارسال میشود، بیان کرد: «من خیلی اطلاعات ندارم اما سیگنالی دیده نمیشود، بیشتر سیگنالنماست. مایلم که فیلترینگ برداشته شود اما به نظر نمیآید تا شب عید تحول خاصی رخ بدهد.» او با اشاره به اظهارات دبیر شورایعالی فضای مجازی درباره مذاکره با سکوهای خارجی به خبر آنلاین گفت: «پاسخی که داده شده، خیلی مبهم است. نمیدانم کدام سکوها حاضر شدهاند با دوستان صبحت کنند اما بعید میدانم صحبتی شده باشد. به خصوص سکوهای معروف که آمریکایی هستند و با ما مذاکره نمیکنند.» دبیر پیشین شورایعالی فضای مجازی در پاسخ به این سوال که آیا مذاکراتی تا به الان صورت گرفته است، خاطرنشان کرد: «احتمالا تمایل به مذاکره وجود دارد تا خود مذاکره.» فیروزآبادی همچنین با اشاره به سیزدهمین سالگرد تاسیس شورایعالی فضای مجازی و انتقادات از آن بیان کرد: «حقیقتا شوراهایی که مانند شورایعالی فضای مجازی هستند، باید دوره محدودی داشته باشند؛ یک کاری را باید در کشور راه بیندازند و به آن سرعت ببخشند. باقی کارها باید از طریق مجاری خاص خودشان صورت بگیرد.» او گفت: «فکر میکنم شورایعالی فضای مجازی در سالهای اولیه خودش نسبت به ترویج مسائل فضای مجازی، هماهنگی بین دستگاهها و تهیه اسناد و مصوبات، راهاندازی پیامرسانها و ساماندهی فضای مجازی موفق بوده و نقش خوبی ایفا کرده است. درباره آینده هم باید برنامههایی ارائه کند که نشان بدهد این شورا برای کشور مورد نیاز است.»
تناقض در گفتمان رسمی و عمل سیاسی
وعده رفع فیلتر پلتفرمهای ارتباطی و رسانهای مانند تلگرام و یوتیوب پیش از عید و سپس اعلام تاخیر در اجرای آن، پدیدهای بوده که از جنبههای مختلف سیاسی، اجتماعی و فنی قابل تحلیل و نقد است. این موضوع نهتنها بازتابدهنده شکاف عمیق بین سیاستگذاریهای دولتی و انتظارات جامعه بوده، بلکه نشانگر چالشهای ساختاری در مدیریت فضای مجازی و تعامل دولت با فناوریهای نوین ارتباطی است. دولت ایران در سالهای اخیر همواره بر ضرورت «افزایش اعتماد عمومی» و «شفافسازی» تاکید کرده است. با این حال وعدههای مکرر درباره رفع فیلتر سایتها و پلتفرمها بدون ارائه زمانبندی مشخص یا توضیح دلایل تاخیر، به جای تقویت اعتماد به بیاعتمادی دامن زده است. این تناقض در گفتار و کردار، پرسشهای جدی درباره انسجام سیاستگذاری در حوزه فناوری اطلاعات ایجاد میکند. از سوی دیگر، اعلام خبر تاخیر در آستانه عید که خود نماد پیوندهای اجتماعی و خانوادگی است، این شائبه را تقویت میکند که گاه سیاستهای فضای مجازی به جای تمرکز بر منافع ملی، در خدمت تنظیم روایتهای سیاسی کوتاهمدت قرار میگیرد. این موضوع به ویژه در شرایطی اهمیت مییابد که بخش قابل توجهی از اقتصاد خرد و متوسط کشور از کسبوکارهای اینترنتی تا فعالان فرهنگ، وابسته به دسترسی به پلتفرمهای جهانی است.
فیلترینگ، راهحلی ناکارآمد
تجربه نزدیک از فیلترینگ گسترده در ایران نشان داده که این ابزار نهتنها به اهداف اعلامشده خود مانند مقابله با «تهاجم فرهنگی» یا حفظ امنیت ملی دست نیافته، بلکه پیامدهای معکوسی داشته است. نخست آنکه محدودیت دسترسی به پلتفرمهایی مانند «یوتیوب» و «تلگرام»، شهروندان را به سمت استفاده از فیلترشکنها و ابزارهای غیررسمی سوق داده که این خود ریسکهای امنیتی (مانند نفوذ بدافزارها) و کاهش کنترل دولت بر جریان اطلاعات را در پی داشته است. دوم، فیلترینگ بدون ارائه جایگزینهای بومی کارآمد مانند شبکههای اجتماعی داخلی با قابلیتهای مشابه به حذف بخشی از جامعه از گردونه تعاملات جهانی و تحمیل هزینههای اقتصادی انجامیده است.
ضرورت بازنگری در پارادایم فیلترینگ
در نهایت اگرچه برخی نهادها فیلترینگ را راهکاری ضروری برای مقابله با تهدیدات میدانند اما واقعیتهای میدانی مانند استفاده گسترده از فیلترشکنها ثابت کرده که این سیاست شکست خورده، بنابراین به جای ادامه این چرخه معیوب، لازم است پارادایم سیاستگذاری از «سلب دسترسی» به «مدیریت آگاهانه و تنظیمگری هوشمند» تغییر کند. وعده رفع فیلتر تلگرام و یوتیوب و سپس تاخیر در اجرای آن صرفا یک رویداد گذرا نیست، بلکه نمادی از بحران بزرگتر در مدیریت فضای مجازی ایران است. این بحران ریشه در نگاهی امنیتی و کوتاهمدت به فناوری دارد که قادر به درک پیچیدگیهای جهان دیجیتال و نیازهای جامعه امروز نیست. تا زمانی که سیاستگذاران به جای پذیرش واقعیتهای غیرقابل انکار مانند نقش این پلتفرمها در اقتصاد و ارتباطات به بازتولید رویکردهای شکستخورده گذشته ادامه دهند، شاهد افزایش بیاعتمادی، فرسایش سرمایه اجتماعی و تحمیل هزینههای اقتصادی خواهیم بود.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد