بازی در زمین خودی یا لاریجانی؟

گروه سیاسی- یک ماه تا انتخابات مانده و وضعیت اصلاح‌طلبان پیچیده‌تر از همیشه است. اصلی‌ترین دلیلش نیز این است که هیچ اطمینانی درباره روند تایید صلاحیت‌ها ندارند و نمی‌دانند باید در زمین کدام نامزد خود بازی کنند. مثلا همین دیروز شکوری‌راد در صفحه توئیتر خود خبر داد که بررسی پرونده تایید صلاحیت تاجزاده از دستور کار خارج شده است. البته که رد صلاحیت تاجزاده محتمل‌تر از آن است که اصلاح‌طلبان را غافلگیر کرده یا برنامه‌ریزی‌های آنان را به هم بریزد اما همین مساله نشان می‌دهد که بحث تایید صلاحیت در فعالیت‌های انتخاباتی این جریان چقدر موثر است.مساله وقتی حائزاهمیت‌تر می‌شود که دقت داشته باشیم این روزها زمزمه‌هایی نیز درباره رد صلاحیت احتمالی اسحاق جهانگیری به گوش می‌رسد. همین است که اصلاح‌طلبان نتوانسته‌اند طبق برنامه نامزد اجماعی خود را در تاریخ اعلامی معرفی کنند. از همین رو است که سناریوهای مختلفی برای این جریان قابل طرح است.
سناریوی خوش‌بینانه
خوش‌بینانه‌ترین سناریوی اصلاح‌طلبان این است که همه نامزدهای اصلاح‌طلب امکان حضور در رقابت‌ها را داشته باشند چنانچه علی‌محمد نمازی عضو شورای مرکزی کارگزاران در گفت‌وگویی می‌گوید: «اگر آقای تاجزاده تایید صلاحیت شود، حتما رییس‌جمهور آینده خواهد بود.» اصلاح‌طلبان اما خودشان هم خوب می‌دانند که این سناریو خوش‌بینانه‌تر از آن است که بتوان به تحقق آن امیدوار بود. بنابراین سراغ برنامه‌های جایگزین می‌روند.
سناریوی امیدوارانه
سناریو دوم اصلاح‌طلبان بر مبنای آن است که بتوانند روی گزینه اصلاح‌طلبی مثل اسحاق جهانگیری اجماع کرده و در مقابل اصولگریان بایستند. گمان می‌کنند که تسلط جهانگیری به آمار و رقم، توانایی او در مغلوب کردن رقیب و اقناع کلامی که دارد در مناظرات به کار آمده و شور انتخاباتی به بدنه اجتماعی تزریق می‌کند. در این سناریو البته روی شکسته شدن رای رییسی به واسطه ماندگاری رقبای اصولگرایش و همچنین تشکیل یک دو قطبی میان او و لاریجانی نیز حساب کرده‌اند. تلاش رسانه‌های اصلاح‌طلب برای جایگزین کردن سه‌ضلعی رییسی- لاریجانی- جهانگیری به جای دوقطبی رییسی- لاریجانی در پی همین سناریو است.
سناریوی بدبینانه
دیگر سناریوی قابل طرح برای وضعیت موجود در جریان اصلاحات این است که نامزدهایشان تماما پشت فیلتر شورای نگهبان بمانند و گزینه‌ای که بتوان روی آن حساب کرد باقی نماند. در این شرایط فقط می‌توانند به رویارویی رییسی و لاریجانی امیدوار باشند. مرحله اول یا دوم برایشان فرقی ندارد و کافی است که یک گزینه میانه‌رو مثل لاریجانی، رییسی را ببرد بنابراین ممکن است که به کمک او شتافته و با تکرار الگوی ۹۲ خودشان را در دولت لاریجانی جای دهند. این سناریو اما هر وقت که طرح شده با مخالفت‌های بسیاری مواجه بوده بنابراین انتظار می‌رود جبهه اصلاحات ایران به نحوی زمینه تحقق آن را فراهم کند. به این معنا که ممکن است جبهه اصلاحات ایران آنچنان عمل کند که اصلاح‌طلبان در انتخابات ۹۸ عمل کردند و روی هیچ نامزدی اجماع نکند و کار را به احزاب بسپارد. در این صورت بدیهی است که احزاب محافظه‌کار این جریان مثل کارگزاران و ندای ایرانیان به سوی لاریجانی می‌شتابند و اعتدال و توسعه نیز آنان را همراهی می‌کند. بگذریم از اینکه برخی اصلاح‌‎طلبان در طیف‌های دیگر مثل عباس عبدی نیز اخیرا اظهاراتی دارند که مصداق چرخش به سوی لاریجانی است.
سناریوی واقع‌بینانه
سناریوی خوش‌بینانه دیگری نیز مطرح است که می‌توان آن را به نسبت با واقعیت منطبق دید و با ارفاق واقع‌بینانه خواند. حرف از سرمایه‌گذاری روی گزینه‌هایی مثل پزشکیان است. برخی تحلیلگران در جریان اصلاحات از یک سو احتمال تایید صلاحیت پزشکیان را بیش از جهانگیری می‌دانند و از سوی دیگر روی این حساب می‌کنند که او یک چهره سفید است. اصلاح‌طلبان می‌دانند که جهانگیری به خاطر معاون اولی روحانی چقدر آسیب دیده و آن ارج و قربی که در انتخابات ۹۶ داشت را ندارد بنابراین تصور می‌کنند که پزشکیان برای جلب نظر مردم مسیر هموارتری پیش‌رو دارد. از طرف دیگر می‌دانند که گزینه اصلی اصولگرایان یعنی رییسی آن‌طور که گمان می‌کرد، بی‌رقیب نیست و ممکن است با چالش‌های جدی مواجه شود. در چنین شرایطی است که به خودنمایی پزشکیان در مناظرات دل بسته و تصور می‌کنند که او خواهد توانست از فرصت اختلافات درون جریانی اصولگرایان بهره برده و رییسی و رقیب جدی او یعنی لاریجانی را ببرد. موئلفه دیگری که اصلاح‌طلبانی روی آن حساب می‌کنند مشارکت است. امید دارند که مردم حساب پزشکیان را از بانیان وضع موجود جدا کرده و حاضر شوند برای حمایت از وی پای صندوق بیایند.اینکه اصلاح‌طلبان این سناریو را بر مبنای واقعیت طرح کرده‌اند یا خوش‌خیالانه در عوالم خود سیر می‌کنند، به زودی معلوم خواهد شد و این، نظر شورای نگهبان است که تعیین می‌کند کدام یک از سناریوها در دستورکار قرار بگیرد.