بازی دوگانه مودی با پوتین و شی

فاطمه عباس‌پور‌شیرازی – پرجمعیت‌ترین کشور جهان بیکار نمی‌نشیند تا وابستگی فزاینده یک متحد حیاتی را از نظر اقتصادی و دیپلماتیک به یک دشمن کلیدی یعنی چین تماشا کند. سفر سه‌شنبه نارندرا مودی نخست‌وزیر هند به مسکو بیش از هر چیز تاییدی بر این گزاره و اهمیت فوق‌العاده روسیه در روابط خارجی هند بود. هند پیش از این نیز با شنا خلاف جهت متحدین غربی خود و خودداری از محکوم کردن روسیه در مجامع بین‌المللی باوجود فشار آمریکا عزم خود را برای حفظ روابط خود با روسیه نشان داده بود اما اکنون با سفر رسمی موری به مسکو نشان داد به همین حد قانع نیست و بر تقویت روابط خود با روسیه نیز اصرار دارد.
چین و هند کشور‌هایی هستند که جدای مشکلات مرزی به علت داشتن رتبه اول و دوم بیشترین جمعیت جهان با فاصله بسیار کم، رقبای کلاسیک یکدیگر در آسیا محسوب می‌شوند. پروفسور یانگ بایون کارشناس مرکز تحقیقات آسیا در این باره می‌گوید ما با هند نقاط مشترک بسیاری داریم از جمله تمدنی درخشان، دوران تحقیر استعماری و جمعیت زیاد. با وجود این همه نقاط تشابه، وجود رقابت بین این دو کشور دور از ذهن نیست. این رقابت در بحث روابط بین‌الملل وزنه سنگینی در نظم کنونی جهان است.
با این وجود در 30‌سال اخیر چین تقریبا در تمام شاخص‌ها پیشتاز بوده و این فاصله رو به افزایش است. تمام این موارد را گفتیم تا به یک حقیقت واضح برسیم: هند نمی‌خواهد روسیه را نیز به مانند خیلی موارد دیگر به چین ببازد،‌ ولو به قیمت خشمگین کردن ایالات‌متحده.
جنگ اوکراین بسیاری از معادلات روابط بین‌الملل را برهم زد اما این قضیه برای هند بسیار گران‌تر از انتظار تمام شد. این جنگ نه تنها پوتین را در آغوش برادرانه شی پرتاب کرد، بلکه با تمرکز واشنگتن بر اروپا زمینه را برای نقش‌آفرینی هرچه بیشتر چین در آسیا فراهم کرد.
به همین علت سفر مودی به روسیه تا حدود زیادی قابل پیش‌بینی بود. او با ابراز خوشحالی از حضور خود در روسیه بیان کرد: سفر به مسکو و مذاکره با رییس‌جمهور روسیه، دوستی میان دو کشور را بیش از پیش تقویت خواهد کرد از رییس‌جمهور روسیه که امشب در نوو-اوگاریوو میزبان من بود، تشکر می‌کنم.
نخست‌وزیر هند با بیان اینکه مشتاقانه منتظر آغاز گفت‌وگوهای رسمی است، تاکید کرد: بدون شک این گفت‌وگوها به تقویت بیش از پیش دوستی بین هند و روسیه کمک خواهد کرد.
بحث‌های دفاعی روی میز
وینای کواترا قائم مقام وزارت خارجه هند روز جمعه گفت که همکاری‌های دفاعی بخش مهمی از روابط دوجانبه هند و روسیه است و سران دو‌کشور در دیدار آتی خود در این باره گفت‌وگو خواهند کرد. انتظار می‌رود موضوعاتی چون فروش سامانه‌های دفاع هوایی اس-۴۰۰ روس به دهلی‌نو نیز از موضوعات مورد بحث مودی و پوتین باشد.
هند بزرگ‌ترین خریدار تسلیحات مسکو است و حدود 28‌درصد از فروش جهانی تسلیحات روسیه را به خود اختصاص داده است. با این وجود هند همواره تلاش کرده تا تامین‌کنندگان سلاح‌های خود را تنوع ببخشد و بار‌ها شانس خود را با کشور‌هایی چون آمریکا و فرانسه محک زده است. پس چرا هند همچنان به روسیه بیش از هر کشوری در بحث فناوری‌های نظامی نیازمند است؟ پاسخ را باید در استراتژی کشور‌های غربی در بحث فناوری‌های نظامی جست‌و‌جو کرد.
غربی‌ها در انتقال فناوری‌های نظامی خود بسیار محتاط عمل می‌کنند و این چیزی نیست که هند در رقابت با چین به آن نیاز دارد. به عکس طرف غربی، روسیه با آغوش باز نیاز‌های هند را در رقابت با ابرقدرت‌ها فراهم می‌کند. کاری که بارها در طول تاریخ آن را انجام داده است. آنها نقش گسترده‌ای در کمک به برنامه هسته‌ای هند با اجاره زیر‌‌دریایی هسته‌ای در سال 1980 داشتند و هم‌اکنون نیز با تحویل سامانه هوایی اس-400 از مسکو نقش گسترده‌ای در صنعت دفاعی هند دارند.
اشتیاق هند برای پایان مناقشه اوکراین
طبق اعلام آژانس بین‌المللی انرژی، هند طی 20سال آینده بزرگ‌ترین متقاضی انرژی در جهان است. هرگونه اخلال در تامین انرژی این کشور، تاثیر منفی بر سیاست داخلی و خارجی هند خواهد گذاشت. روسیه بزرگ‌ترین صادرکننده نفت جهان به بازارهای جهانی و دومین صادرکننده بزرگ نفت خام است.
درنتیجه ارتباط با صادرکنندگان انرژی برای هند از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است. چنان که می‌بینیم هند نه‌تنها از افزایش قیمت انرژی در جهان گزندی ندید بلکه موفق شد گاز روسیه را با تخفیف 30 درصدی خریداری کند.چنانچه جنگ ادامه پیدا کند و تنش میان غرب و مسکو شدت بیشتری پیدا کند، هند در تنگنای بیشتری قرار خواهد گرفت.
آنها نه می‌خواهند روسیه را از دست بدهند نه حاضرند که به اعتماد طرف غربی ضربه بزنند و در نتیجه کشمکش میان این دو، هند را در مرحله انتخاب قرار می‌دهد که به هیچ عنوان مایل به آن نیست. هرچند به نظر می‌رسد هند استقلال راهبردی، گشایش و رشد اقتصادی و رقابت با رقبای منطقه‌ای را کماکان راهنمای سیاست خارجی خود قرار دهد و باوجود چراغ قرمز طرف غربی به حفظ رابطه خود با مسکو ادامه دهد هرچند موضع‌گیری مثبت به سمت روسیه در بحث جنگ نیز بسیار دور از ذهن به نظر می‌رسد‌. برای دیدن نتایج بیشتر باید تا حصول تحولی جدید در جنگ منتظر ماند.