بافت تاریخی گرگان کوچک می‌شود؟

مدیر پایگاه میراث ملی شهر تاریخی استرآباد (گرگان) پس از طرح نگرانی‌هایی درباره بازنگری در بافت تاریخی گرگان با فرض کوچک‌شدن آن، علت مطرح‌شدن این طرح را توضیح داد و گفت: اطلاعی ندارم در این طرح، هدف کوچک‌سازی بافت گرگان باشد یا نه، ‌اما طرح ویژه بافت تاریخی گرگان براساس ابلاغ محدوده ۱۶۸‌شهر تاریخی ایران در سال‌۹۴ تهیه شده است. این طرح هنوز در مرحله بررسی قرار دارد و به‌صورت کامل اجرایی نشده است.
به گزارش ایسنا، «بازنگری در حریم»، تیتر خبری پرتکرار در حوزه میراث فرهنگی است که در این دوره پررنگ‌تر شده و در روزهای اخیر حتی بیشتر شنیده می‌شود. مساله مهم و بحث‌برانگیز در این بازنگری‌ها، بافت‌ تاریخی شهرهاست که پیشنهاد بازنگری عرصه و حریم آنها در راس قرار گرفته است. این مطالبه بیشتر با عنوان «طرح سامان‌دهی و حفاظت بافت» پیگیری می‌شود که البته مسوولان میراث فرهنگی از رسانه‌ها و دغدغه‌مندان میراث فرهنگی خواسته‌اند «بازنگری را به هیچ‌وجه به معنی تقلیل یا کوچک‌سازی حریم نسبت ندهند و آن را «تدقیق» در نظر بگیرند.»
حال در این وانفسا که نگرانی‌ها درباره چگونگی حفاظت از حریم بافت تاریخی تهران، شیراز، یزد، سبزوار، همدان، اصفهان، رامسر، دامغان، سمنان، کرمان و‌… شدت گرفته، موضوع بازنگری در بافت تاریخی گرگان با سفر صالحی‌امیری،‌ وزیر میراث‌ فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به استان گلستان نیز مطرح شده است، به‌ویژه پس از سخنرانی وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در مسجد جامع گرگان که گفته بود: «بازنگری در بافت تاریخی با رعایت حقوق حاکمیت و مردم انجام خواهد شد. این بازنگری‌ها را در چارچوب قوانین جاری و با دفاع از حقوق حاکمیت انجام خواهیم داد و در عین حال تا جایی که قابل انعطاف باشد، حقوق مردم را نیز مورد توجه قرار خواهیم داد.»
این سخنان اما نگرانی‌ها را نسبت‌به کوچک‌سازی این بافت تاریخی و تجدیدنظر در ضوابط حریم ارتفاعی آن، تشدید کرد. ایسنا پیگیر بود تا پاسخ شفاف‌تری را از مسوولان میراث‌فرهنگی استان گلستان در این‌باره دریافت کند که درنهایت، عالیه ملک شاهکویی، مدیر پایگاه میراث ملی شهر تاریخی استرآباد (بافت تاریخی گرگان) با هماهنگی معاونت میراث فرهنگی استان گلستان در این‌باره توضیحاتی داد.
مدیر پایگاه میراث ملی شهر تاریخی استرآباد (بافت تاریخی گرگان) به ایسنا گفت: در دهه۷۰، طرحی برای بافت تاریخی گرگان تدوین شد که در آن بافت تاریخی شهر تقریبا از سایر بخش‌های شهر جدا و فریز شد. این طرح، که مساحت و شرایط آن با آنچه اکنون داریم متفاوت بود، هدفش حفاظت از بافت تاریخی بود اما در دهه۹۰، طرح جدیدی در بازنگری طرح‌های قبلی تهیه شد که رویکرد آن بهسازی و نوسازی و با شرح خدمات طرح‌های بافت‌ فرسوده بود. در این رویکرد، بناهای تاریخی که در مسیر تعریض و بازگشایی گذرها و پروژه‌ها قرار می‌گرفتند، تخریب و ساختمان‌های جدیدی ساخته می‌شد.
ملک‌شاهکویی افزود: این رویکرد، به‌دلیل تغییرات اساسی که در آن زمان در سیاست‌های وزارت مسکن و شهرسازی و شرایط ساخت‌وساز در ایران وجود داشت، باعث تخریب بسیاری از بناهای ارزشمند تاریخی شد. به عبارتی، هدف از این طرح‌ها، رویکرد نوسازی در بافت‌های تاریخی به‌عنوان بخش اصلی بافت فرسوده و جایگزینی آن با ساخت‌وسازهای جدید و مدرن بود. این رویکرد به‌شدت با حفظ میراث فرهنگی و تاریخ شهر در تضاد بود. بسیاری از مالکان، با هدف سودآوری، زمین‌های خود را برای ساخت‌وساز جدید به فروش می‌رساندند و این میان، بسیاری از بناهای تاریخی و ارزشمند گرگان که می‌توانستند حفظ شوند، از بین رفتند. در نتیجه، نه‌تنها بافت تاریخی آسیب دید، بلکه هویت شهری گرگان هم تحت‌تاثیر قرار گرفت. با این حال، خوشبختانه بخش عمده‌ای از بافت تاریخی همچنان حفظ شده است و بیش از هزار بنای تاریخی در گرگان باقی مانده‌ است که این موضوع برای ما نقطه قوتی است.
او ادامه داد: در سال۱۳۹۴، شورای عالی معماری و شهرسازی کشور اقدام به ابلاغ محدوده ۱۶۸‌شهر تاریخی ایران کرد که گرگان نیز یکی از این شهرها بود. این ابلاغ قانونی به ما این فرصت را داد که با استفاده از ابزارهای قانونی، اقداماتی جدی در راستای حفاظت و نگهداری بافت تاریخی انجام دهیم. ما در این چارچوب، از سال١٣٩۶ طرحی ویژه برای بافت تاریخی گرگان تهیه کردیم. این طرح بعد از بررسی‌ها و کارشناسی‌های لازم توسط شورای عالی معماری و شهرسازی تایید و ابلاغ شد. در این طرح، شناسنامه‌ای برای بیش از هزاربنا تهیه و وضعیت حفاظتی آنها بررسی و مشخص شد که کدام بناها نیاز به حفاظت دارند و کدام‌ها می‌توانند بازسازی شوند. این طرح در واقع به حفاظت از بناهای تاریخی و ارزش‌های فرهنگی شهر کمک می‌کند و علاوه‌بر آن، به مالکین اجازه می‌دهد که با حفظ هویت تاریخی، امکان بهره‌برداری مناسب از املاک خود را نیز داشته باشند. در کنار آن فرصت‌های نوسازی سایر املاک در محدوده بافت تاریخی اعلام شدند که با ضوابط مشخص می‌توانند ساخت‌وساز جدیدی داشته باشند.
مدیر پایگاه ملی بافت تاریخی استرآباد (گرگان) اظهار کرد: طرحی که تهیه شده است می‌تواند بسیاری از مشکلاتی که در گذشته وجود داشت را برطرف کند، به‌عنوان مثال، تعدیل و مناسب‌سازی تراکم حاشیه بافت تاریخی با تراکم داخل آن. علاوه‌بر این، شناسنامه‌دار کردن بناهای تاریخی باعث شده که هر بنای تاریخی، جایگاه و اهمیت خود را پیدا کند و از تخریب‌های غیر‌ضروری جلوگیری شود.