بانکداری کم‌ریسک برون مرزی

گروه اقتصادی- حدودا ۵ سال پیش بود که برای نخستین بار، بانک مرکزی از امکان صدور مجوز برای ایجاد بانک آف‌شور (در لغت به معنای فراساحل) برای متقاضیان با کفایت سرمایه ۱۵۰ میلیون دلاری خبر داد. بدیهی‌ است که تعیین چنین حدودی از سرمایه اولیه برای تاسیس بانک برون‌مرزی در شرایط وقت اقتصادی ایران، تقریب به محال بود و هیچ درخواستی هم برای ایجاد چنین بانکی به ثبت نرسید! در تیرماه سال گذشته، دبیر وقت شورای مناطق آزاد (سعید محمد)، ضمن انتقاد از کف سرمایه تعیین‌شده برای صدور صلاحیت ایجاد بانک آف‌شور، از کاهش کف کفایت سرمایه به ۵۰ میلیون دلار خبر داد و از یک تقاضای کنسرسیومی ۲۰۰ میلیون دلاری ایرانی- خارجی برای ایجاد بانک برون‌مرزی برای ایران پرده‌برداری کرد. ابتدای هفته جاری نیز وزیر اقتصادی و امور دارایی از قریب‌الوقوع بودن تاسیس نخستین بانک آف‌شور ایران (پس از انقلاب)، خبر داد. گروه اقتصادی جهان صنعت به بررسی ابعاد مثبت و منفی ایجاد این سنخ از بانک‌ها می‌پردازد.
مطابق با آخرین آیین‌نامه صادره توسط بانک مرکزی و وزارت اقتصاد، کف سرمایه لازم برای تاسیس بانک آف‌شور در مناطق آزاد، ۵۰ میلیون یورو تعیین شده است. این سنخ از بانک‌ها، امکان دسترسی به سوئیفت بین‌المللی، نقل و انتقال ارزی و البته سایر عملیات‌های مرسوم در صنعت بانکداری را دارند. این قبیل بانک‌ها معمولا در مناطق فراسرزمینی که معافیت پیگرد قضایی مالیاتی خوبی دارند، بیشتر تاسیس می‌شوند. معمولا اساس‌نامه این بانک‌ها براساس قوانین سرزمین استقرار بانک نوشته می‌شود و با قوانین پولی و بانکی مبدا تفاوت‌های جدی دارد. در واقع آف‌شور بودن صرفا به معنای فراسرزمینی بودن نیست، بلکه اگر در یک سرزمین نواحی خاصی (مثل مناطق آزاد) معافیت‌های قضایی مربوط به تراکنش‌های بانکی داشته باشند یا مشمول معافیت مالیاتی و تعرفه‌ای باشند، امکان ایجاد بانک آف‌شور را دارند. کشورهایی مانند جزایر برمودا، مانش، مالت، جزایر کیمن، سوئیس، جمهوری ایرلند، بهشت ایجاد شرکت‌ها، صندوق‌ها و بانک‌های آف‌شور هستند.
ریسک‌زدایی از سپرده‌ها و نرخ بهره
از جمله مزایای قابل توجه آف‌شورها، کاهش ریسک سپرده‌گذاری و معافیت مالیاتی در قبال سپرده‌هاست که باعث می‌شود سرمایه‌گذاری را با ضریب اطمینان بیشتری به خود جذب و از گردش پول‌های داغ در سطح اقتصاد جلوگیری کند. این نکته به ویژه در زمانی که سطح ثبات در اقتصاد با کاهش جدی روبه‌رو می‌شود، به علت سیالیتی که در نرخ بهره دارند، می‌توانند ضربه‌گیر بسیار خوبی در قبال بحران ثبات در سطوح مختلف اقتصاد کلان باشند. نکته مهم دیگری که در قبال بانک‌هایی از این دست وجود دارد، امکان سپرده‌گذاری طلا و ارز با نرخ‌های بهره معقول و بالاتر از نرخ تورم است. به عبارت دیگر، جاذبه سرمایه‌گذاری در این بانک‌ها این است که دست بانک‌ها برای تخصیص نرخ‌های سود سپرده بالاتر از نرخ مصوب، مبسوط‌‌ الید هستند. در این شعب بانکی آف‌شور، امکان گشایش حساب برون‌مرزی برای همه افراد فارغ از شرایط اقامت سرزمینی‌شان میسر خواهد بود.
وجود حساب سپرده ارزی با شرایط دسترسی آسان برای تجاری که برای واردات کالا و مواد اولیه و همچنین صادرات کالا، نیاز به وجه ارز فوری در دسترس و بدون نیاز به LC دارند، یک مزیت تسریع‌بخش در تسهیل فرآیندهای تجاری برای یک کشور به شمار می‌رود؛ خاصه در ایران که به دلیل تحریم‌های یک‌جانبه خارجی و فرسودگی سیستم اداری ترخیص کالا، دچار تطویل در پروسه واردات کالا می‌شود.
هم‌اکنون ۱۰ درصد از سپرده‌های بانکی در سوئیس، در بانک‌های آف‌شور نگهداری می‌شوند. در آلمان، هنگ‌کنگ، بلیز، سنگاپور و پاناما نیز این قبیل بانک‌ها به سطوح بسیار بالایی از نقدینگی فاقد تحرک دسترسی دارند. البته این نکته همان‌قدر که به بوروکراسی‌زدایی از پول و تجارت کمک شایانی می‌کند، به همان اندازه نیز مستعد پولشویی و فرار مالیاتی برای افراد قدرتمند هستند.
ریسک‌ها و معایب فعلی آف‌شور
به همان اندازه که گشایش یک حساب بانکی آف‌شور، امکان مدیریت حساب‌های مختلف مالی یک فرد را به شکل کنسولی برای سپرده‌گذار فراهم می‌کنتد، به همان اندازه هم امکان مخفی‌کاری‌های تجاری و سندسازی را برای افراد متخلف و مافیاهای اهل پولشویی مهیا می‌کند. شایان ذکر است برخی از حساب‌های آف‌شور مشمول کارمزد در تراکنش‌ها و نقل و انتقالات پولی هستند، اما برخی از بانک‌های آف‌شور به شکل رایگان و بدون کارمزد، تمامی تبادلات عادی پول را پوشش می‌دهند. HSBC bank کانادا، تمام نقل و انتقالات معتبر را رایگان و بدون کارمزد انجام می‌دهد. برخی از این بانک‌ها به علت رتبه اعتباری پایین یا وجود ظن پولشویی، تحت پوشش طرح‌های معتبر بین‌المللی بیمه زیان سپرده (FSCS)، قرار نمی‌گیرند. انگلستان با افرادی که تحت پوشش بانک‌های معتبر آف‌شور مورد تایید bank of England (بانک مرکزی بریتانیا)، درگیر ضرر و زیان شوند، تا سقف ۸۵ هزار پوند خسارت پرداخت می‌کند. در بانک HSBC معروف نیز، پوشش خسارت بر عهده یک بانک معین آف‌شور به نام بانک نیوجرسی است که تا سقف ۵۰ هزار دلار خسارت وارده به سپرده‌گذاران بابت تغییر احتمالی نرخ بهره یا اتفافات دیگر را تقبل می‌کند.
مزایای حساب‌های بانکی آف‌شور
به صورت کلی می‌توان مزایای این سنخ از حساب‌های بانکی برای ذی‌نفعان مختلف را در ۵ دسته مختلف طبقه‌بندی کرد:
۱- استفاده از چند ارز در یک حساب بانکی برای اینکه بتوان با ارزهای مختلف فرآیند دریافت و پرداخت را انجام داد.
۲- بهره‌مندی از خدمات بیشتر مانند مبادله ارزهای خارجی برای تثبیت نرخ ارز: چنین امکانی برای کسانی بسیار مهم است که مبادلات بین‌المللی دارند، چراکه با تبدیل سریع ارزهای استفاده‌شده به ارزهای قدرتمندتر، خیال‌شان از بابت نوسان‌های ارزی راحت می‌شود.
۳- سهولت انجام تراکنش‌های مالی میان چند کشور با یک بانک که برای کسب‌وکارهای دارای شعبه‌های متعدد در چندین کشور بسیار ایده‌آل است.
۴- امنیت بانکداری آف‌شور برای کسانی که در کشورهای بی‌ثبات از لحاظ سیاسی یا اقتصادی زندگی می‌کنند، می‌تواند گزینه‌ای مناسب به‌منظور حفظ دارایی‌هایشان باشد. پولی که در حساب آف‌شور ذخیره می‌شود، از مشکلات داخلی کشورها در امان است.
۵- کسانی که قصد دارند به کشور دیگری مهاجرت کنند، می‌توانند با استفاده از بانکداری آف‌شور پیش از مهاجرت به آن کشور حساب بانکی داشته باشند.
مهم‌ترین بانک‌های آف‌شور
در ادامه به مشهورترین بانک‌هایی اشاره خواهیم کرد که در کشورهای مختلف، بهینه‌ترین خدمات آف‌شور را ارائه می‌کنند:
بلژیک: بانک دلن و بانک دوگروف پترکام و کی‌بی‌سی بانک
فرانسه: بی‌ان‌پی پاریبا، بی‌پی‌سی‌ای‌، کردیت اگریکول و کردیت موتوئل.
آلمان: کومرتس‌بانک و دویچه بانک.
هلند: ای‌بی‌ان آمرو‌، آی‌ان‌جی‌، میس پیرسون، رابوبانک و وان لانشوت.
قطر: بانک ملی قطر.
سوییس: بی‌سی‌جی‌ای، بی‌سی‌ان‌، جولیوس بائر و وانتوبل.
امارات‌متحده عربی: بانک ابوظبی
و بانک تجاری دوبی و بانک عربی متحد.
انگلیس: بارکلیز، کوتز، اچ‌اس‌بی‌سی، لویدز و روتشیلدز.
بانک‌های سایر کشورها: دی‌بی‌اس بانک در سنگاپور و تی‌دی بانک در کانادا
و ولز فارگو در آمریکا.
با توجه به اینکه امور مالی در جهان به‌سرعت در حال حرکت به‌سمت بانکداری موبایلی و آنلاین است، بانک‌های آف‌شور هم از این رقابت عقب نمانده‌اند و در سال‌های گذشته، نرم‌افزارهای متعددی روانه بازار کرده‌اند. ای‌کورنس‌، بترمنت، سوفی، استش و ولث‌فرانت جزو نرم‌افزارهای معروف در حوزه بانکداری و حساب‌های بانکی آف‌شور هستند. مشخص نیست که الگوی مدنظر وزارت اقتصاد و دارایی برای ایجاد بانک آف‌شور، مشابه با کدام‌یک از الگوهایی یاد‌شده و کدام سیستم نرم‌افزاری بانکداری از این مدل است.