بحث حیثیت ملی مطرح است

پروفسور عزت‌الله رئیسی*- چند سال پیش در اطراف «نقش رستم»، درست پایین کوه، حدود ۳۰ سانتیمتر نشست داشتیم که هنوز هم پیداست‌. در مورد تخت‌جمشید در ۲۰۰ متری بخش اصلی که به آن «صفه» می‌گویند، نشستی به طول ۲۰۰ متر و عرض یک متر و عمق حدودا یک متر داشتیم‌. علتش هم پایین رفتن سطح سفره آب زیرزمینی است و اگر سطح این سفره پایین‌تر برود، خطر نشست مجدد وجود دارد‌.
همان زمان از طرف سازمان میراث فرهنگی با ما گفت‌وگو کردند برای انجام مطالعه و بررسی، که قبول کردیم و در پایان نتیجه را هم گزارش دادیم‌. براساس مطالعات ما در خود تخت‌جمشید هنوز نشستی رخ نداده یا ترکی که بر اثر آن باشد‌. درباره فرونشست‌های بیشتر هم گفتیم با توجه به شرایط زمین‌شناسی منطقه ممکن است اتفاق بیفتد یا خیر اما با توجه به حساس بودن تخت‌جمشید حتما باید مطالعه بیشتری شود‌. با این حال پیشنهاد دادیم که گمانه زده شود‌. جنس و بافت خاک را مشخص کنیم و ببینیم آیا در تخت‌جمشید خاک دانه‌ریز روی آهک وجود دارد یا خیر‌. اگر وجود داشته باشد، نگران خواهیم شد چراکه احتمال فرونشست در آینده وجود دارد‌. ولی اگر دانه‌درشت بود نگرانی‌ها کمتر است‌. پیشنهاد دیگری که دادیم گذاشتن ارتفاع‌سنج روی تخت‌جمشید بود‌. در یک بازه زمانی مشخص به صورت خیلی دقیق ارتفاع را اندازه‌گیری کنند و ببینند آیا نشستی در خود تخت‌جمشید رخ داده یا خیر‌.
مساله دیگر وجود کشاورزی و شالیکاری‌هایی است که اطراف مجموعه تخت‌جمشید و نقش رستم وجود دارد‌. اگر این زمین‌ها با آب چاه آبیاری شود، آن هم در سال‌های خشکسالی، سطح سفره آب‌های زیرزمینی را پایین می‌کشاند و خطر فرونشست بیشتر می‌شود ولی اگر منبع‌شان رودخانه باشد، خطری تهدید نمی‌کند‌. تا جایی که اطلاع دارم، آب مصرفی کشاورزان اطراف این دو مجموعه چاه‌های زیرزمینی است نه رودخانه‌. یکی از راه‌های پیشگیری، کم کردن تعداد چاه‌ها و ثابت نگه داشتن سطح سفره‌های زیرزمینی است‌. در واقع این بهترین کاری است ک در حال حاضر می‌توان انجام داد‌. باید متوجه باشیم که زمین تخت‌جمشید معمولی نیست‌. مثلا در استهبان فارس حفره‌ای به قطر ۳۰ متر و عمق ۸۰ متر ایجاد شده اما در زمین معمولی‌. اگر در تخت‌جمشید اتفاقی بیفتد، جهان راجع به آن صحبت خواهند کرد‌. حیثیت ملی ما مطرح است و در دنیا می‌گویند اینها حتی نتوانستند از میراث فرهنگی‌شان نگهداری کنند‌. به همین دلیل گفتیم باید بیشتر مطالعه کنیم تا مطمئن شویم که آیا خطر فرونشست هست یا خیر‌.
*استاد دانشگاه شیراز