بحران در تجارت خارجی

گروه بازرگانی- اگرچه رییس‌جمهور هنگام ارائه گزارش ۱۰۰ روزه از عملکرد خود اشاره‌ای به وضعیت وخیم صادراتی کشور نکرد اما واقعیت این است که با وجود تمام تلاش‌ها و وعده‌های مسوولان، اوضاع تجارت خارجی کشور چندان جالب نیست و آینده نامیمونی را به دنبال خواهد داشت‌‌. جدیدترین گزارش گمرک مربوط به تجارت خارجی کشور در ۹ ماهه سال‌جاری نشان می‌دهد که طبق روال ماه‌های گذشته، واردات از صادرات پیشی گرفته و میزان صادرات با کاهش همراه بوده است‌‌. بر این اساس در ۹ ماهه سال‌ ۹۶ به میزان ۳۷ میلیارد و ۵۷۰ میلیون دلار انواع کالا وارد کشور شد که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ۳۱/۱۸ درصد افزایش نشان می‌دهد‌‌. این در حالی است که مجموع صادرات غیرنفتی ایران در ۹ ماهه سال‌جاری به ۳۱ میلیارد و ۶۴۰ میلیون دلار رسید که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل به میزان ۳۹/۲ درصد کاهش داشته است‌‌. بر این اساس همچنان تراز تجاری کشور منفی است‌‌.
اوضاع نابسامان تجارت خارجی کشور در حالی است که با وجود وعده‌های مکرر دولتمردان به صادرکنندگان و تجار، در عمل منابع مالی چندانی برای این منظور در نظر گرفته نمی‌شود و حتی قرار است از سال آینده عوارض خروج از کشور نیز چند برابر شود‌‌. از این رو کارشناسان بر این عقیده هستند که نه تنها دولت تسهیلات خاصی را برای فعالان اقتصادی در نظر نگرفته است بلکه حتی جلوی مسافرت‌های پی در پی آنها را نیز خواهد گرفت که در این صورت بازاریابی برای فروش کالاهای ایرانی با مشکل مواجه می‌شود و کالاهای ایرانی بیشتر از گذشته روی دست تولیدکنندگان خواهد ماند‌‌. این در حالی است که با توجه به وضعیت صادرات غیرنفتی کشور، به نظر می‌رسد که دولت باید امتیازات ویژه‌ای را برای صادرکنندگان و تولیدکنندگان در نظر بگیرد تا قدرت رقابت کافی برای حضور در بازارهای بین‌المللی فراهم شود‌‌. در غیر این صورت همان‌طور که پیش از این هم فعالان بخش خصوصی نسبت به آینده تجارت خارجی کشور هشدار داده بودند، صادرات غیرنفتی به ناکجاآباد خواهد رسید که در این صورت وضعیت تجارت خارجی کشور بیش از پیش با مشکل مواجه خواهد شد‌‌. از این‌رو، به نظر می‌رسد دولت باید هرچه زودتر برای حل ابرچالش‌های اقتصادی اقدامات کارآمدی را انجام دهد و در این راستا توصیه‌های بخش خصوصی و صاحبنظران اقتصادی را به گوش گیرد‌ چراکه تاکنون اقدامات دولت نتوانسته کاری از پیش ببرد و اوضاع را نابسامان‌تر کرده است‌‌.
کاهش صادرات به امارات
گزارش جدید گمرک حاکی از آن است که در ۹ ماهه سال ۹۶، مجموع صادرات غیرنفتی ایران به ۳۱ میلیارد و ۶۴۰ میلیون دلار رسید که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ۲/۳۹ درصد کاهش داشته است‌‌. اما در مجموع صادرات کالاهای ایرانی به چین در نه ماهه نخست امسال نسبت به سال گذشته ۷۸/۱۲ درصد افزایش یافته است‌‌. در بازار عراق هم رشد ۳۶ صدم درصدی ثبت شد‌‌. صادرات غیرنفتی ایران به کره جنوبی و افغانستان به ترتیب با افزایش ۹۹/۲۸درصدی ۲۷/۶ درصدی همراه شد و شاهد افت ۳۹/۱۸ درصدی صادرات کشورمان به امارات متحده عربی بوده‌ایم‌.
بر این اساس در ۹ ماهه سال‌جاری تشریفات گمرکی ۱۱۵ میلیون و ۱۷۱ هزار تن کالا در گمرکات کشور تماماً به صورت الکترونیکی و با کنترل کامل به روش هوشمند انجام شده که از این مقدار ۲۶ میلیون و ۵۹۵ هزار تن سهم واردات و ۸۸ میلیون و ۵۷۶ هزار تن سهم کالاهای صادراتی غیرنفتی بود‌.
افزایش ۱۸ درصدی واردات کالا
همچنین در نه ماهه سال‌جاری به میزان ۳۷ میلیارد و ۵۷۰ میلیون دلار انواع کالا وارد کشور شد که در مقایسه با مدت مشابه سال قبل ۳۱/۱۸ درصد افزایش نشان می‌دهد‌‌. عمده‌ترین دلایل افزایش واردات به کالاهای اساسی‌، قطعات منفصله خودرو و کالاهای سرمایه‌ای مربوط می‌شود‌.
در این میان در ۹ ماهه سال‌جاری بیش از ۳۳میلیارد و ۸۰۰ میلیون دلار از کل واردات ایران در اختیار ۳۹۰۰ شرکت تولیدی شناخته شده و برند یا شرکت‌های بازرگانی معتبر بوده است که البته اسامی چند تاجر بنام و سرشناس هم در بین این شرکت‌ها دیده می‌شود‌‌. در مجموع بیش از ۹۰ درصد از ارزش کل واردات ایران به ۳۹۰۰ شرکت اختصاص دارد‌.
در این فهرست شرکت‌های فعال در صنعت خودرو در رتبه‌های نخست قرار دارند ‌‌پس از این شرکت‌ها به ترتیب شرکت‌های بنام و شناخته شده فعال در حوزه تامین کالاهای اساسی‌، نهاده‌های دامی‌، پالایشگاهی و پتروشیمی‌، فولاد‌، دارو و صنایع غذایی دیده می‌شوند‌‌. در مجموع در ۹ ماهه سالجاری شرکت‌های تولیدی‌، بازرگانی و افراد حقیقی فعال در واردات کالا بیش از ۱۷ هزار عدد بوده‌اند‌.
عمده‌ترین کالاهای صادراتی
اقلام عمده صادراتی کشور در مدت یادشده به ترتیب شامل میعانات گازی به ارزش پنج میلیارد و ۹۸ میلیون دلار، پروپان مایع شده به ارزش یک میلیارد و ۶۸ میلیون دلار، متانول به ارزش ۸۳۵ میلیون دلار، روغن‌های سبک و فرآورده‌ها به جز بنزین با ۸۱۰ میلیون دلار و سنگ آهن هماتیت دانه‌بندی به ارزش ۷۶۵ میلیون دلار بوده است‌.
اقلام عمده وارداتی
اقلام عمده وارداتی نیز در نه ماهه سال‌جاری نیز به ترتیب شامل قطعات منفصله جهت تولید خودروی سواری با یک میلیارد و ۲۴۰ میلیون دلار، ذرت دامی به ارزش یک میلیارد و ۱۱۵ میلیون دلار، برنج یک میلیارد و ۱۵ میلیون دلار، لوبیای سویا با ۷۴۹ میلیون دلار و وسایل نقلیه موتوری با حجم سیلندر ۱۵۰۰ تا ۲۰۰۰ سی‌سی به جز آمبولانس و هیبریدی به ارزش ۶۶۰ میلیون دلار بوده است‌.
عمده‌ترین خریداران کالاهای ایرانی
عمده‌ترین خریداران کالاهای ایرانی در نه ماهه سال‌جاری به ترتیب شامل چین به ارزش ۶ میلیارد و ۵۲۷ میلیون دلار، عراق با ۴ میلیارد و ۶۲۸ میلیون دلار، امارات متحده عربی با ۴ میلیارد و ۴۵۸ میلیون دلار، جمهوری کره با ۳ میلیارد و ۱۱ میلیون دلار و افغانستان با دو میلیارد و چهار میلیون دلار بوده است‌.
کشورهای عمده صادرکننده کالا
همچنین کشورهای عمده صادرکننده کالا به ایران در مدت یادشده به ترتیب شامل کشورهای چین با ۹ میلیارد و ۴۵۲ میلیون دلار، امارات متحده عربی با ۶ میلیارد و ۶۵۶ میلیون دلار، ترکیه با دو میلیارد و ۵۷۶ میلیون دلار، جمهوری کره با دو میلیارد و ۵۶۳ میلیون دلار و آلمان با دو میلیارد و ۹۵ میلیون دلار بوده است‌.
با توجه به آمارهای ارائه داده شده از سوی گمرک اگرچه تجارت خارجی ایران در این مدت در مجموع با رشد همراه بود اما واردات بازهم از صادرات پیشی گرفت که در این راستا انتظار می‌رود دولتمردان هرچه سریع‌تر اقدامات عملی را برای اصلاح امور اقتصادی انجام دهند در غیر این صورت، وضعیت صادرات روز‌به‌روز با بحران بیشتری مواجه خواهد شد که پیامدهای مناسبی را برای کشور در بر نخواهد داشت‌‌.