بحران در پالایشگاه‌های کوچک

گروه انرژی- پالایشگاه‌های کوچک مشتری‌های خود را از دست داده‌اند و ۹۰ درصد آنها تعطیل شده‌اند. این خبری است که احمد معروف‌خانی رییس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی اعلام کرده است. هرچند این اتفاق برای منتقدان صنعت نفت که معتقدند باید جلوی خام‌فروشی گرفته شود، خبری خوشحال‌کننده است. با این حال هم به لحاظ از دست رفتن فرصت‌های شغلی در این بخش و هم از دست رفتن مشتریان خرد، چنین اتفاقی ناخوشایند است.
آنطور که معروف‌خانی گفته، رشد قیمت خوراک ۹۰ درصد پالایشگاه‌های کوچک را تعطیل کرده است. قیمت خوراک در سال‌های اخیر همگام با نرخ تورم و قیمت‌های جهانی رشد کرده است. برای شرکت‌های بزرگ که حاشیه سود بالایی دارند، افزایش نرخ خوراک پتروشیمی و پالایشی تاثیر چندانی بر حیات آنها ندارد، اما برای صنایع پایین‌دستی و کوچک این تغییر قیمت‌ها به قیمت تعطیل شدن کار و کاسبی آنها تمام خواهد شد.
احمد معروف‌خانی در این رابطه به «بازار» گفته است: «بازارهای افغانستان، عراق و پاکستان را از دست دادیم، چراکه دیپلماسی انرژی در ایران متولی خاصی ندارد.» حالا در نبود ایران، دیگر کشورهای منطقه و البته روسیه به دنبال کسب سهم ایران از بازار صادراتی کشورهای منطقه هستند. البته این مقام مسوول معتقد است که افزایش سهم روس‌ها از بازار منطقه و آسیا قابل مدیریت است.
مافیای خام‌فروشی
رییس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی درباره مهم‌ترین چالش صنایع کوچک صنعت نفت می‌گوید: چالش اساسی ما این است که متولی مشخصی در وزارت نفت برای صنایع پایین‌دستی وجود ندارد. در وزارتخانه‌ای به این عریض و طویلی یک دفتر حمایت از صنایع پایین‌دست وجود ندارد و سیاستگذاری مشخصی برای توسعه پالایشگاه‌های کوچک‌مقیاس نداریم. طبیعی است که در چنین شرایطی در زمان‌های مختلفی در خصوص تامین خوراک و قیمت‌گذاری خوراک با وزارت نفت دچار مشکل می‌شویم. مافیای خام‌فروشی که نفع‌شان در صادرات و عرضه‌های خام میعانات گازی است، یک‌سری فشارها و هجمه‌های رسانه‌ای را به شرکت ملی نفت وارد می‌کنند.
او اضافه کرد: در نتیجه این هجمه‌ها، شرکت نفت خیلی عجولانه قیمت خوراک واحدهای تولیدکننده میعانات گازی را تغییر داده؛ طوری که قیمت خوراک دریافتی ما بالاتر از قیمت خوراک واحدهای صادرکننده است.
معروف‌خانی با بیان اینکه در حال حاضر قیمت خوراک واحدهای صادراتی ۱۹ تا ۲۱ دلار در هر بشکه است، گفت: البته خوراک را به صنایع پایین‌دست به قیمت ۱۶ تا ۱۷ دلار می‌دهند. رشد غیرمنطقی بهای خوراک باعث شده که بسیاری از واحدهای تولیدی ما تعطیل شده و حجم فروش میعانات داخلی به شدت افت کند.
وی افزود: این وضعیت را در حالی شاهد هستیم که فروش میعانات گازی کشور در شرایط تحریم با مشکلات متعددی مواجه بوده، واحدهای پالایشی کوچک با مجموع ظرفیت ۱۰۰ هزار بشکه در روز، میعانات گازی را تبدیل به فرآورده‌های با ارزش کرده و برای کشور درآمدزایی داشته‌اند. با وجود این، میعانات گازی با کیفیت پایین به واحدهای داخلی فروخته می‌شود و میعانات گازی با کیفیت بالا صادر می‌شود.
به گفته وی، هم‌اکنون درخواست ما از وزیر نفت این است که به صورت کارشناسی قیمت خوراک را تعیین کنند نه اینکه به صورت هیجانی و عجولانه برای یک صنف و صنعت تصمیم گرفته و موجبات تعطیلی و ورشکستگی آنها را فراهم کنند.
این فعال صادراتی با بیان اینکه ۴۰ واحد مینی ریفاینری داریم که خوراک آنها میعانات گازی است، تصریح کرد: حال آنکه به دلیل رشد غیر منطقی قیمت خوراک حدود ۹۰ درصد این پالایشگاه‌های کوچک هم‌اکنون تعطیل است.
او گفت: یک مبنای کارشناسی برای تعیین قیمت خوراک وجود دارد که تا پیش از این قابل اجرا توسط شرکت نفت بود. در این فرمول تمامی آیتم‌ها از قبیل کیفیت و هزینه‌های حمل خوراک هم لحاظ شده بود.
افت صادرات به عراق
رییس اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی درپاسخ به این سوال که آیا از سرگیری روابط با عربستان می‌تواند به این صنعت کمک کند، گفت: در حال حاضر توافقات تاثیر مستقیمی روی صادرات فرآورده‌های نفتی نداشته ولی امیدواریم که گشایش‌ها رخ دهد.
او افزود: در بازار عراق افت صادرات را شاهد بودیم. دلیل اصلی این کاهش هم عدم دیپلماسی موفق انرژی است. متاسفانه دیپلماسی انرژی در کشور ما متولی مشخصی ندارد و به هیچ‌وجه در دستور کار وزارت امور خارجه نیست.
معروف‌خانی تاکید کرد: بازارهای صادراتی خود را در افغانستان و عراق و پاکستان از دست داده‌ایم. دلیل آن هم این است که دیپلماسی انرژی در کشور ما متولی مشخصی ندارد و به هیچ‌وجه در دستور کار وزارت امور خارجه نیست.
معروف‌خانی تصریح کرد: ایران با برخورداری از موقعیت ژئوپلیتیک و ژئواکونومیک و با داشتن ذخایر عظیم نفت و گاز در جهان و تجربه طولانی در حوزه انرژی و موقعیت جغرافیایی مناسب، در خلیج‌فارس و دریای خزر و همسایگی با آسیای مرکزی، در صورت پیگیری الگویی از دیپلماسی انرژی فعال به ویژه با نظر به بازارهای بالقوه آینده در کشورهای در حال توسعه، از امکان ایجاد پیوند میان منابع انرژی خود با طیف متنوعی از مصرف‌کنندگان آسیایی، اروپایی و آفریقایی برخوردار است.
به گفته وی، کیفیت محصولات قابل ارتقاست ضمن اینکه بسیاری از محصولاتی که در کشور ما تولید می‌شود به بازار روز دنیا صادر می‌شود. مشکلی از نظر کیفیت نداریم و قدرت تولید هر محصول با هر کیفیتی را متناسب با خواست و نیاز بازارهای صادراتی را داریم. به همین دلیل است که معتقدم ضعف دیپلماسی ایران در از دست دادن بازارهای صادراتی‌مان نقش داشته است.