بدعت شوم

در پی انتشار ابلاغیه وزارتخانه میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی مبنی بر لزوم نصب دوربین‌های مداربسته در محل کاوش‌های باستان‌شناسان، جامعه باستان‌شناسی ایران به این ابلاغیه واکنش نشان داد.
در این راستا متن بیانیه «جامعه باستان‌شناسی ایران» درباره نصب دوربین‌های مداربسته در محل کار کارشناسان باستان‌شناسی به شرح زیر است:
به تازگی ابلاغیه‌ای شگفت‌آور از سوی دفتر وزیر میراث فرهنگی در تاریخ ۲۴ آذر امسال به دفتر رییس پژوهشگاه میراث فرهنگی ابلاغ شده که بدعتی بدشگون و مخرب خواهد بود. این ابلاغیه بر لزوم ایجاد هیاتی به نام «کمیته راهبری حفاظت الکترونیک» تاکید دارد و در بخشی از آن «لزوم نصب دوربین‌های مدار بسته ۲۴ ساعته در محل کاوش‌های باستان‌شناسی» و نیز «تحویل روزانه آثار مکشوفه به امنای اموال» تاکید شده است.
‌توجیه‌‌ناپذیربودن چنین ابلاغیه‌ای از آنجاست که می‌دانیم بسیاری از محوطه‌های باستانی، موزه‌ها، پایگاه‌ها و محوطه‌های ملی و جهانی میهن‌مان به دلیل عدم تامین اعتبار مالی فاقد ابتدایی‌ترین امکانات حفاظتی و ازجمله دوربین‌های مداربسته هستند و از این نظر حفاظت و تامین امنیت آنها همواره یکی از مسائل و نگرانی‌های کارشناسان میراث فرهنگی بوده است. بنابراین این پرسش مطرح می‌شود که چگونه نصب دوربین‌های مداربسته در محل کار باستان‌شناسان در اولویت مدیریت وزارتخانه قرار گرفته است ولی محوطه‌های ملی و جهانی ما در اولویت نیستند؟ با توجه به این واقعیت که در محل‌های کاوش باستان‌شناسی همواره یکی از ناظران پژوهشکده باستان‌شناسی (زیرمجموعه وزارت میراث فرهنگی) حضور دائمی دارد، ملاحظات حفاظتی و امنیتی برای نصب دوربین‌های مداربسته در محل‌های کاوش باستان‌شناسان با پرسش‌ها و تردیدهای جدی روبه‌رو می‌شود و قابل توجیه نیست. در این وانفسای وضعیت ناگوار اقتصادی کشور و وزارتخانه و تحریم‌های بین‌المللی که زندگی روزمره مردم را نیز دچار مشکل کرده است، بجاست بپرسیم که آیا جناب وزیر، آقای علی‌اصغر مونسان، از این ابلاغیه آگاه است و اگر بلی، آن را چگونه توجیه می‌کنند؟ منشأ این تصمیم نسنجیده برای صرف بودجه‌های کلان برای نصب دوربین‌های مداربسته چیست و بنا به چه ضرورتی صورت می‌گیرد؟
در تامین امنیت و حفاظت فیزیکی از محوطه‌های باستانی عوامل و مسائل بسیاری دخیل هستند که آن را موضوعی چندوجهی می‌کند. از تصمیمات برای تامین اعتبار و اختصاص بودجه‌های حفاظتی تا تامین منابع انسانی، اولویت‌بندی‌ها و بسیاری مسائل دیگر همه ماحصل روندی است که حفاظت از محوطه‌ها و اموال فرهنگی نتیجه آنها هستند. از این نظر، آیا باید انتظار داشته باشیم که دوربین‌های مداربسته نظارتی در اتاق‌های مدیران و محل‌های تصمیم‌گیری درباره بودجه‌ها و مدیریت منابع نیز نصب شود؟ آیا باید انتظار داشته باشیم که چنین ملاحظاتی شامل محل کار کارشناسان و مدیرانی که با سایر بخش‌های میراث فرهنگی درگیر هستند از جمله گردشگری، مالی، روابط بین‌الملل، مرمت و حفاظت ابنیه تاریخی، صنایع‌دستی و… نیز نصب شود؟ در محل انجام طرح‌های مرمت (برای نمونه در گنبد شیخ لطف‌الله) چطور؟اجرای این «ابلاغیه دفتر وزارت میراث فرهنگی» پیامدهای مخربی خواهد داشت زیرا جدا از نادیده گرفتن اولویت‌های حفاظتی و اتلاف سرمایه بیت‌المال، سرمایه اجتماعی یک صنف متخصص که «اعتماد» است را هدف قرار خواهد داد و از این رو به سرمایه‌ها و منابع انسانی کشور در زمانی که کشورمان به نیروهای متخصص و کارشناس نیازمند است آسیب می‌زند. چنین تصمیمی نشان‌دهنده ناآشنایی طراحان آن با ماهیت پژوهش‌های علمی و کاوش‌های باستان‌شناسی است. ظاهرا ذهنیت بانیان صدور این «ابلاغیه» تصوری غیرواقعی و احتمالا شبیه قرن نوزدهم میلادی است که در آن فعالیت‌های باستان‌شناختی را با نوعی عملیات عتیقه‌جویی و حتی مشابه فعالیت باندهای قاچاق در نظر گرفته‌اند.«جامعه باستان‌شناسی ایران» از وزیر محترم میراث فرهنگی و گردشگری، جناب آقای علی‌اصغر مونسان، می‌خواهد پیامدهای مخرب چنین تصمیمی را با کارشناسان و متخصصان- و نه لزوما حلقه مشاوران- مورد بررسی دقیق قرار دهند. ما به عنوان جمعی از متخصصان باستان‌شناسی، قویا این ابلاغیه و تصمیم را که در دنیا بی‌سابقه است تقبیح می‌کنیم. چنین طرحی حتی در امنیتی‌ترین کشورها نیز سابقه نداشته است. «جامعه باستان‌شناسی ایران» از وزیر محترم میراث فرهنگی می‌خواهد به پیامدهای منفی اجرای این طرح در سطح داخلی و بین‌المللی توجه کنند و بانی بدعتی چنین مخرب و غیرکارشناسی در تاریخ باستان‌شناسی ایران نشوند.