27 - 11 - 2022
بدنسازی یا بدن‌سوزی؟
امیر نقی‌زاده
*کارشناس تربیت‌بدنی
«از فردا شروع می‌کنم و تا پنج ماه آینده یک هیکل قشنگ برای خودم درست می‌کنم.» این حرف شاید فکر خیلی از جوانان ایران باشد که هر روز با خود تکرار میکنند و به آن ایمان دارند. آنها فردایش به یک باشگاه بدنسازی می‌روند و ثبت‌نام میکنند و تمام فکر و ذکرشان این است که در کمترین زمان ممکن تبدیل به آن عکس روی دیوار باشگاه شوند و برای خواسته‌شان هم دست به هر کاری می‌زنند. براساس گفته معاون امور دارویی سازمان غذا و دارو، ایران سالانه بیش از ۶۰۰ میلیون دلار صرف واردات دارو و مکملهای غذایی ورزش بدنسازی می‌کند که این آمار در این پنج سال اخیر به شدت بالا رفته و جوانان ایرانی مجذوب این داروها شده‌اند.
هیکلی زیبا اما قلابی و دوره‌ای
در این روزها کافی است کمی با دقت بیشتری به اطرفمان نگاه کنیم خیلی از جوانان این روزها دارای بازوهایی بزرگ هستند که خیلی‌هایشان بی‌شک برای دست یافتن به این هیکل‌های زیبا و ورزشکاری، زحمت زیادی کشیده‌اند و عرق بسیاری ریخته‌اند اما نباید فراموش کرد، هستند کسانی که با مصرف دارو خود را به این شکل درآورده‌اند و در واقع دارای یک هیکل زیبا اما قلابی و کوتاه‌مدت هستند. مصرف داروها و مکملهای غذایی این روزها حرف اول جوانان ورزشکار ایرانی است و فرقی هم نمی‌کند که آن ورزشکار در چه سطحی باشد. از آن ورزشکار حرفه‌ای ایران که در المپیک عنوان‌دار است گرفته تا دوستان من و شما که یک ماهی است کلا ورزش را با دویدن روی تردمیل آغاز کرده است. مطمئنا داروهای بدنسازی مزایای زیادی دارند اما نباید فراموش کنیم که اگر روی اصول خاص خود این داروها و مکمل‌ها مصرف نشوند، ضررشان بیش از منفعتشان است.
کراتین، یک بی‌خطر خطرناک
یکی از موادی که به صورت زیادی در ایران و سایر نقاط دنیا به عنوان مکمل استفاده میشود کراتین است. اگر سری به یکی از باشگاه‌های بدنسازی بزنید متوجه خواهید شد که این ماده به فراوانی توسط ورزشکاران استفاده میشود و به شما هم برنامه‌های بدنسازی همراه با کراتین را پیشنهاد میکنند و از فوائد کراتین می‌گویند اما آیا به ضرر و زیان استفاده از این ماده نیز اشاره‌ای میکنند؟ برخی از مربیان بدنسازی در کشور ما این ماده را بی‌خطرترین مکمل می‌دانند و می‌گویند «نگران نباش، کراتین است، هیچ عارضه‌ای ندارد». البته شاید هم حق داشته باشند، در مقایسه با سایر موادی که استفاده میشود. نهم دسامبر سال ۱۹۹۷ میلادی یک کشتی‌گیر در دانشگاه میشیگان به نام جف ریز از مکمل کراتین به مقدار ۱۲ پوند بر کیلوگرم استفاده کرد و این مقدار را تا ۱۵۰ افزایش داد، جف می‌خواست در مسابقه شرکت کند ولی برای رسیدن به هدفش جان خود را از دست داد. پزشکان علت مرگ «جف» را اختلال عملکرد قلب و کلیه بیان کردند. مرگ ناگهانی جف باعث شد همه برای فهمیدن علت مرگ تحقیقات را شروع کنند. دکتر وانگ معتقد بود که مکمل کراتین علت مرگ است اما تحقیقات گذشته نشان داده‌بود که کراتین عارضه شناخته‌شده‌ای ندارد. کراتین باعث میشود که درصد آب در عضله افزایش پیدا کند و هنگامی‌که ورزشکار بخواهد وزن کم کند، در سیستم خنک‌کننده بدن اختلال ایجاد می‌کند. تحقیقات در کشتی‌گیران نشان داده که خطر عوارض کراتین هنگامی‌که کشتی‌گیر وزن کم می‌کند افزایش می‌یابد.
اصلا کراتین چیست؟
کراتین مولکولی است که از ترکیب سه اسید امینه آرژی نین، گلایسین و متیونین تشکیل شده است. این مولکول با فسفات ترکیب میشود و نقش ذخیره کننده انرژی را در بدن ایفا می‌کند. درست است که کراتین در تمام بدن، به خصوص عضلات وجود دارد ولی ماده حاصل از آن به نام کراتینین باید به صورت کامل از کلیه دفع شود. کبد هر انسان حدود دو گرم کراتین در روز تولید می‌کند. همچنین مصرف گوشت در رژیم غذایی کراتین بیشتری را وارد بدن می‌کند. کراتین در عضلات ذخیره میشود و این میزان ذخیره تقریبا به آسانی حفظ میشود. از آنجا که کلیهها کراتین اضافی را از بدن خارج میکنند، ارزش استفاده از مکملهای غذایی کراتین در فردی که از قبل عضلاتش ذخیره کافی کراتین دارد، مورد تردید قرار گرفته است. مکملهای کراتینی را به راحتی می‌توانید در فروشگاه‌‌ها پیدا کنید اما ممکن است فرآورده‌های رقیق‌شده یا آلوده‌شده با سایر مواد هم به فروش برسند و باعث آزمایش مثبت دوپینگ در ورزشکار شوند. افزایش سطح کراتینین در خون نشان‌دهنده اختلال در عملکرد کلیه یا بیماری کلیوی است.
مکمل کراتین خطرناک‌است
امروزه، کراتین منوهیدرات به عنوان یک ماده مکمل خوراکی طبیعی به صورت روزافزون توسط ورزشکاران در رشته‌های مختلف استفاده میشود. تحقیقات نشان می‌دهند که مکمل کراتین باعث میشود مولکول کراتین در داخل عضلات به دام بیفتد و از ترشح کراتین در ادرار جلوگیری می‌کند. جالب است که بدانید افزایش کراتینین در خون، در نارسایی کلیه هم اتفاق می‌افتد که در بیشتر موارد در مراحل پیشرفته نیاز به پیوند کلیه وجود خواهد داشت. به عبارت دیگر ورزشکارانی که از مکمل کراتین استفاده میکنند و نیاز به کاهش وزن شدید در کوتاه‌مدت دارند و برای کاهش وزن از کاهش میزان آب بدن استفاده میکنند (که این روش هم بسیار مخاطره‌آمیز بوده و ممکن است عوارض جبران‌ناپذیری در بدن داشته باشد)، چند برابر بیشتر کلیه خود را در معرض خطر قرار می‌دهند. به زبان ساده، این کار باعث جمع شدن مواد سمی در کلیه میشود و این مواد سلول‌های کلیه را از بین می‌برند چراکه این سلول‌ها نمی‌توانند به صورت کامل ترمیم شوند. اما شاید شما هم اثر سریع کراتین را در باشگاه‌های بدنسازی دیده باشید، پس از استفاده از این مکمل شکل عضلات به سرعت تغییر می‌کند آیا این افزایش حجم ناشی از بزرگ شدن سلول‌های عضلات است؟ در جواب باید گفت که ساخته‌شدن بیشتر پروتئین‌ها در بدن نیازمند روزها و حداقل دو هفته زمان است پس این امکان‌پذیر نیست که با یک تمرین بدنسازی و استفاده از این مکمل پروتئین عضلات چند برابر شود. این افزایش ناگهانی حجم در کوتاه‌مدت بیشتر مربوط به تورم سلول‌های عضلانی است. عوارض جانبی که ممکن است با مصرف کراتین بروز کند و کارکرد ورزشکار را کاهش دهد، شامل دل‌‌پیچه و اسپاسم عضلانی، تهوع، اسهال، کشیدگی عضلات، ناراحتی معده، سرگیجه، افزایش فشار خون، اختلال عملکرد کلیه، اختلال عملکرد کبد و اضافه وزن خواهد بود.
ماهیچه بخورید
کراتین نباید در کسانی که بیماری کلیوی، بیماری کبدی و بیماری فشار خون دارند استفاده شود. کراتین با بسیاری از داروها تداخل دارد و اگر از دارویی استفاده می‌کنید حتما با پزشک خود درمیان بگذارید. داروهایی مانند داروهای ضدالتهابی غیر استروئیدی آسپیرین، استامینوفن، ایندومتاسین، ناپروکسن، دیکلوفناک، سایمیتیدین، پسودوافدرین‌برخلاف چیزی که متاسفانه در برخی از سایت‌ها توسط افرادی بی‌مسوولیت، بی‌اطلاع و شاید سودجو گفته میشود میتوانند به کلیهها ضربه بزنند. شما نباید از فروشنده کراتین انتظار داشته‌باشید که به شما بگوید این مکمل ممکن است شما را بکشد. کراتین شاید به صورت طبیعی در عضله وجود داشته باشد ولی مکمل کراتین با روش‌های شیمیایی تهیه شده است. به یاد داشته‌باشید تا زمانی که کلیه یک انسان ۷۰ درصد توان و کارایی خود را از دست ندهد، هیچ علایمی از بیماری کلیوی ظاهر نمی‌شود. پس اگر قرار باشد کراتین به کلیه شما آسیب بزند علایم این آسیب شاید سال‌ها بعد بروز کند. اگر شما مایلید که مکمل طبیعی کراتین استفاده کنید بهتر است ماهیچه بخورید.
درباره استروئیدهای آنابولیک
استروئیدهای آنابولیک که گاهی آنها را استروئیدهای آندروژنیک هم می‌نامند، به وسیله برخی از ورزشکاران برای افزایش توده و قدرت عضلانی به کار می‌‌رود. مهم‌ترین استروئید آنابولیک، هورمونی است که در بدن مردان تولید میشود، یعنی هورمون جنسی تستوسترون. تستوسترون دو اثر عمده بر بدن می‌گذارد؛ یکی اثرات آنابولیک، یعنی تشدید ساخت عضلات و دیگری، اثرات آندروژنیک یعنی تقویت صفات جنسی مردانه مانند رویش موی صورت یا کلفت شدن صدا برخی ورزشکاران از خود تستوسترون برای تقویت کارکرد جسمی‌‌شان استفاده میکنند اما اغلب از اشکال مصنوعی و تغییریافته آن استفاده میکنند. این داروها ممکن است به صوت قرص، آمپول و کرم موضعی مورد استفاده قرار گیرند. استفاده از این داروها عوارض خطرناکی هم دارند. مثلا داروهای محرک مورد استفاده ورزشکاران، دستگاه عصبی مرکزی را تحریک میکنند و موجب افزایش سرعت ضربان قلب و فشار خون می‌‌شوند. داروهای محرک میتوانند خستگی را کاهش دهند. از جمله داروهای محرک رایج میان ورزشکاران می‌توان به کافئین، آمفتامین و داروهای سرماخوردگی حاوی مواد محرک افدرین و سودوافدرین اشاره کرد. داروهای محرک گرچه میتوانند فعالیت جسمی را افزایش دهند و روحیه تهاجمی در ورزش کردن را بالا ببرند اما در مقابل دارای عوارض جانبی مثل تپش قلب، اختلال ریتم قلب، کاهش وزن، لرزش دست، فشار خون بالا، توهم و تشنج هستند.
غذا بخورید
بیشتر متخصصان تغذیه معتقدند که غذا بهترین منبع مواد مغذی است. در صورتی که غذاهای متنوعی از غلات، سبزیجات، میوه‌جات، لبنیات و گوشت مصرف کنید، به قرص‌های ویتامین و مواد معدنی نیاز پیدا نمی‌کنید. باید متاسف بود که جوان‌ها از روی هیجان، دست به کارهایی می‌زنند که باعث به خطر افتادن سلامت و حتی جانشان میشود. خطرهای ناشی از مصرف این داروها، خیلی جدی‌تر از چیزی است که فکر میکنند. هرگز نباید داروهای بدنسازی را سرخود مصرف کرد. این کار منجر به بدن‌سوزی میشود تا بدنسازی! مصرف‌کنندگان مکملهای بدنسازی بدون مشاوره با پزشک با خطر مرگ روبه‌رو خواهند شد. متاسفانه مربیان و مسوولان باشگاه‌های بدنسازی بیشتر از اینکه به ورزش کردن و سلامت ورزشکاران اهمیت دهند توصیه به مصرف پودرهای پروتئینی و هورمونی میکنند که مصرف آن مشکلات جدی برای سلامت جوانانی که برای تناسب اندام مراجعه میکنند به وجود می‌آورد.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد