بدهی ۲۱۰ هزار میلیارد تومانی دولت به بانک‌ها

گروه اقتصادی- امروزه موضوع مطالبات بانک‌ها از دولت در اقتصاد ایران معضل جدیدی به شمار نمی‌آید و تحت فشار بودن بانک‌ها از سوی دولت به عنوان یکی از عوامل تنگنای مالی آنها در حالی مطرح می‌شود که حتی خود مدیران دولتی هم بر این موضوع واقفند.
ولی باوجود اتخاذ برخی سیاست‌های پولی و مالی از سوی دولت و بانک مرکزی، همواره رقم این بدهی‌های دولتی به سیستم بانکی کشور روند رو به رشدی داشته است تا جایی که مدیران دولتی و کارشناسان معتقدند باید پیش از تسویه بدهی‌های دولت در جست‌وجوی راهکاری برای ممانعت از رشد بیش از اندازه آن بود.
با این حال باید در نظر داشت که بدهی برای دولت‌ها امری عجیب نیست، اما خوش حساب بودن دولت موضوع مهمی به شمار می‌رود زیرا مساله اصلی پرداخت هرچه سریع‌تر مطالبات نظام بانکی است. اگر به بررسی تاثیرات حجم بالای بدهی‌ها بپردازیم متوجه خواهیم شد که تاکنون نظام بانکی از این ناحیه آسیب‌های فراوانی دیده است.
این در حالی است که حجم فزاینده بدهی دولت به بخش بانکی طی سال‌های گذشته در شرایطی هر بار رقمی تازه را دربر می‌گیرد که این آمار، ارقامی است که بانک‌ها درباره‌ این مطالبه مدعی آن هستند و در ترازنامه خود به عنوان دارایی ثبت می‌کنند اما در سوی دیگر ماجرا این دولت است که به این ارقام استناد نکرده و عنوان می‌کند که حتما باید مورد حسابرسی قرار گیرد، همان‌طوری که تاکنون بخشی از این بدهی مورد حسابرسی قرار گرفته و ارقام با آنچه بانک‌ها اعلام می‌کنند، مطابقت ندارد.
در این بین قرار دادن سود و همچنین جریمه تاخیر پرداخت از جمله مواردی بود که مورد اتفاق‌نظر دولت و بانک‌ها نیست و خود موجب کاهش این بدهی در حسابرسی می‌شود.
با این وجود دولت برای پرداخت بدهی خود به بانک‌ها و سایر بخش‌ها در بودجه امسال ایجاد بازار بدهی و انتشار اوراق و همچنین استفاده از منابع ناشی از تسعیر نرخ ارز را در دستور کار خود قرار داد تا بتواند بخشی از این بدهی را تسویه کند که البته تاکنون به مرحله‌ اجرا درنیامده است.
همچنین اگر خواهان دستیابی به هدف ثبات قیمت‌ها هستیم، لازم است دولت مکلف شود در یک دوره زمانی مشخص، تامین مالی از بانک مرکزی را کاهش داده و برای مدیریت کسری بودجه خود و تامین مالی آن با استفاده از ابزار‌های مالی مانند انتشار اوراق مشارکت است.
این در حالی است که سیستم بانکی در ترازنامه جدید خود رقمی حدود ۲۱۰ هزار میلیارد تومان را در دارایی‌های خود با عنوان بدهی بخش دولتی ثبت کرده است، رقمی که البته دولت در این مورد چندان با آنها اتفاق‌نظر ندارد و نیز معضل عمده دیگر این است که هر بار ترازنامه بانک‌ها نشان‌دهنده رقمی است که اعداد چند صد هزار میلیاردی را نشان می‌دهد.
به گزارش «جهان صنعت» براساس تازه‌ترین آمار منتشره بانک مرکزی تا پایان آبان‌ماه امسال مجموعه بدهی بخش دولتی به سیستم بانکی تا مرز ۲۱۰ هزار میلیارد تومان پیش رفته که نسبت به اسفندماه سال گذشته تا ۲/۲۰ درصد افزایش دارد. این بدهی همچنین نسبت به آبان‌ماه سال گذشته با رشد ۸/۲۶ درصدی همراه بوده است. از مجموع این حدود ۲۱۰ هزار میلیارد طلب ثبت شده تا ۱۷۸ هزار میلیارد تومان متعلق به خود دولت و نزدیک به ۳۰ هزار میلیارد تومان دیگر به شرکت‌ها و موسسات دولتی اختصاص دارد. از سوی دیگر از این مجموع حدود ۶۱ هزار میلیارد تومان به عنوان بدهی بخش دولتی به بانک مرکزی ثبت شده که از این مبلغ ۳۵ هزار میلیارد تومان خاص خود دولت و تا ۲۶ هزار میلیارد تومان دیگر برای بدهی موسسات و شرکت‌های دولتی به بانک مرکزی است.
همچنین حجم بدهی‌های بخش دولتی به بانک‌ها و موسسات اعتباری با رشد ۸/۲۰ درصدی به ۱۴۷ هزار میلیارد تومان افزایش یافته که از این مبلغ ۱۴۳ هزار میلیارد تومان برای دولت و حدود چهار هزار میلیارد تومان برای موسسات و شرکت‌های دولتی ثبت شد.
خطر رشد تورم
اما رقم قابل توجه دیگری که در این گزارش مشاهده می‌کنیم میزان نقدینگی طی هشت ماهه امسال است که ناشی از رشد چشمگیر حجم پول و شبه‌پول در اقتصاد کشور است که به عنوان یک زنگ خطر می‌تواند دستاورد‌های دولت در زمینه کنترل تورم را با مشکل مواجه کند.
اثر کاهش خرید و رشد مصرف بر تورم از مهم‌ترین عوامل ناشی از رشد نقدینگی به شمار می‌رود. با این حال کارشناسان در توضیح اثر نقدینگی اینگونه تفسیر می‌کنند که اولا اثر نقدینگی بر تورم، یک متغیر تاخیری است و طی یک تا دو سال بعد بر تورم اثر می‌گذارد و نباید انتظار داشت اثر رشد نقدینگی بلافاصله خود را نشان دهد. ثانیا میزان اثر نقدینگی بر تورم بستگی به شرایط عمومی اقتصاد، ضریب فزاینده پولی، رشد مصرف بخش خصوصی، پایه پولی، نرخ ارز و رشد یا رکود اقتصادی دارد و برای درک درست اثر رشد نقدینگی باید به سایر متغیرها نیز توجه داشت. بنابراین توجه به حجم نقدینگی در اقتصاد کلان کشور حائز اهمیت است.
در همین راستا براساس گزارش‌های بانک مرکزی، میزان نقدینگی در پایان سال گذشته یعنی اسفندماه ۹۴ حدود ۱۰۱۷ هزار میلیارد تومان بوده و در مدت هشت ماه به ۱۱۶۲ هزار میلیارد تومان رسیده که بر این اساس، نقدینگی با رشد ۲/۱۴ درصدی نسبت به سال گذشته رو‌به‌رو شده است. این در حالی است که درصد رشد میزان نقدینگی آبان ۹۵ نسبت به آبان سال گذشته یعنی دوره ۱۲ ماهه، بالغ بر ۲۸ درصد رشد داشته است.
جزییات تشکیل‌دهنده نقدینگی نشان‌دهنده آن است که حدود ۱۰۱۰ هزار میلیارد تومان از مجموع کل ۱۱۶۲ هزار میلیاردی نقدینگی متعلق به شبه پول که عمده آن را سپرده‌های بانکی تشکیل می‌دهند، تعلق دارد. این حجم نسبت به اسفندماه سال قبل تا ۹/۱۴ درصد افزایش یافته است. همچنین حدود ۱۵۰ هزار میلیارد تومان دیگر از نقدینگی را پول تشکیل داده که تا ۵/۹ درصد افزایش دارد.
در ادامه به بررسی نماگرهای اقتصادی منتشر شده از سوی بانک مرکزی در جدیدترین گزارش این بانک خواهیم پرداخت.
بدهی‌های بانک مرکزی ۵/۴ درصد رشد یافت
در این بخش سپرده بانک‌ها و موسسات اعتباری با ۱/۱۷ درصد رشد به ۲/۱۲۶۰ میلیارد ریال رسید و سپرده‌های بخش دولتی نیز به میزان ۹/۳۵۵ هزار میلیارد ریال بالغ شد که ۳/۵ درصد رشد نشان می‌دهد.
میزان کل بدهی‌های بانک مرکزی ۵۱۶۳ هزار میلیارد ریال است که ۵/۴ درصد رشد یافته است. میزان بدهی‌های ارزی بانک مرکزی با پنج درصد کاهش به ۲/۱۴۸۶ هزار میلیارد ریال رسید.
جمع کل دارایی‌های بانک مرکزی در پایان آبان‌ماه امسال نیز عدد ۵/۵۱۵۵ هزار میلیارد ریال بود که نشان‌دهنده ۶/۴ درصد رشد نسبت به پایان اسفندماه امسال است.
بدهی بخش دولتی به بانک مرکزی
۱۹ درصد رشد یافت
بررسی خلاصه دارایی‌های بانک مرکزی نیز نشان می‌دهد که دارایی‌های خارجی در پایان آبان ماه سال‌جاری با ۴/۴ درصد کاهش به ۳/۳۳۶۳ هزار میلیارد رسید. در عین حال، بدهی بخش دولتی به بانک مرکزی با ۱۹ درصد افزایش در پایان آبان‌ماه سال‌جاری نسبت به اسفند ۹۴ به ۹/۶۱۸ هزار میلیارد ریال رسیده است.
حجم اسکناس و مسکوک در پایان آبان ماه امسال نسبت به پایان اسفندماه سال گذشته ۶/۱۲۱ درصد رشد داشته و به رقم ۸/۶۷ هزار میلیارد ریال رسید.
بدهی ارزی بانک مرکزی ۵ درصد افت کرد
میزان بدهی‌های ارزی بانک مرکزی با پنج درصد کاهش به ۲/۱۴۸۶ هزار میلیارد ریال رسید.
بدهی بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی
جمع کل بدهی‌های بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی در پایان آبان‌ماه سال‌جاری با ۵/۸ درصد رشد به ۲۲۱۳۱ هزار میلیارد ریال رسیده است. سپرده‌های بخش غیردولتی به بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی در پایان آبان‌ماه ۹۵ به ۶/۱۱۲۸۴ هزار میلیارد رسید که ۱/۱۵ درصد افزایش نشان می‌دهد. بدهی بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی نیز در این دوره به بانک مرکزی ۷/۲۰ درصد بیشتر شده و به رقم ۴/۱۰۰۹ هزار میلیارد ریال رسید.
دارایی بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی
نگاهی به آمارهای مربوط به خلاصه دارایی‌های بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی در پایان آبان‌ماه سال‌جاری نشان می‌دهد که در این دوره دارایی‌های خارجی این بخش ۲/۲۳۱۰ هزار میلیارد ریال بوده که نسبت به پایان اسفندماه سال گذشته ۲/۰ درصد رشد نشان می‌دهد.
همچنین سپرده بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی نزد بانک مرکزی در دوره مورد بررسی به ۲/۱۲۶۰ هزار میلیارد ریال رسید که نشان‌دهنده ۱/۱۷ درصد افزایش است.
جمع کل دارایی‌های بانک‌ها و موسسات اعتباری غیربانکی در پایان آبان‌ماه امسال به ۲۲۱۳۱ هزار میلیارد ریال رسید که نسبت به پایان اسفندماه سال گذشته ۵/۸ درصد افزایش نشان می‌دهد.
دارایی خارجی بانک‌های تخصصی
۴/۰ درصد افزایش یافت
بررسی وضعیت دارایی‌های بانک‌های تخصصی در پایان آبان ماه امسال نشان می‌دهد که دارایی‌های خارجی این بانک‌ها با ۴/۰ درصد رشد به ۶/۵۱۲ هزار میلیارد ریال رسید. سپرده این بانک‌ها نزد بانک مرکزی ۱/۲۲ درصد بیشتر شده و رقم ۶/۹۴ هزار میلیارد ریال است. البته جمع کل دارایی‌های بانک‌های تخصصی ۱/۵ درصد رشد کرده و به ۹/۴۲۳۴ هزار میلیارد ریال بالغ شد.
بدهی بانک‌های تخصصی به بانک مرکزی ۱/۱ درصد افزایش یافت
در این بخش بدهی بانک‌های تخصصی به بانک مرکزی با ۱/۱ درصد رشد به ۹/۵۷۸ هزار میلیارد ریال رسید و جمع کل بدهی‌ها نیز با رشد ۱/۵ درصدی، ۹/۴۲۳۴ هزار میلیارد ریال است.
میزان دارایی‌های خارجی و بدهی
براساس گزارش‌های بانک مرکزی از ترازنامه شبکه بانکی، میزان دارایی‌های خارجی در پایان سال گذشته از حدود ۵۸۲۳ هزار میلیارد ریال و در مدت هشت ماه با افت ۶/۲ درصد به ۵/۵۶۷۳ هزار میلیارد ریال رسیده است.
همچنین میزان بدهی بخش دولتی در این ترازنامه در اسفند ۹۴ به ۶/۱۷۳۸ هزار میلیارد ریال بود که در آبان‌ماه سال‌جاری با رشد ۲/۲۰ درصدی به ۲/۲۰۹۰ هزار میلیارد ریال رسیده است.
نگاهی به خلاصه دارایی‌های بانک‌های غیردولتی و موسسات اعتباری غیربانکی در پایان آبان‌ماه سال ۹۵ نشان می‌دهد که دارایی‌های خارجی این بخش با ۴/۱ درصد رشد به ۴/۱۴۷۱ هزار میلیارد ریال رسید و سپرده این بانک‌ها نیز نزد بانک مرکزی با ۴/۱۷ درصد رشد به ۱/۹۴۴ هزار میلیارد ریال رسیده است.
جمع کل دارایی‌های بانک‌های غیردولتی و موسسات اعتباری غیربانکی در پایان آبان‌ماه امسال ۳/۱۴۳۴۱ هزار میلیارد ریال است که ۱۱ درصد رشد نشان می‌دهد.
بدهی بانک‌های غیردولتی
سپرده‌های بخش غیردولتی در این ماه ۹/۱۴ درصد رشد یافته و به ۸۱۲۹ هزار میلیارد ریال رسید و جمع کل بدهی‌ها نیز با ۱۱ درصد رشد ۳/۱۴۳۴۱ هزار میلیارد ریال است.