برف با مردم زلزله‌زده ورزقان همنشین شد

زیبا ورمزیاری
در چادری که برای زلزله‌زدگان برپا کرده‌اند زندگی می‌کند اما روحش جای دیگری است. از روزی که زلزله روستایشان را لرزانده و خانواده‌اش را در میان تلی از خاک از دست داده حتی یک لحظه هم از این فکر خارج نشده؛ فکری که مانند خوره تمام جانش را می‌خورد و قصد رفتن هم ندارد‌‌. اینکه اگر زودتر به فکر تعمیر نوسازی خانه‌اش افتاده بود حداقل خانواده‌اش را از دست نمی‌داد. وقتی به دوردست‌ها خیره می‌شود چهره دخترش را می‌بیند که دیگر به روی پدر لبخند نمی‌زند. اشک از چشمانش سرازیر می‌شود وقتی می‌بیند که خانه‌های روستایشان در حال نو شدن است و افسوس که همسرش دیگر این خانه نوساز را نخواهد دید؛ خانه‌ای که بارها آرزویش را کرده بود و از همسرش خواسته بود سر و سامانی به آن دهد اما چه می‌شود کرد او هم یک مرد روستایی بود با درآمد ناچیز‌، از زیر بار قرض رفتن واهمه داشت اما ‌ای کاش نه تنها آن مرد بلکه تمام روستاییان می‌دانستند که چهره پیر خانه‌هایشان تا چه حد می‌توانست بی‌ر‌حم باشد و جان عزیزترین کسانش را بگیرد‌‌.
به یاد زنی می‌افتد که در این زلزله سه کودکش را از دست داده و در همسایگی چادرش زندگی می‌کند‌، او روز زلزله وقتی می‌بیند بچه‌هایش شیطنت می‌کنند آنها را به زور می‌خواباند‌، لابد او هم دایم به این فکر می‌کند که ‌ای کاش می‌گذاشت سه فرزندش در حیاط بازی کنند‌‌.
عصر یکی از روزهای مردادماه بود؛ عصری که روستانشینان برای رفتن به خانه و استراحت آماده می‌شدند اما این استراحت شاید برایشان تبدیل به خواب ابدی شد‌‌. بله! درست است ۳۱۵ روستای آذربایجان شرقی لرزید‌؛ لرزشی که از خانه‌ها تنها تلی از خاک باقی گذاشت؛ ویرانه‌هایی که در خود هزاران آرزو را دفن کرد‌‌.
این زلزله ۲۵۰ کشته و نزدیک به دو هزار مجروح داشت‌‌. پس از وقوع این بلای طبیعی از هنرمندان گرفته تا مردم عادی و مسوولان دولتی سراسیمه به مناطق زلزله‌زده شتافتند تا بتوانند به مصیبت‌زدگان کمک کنند اما غافل از اینکه حال روحی هیچ‌کدام از افراد حتی با دیدن علی دایی هم خوب نمی‌شود در این میان دادن وعده به زلزله‌زدگان چاشنی اصلی هر بازدید بود که بسیاری از آن محقق و شمار بسیاری محقق نشد‌‌.
۱۳ روز پس از وقوع این حادثه دولت تصمیم گرفت وظیفه بازسازی این مناطق را به بنیاد مسکن بدهد‌‌. اکنون که این زلزله به صد روزگی‌ نزدیک می‌شود‌، می‌خواهیم بدانیم چه اتفاقاتی در روستاهای آذربایجان‌شرقی افتاده و زلزله‌زدگان در سرما چطور روز را شب می‌کنند‌‌.
به این منظور به سراغ عزیزاله مهدیان‌، معاون امور بازسازی و مسکن روستایی بنیاد مسکن رفتیم‌‌. با مطالعه این گفت‌وگو می‌توانید از آخرین وضعیت زلزله‌زدگان مطلع شوید‌‌.
ابتدا لازم است توضیحی در خصوص شرایط مناطق زلزله‌زده‌، از زمان وقوع حادثه تاکنون بدهید و اینکه بازسازی خانه‌ها به چه مرحله‌ای رسیده است؟
این زلزله در مناطق محرومی اتفاق افتاد که درصد زیادی از خانه‌هایش فرسوده بودند. این مشکل باعث شد که میزان تخریب افزایش یابد و خسارت زیادی به این روستا‌ها وارد شود‌‌.
همچنین نزدیک شدن به فصل سرما کار را دشوارتر می‌کرد زیرا باید دو ماهه تعداد زیادی واحد مسکونی در مناطقی ساخته می‌شد که مشکل تامین مصالح‌، صعب‌العبور بودن راه‌ها‌، شرایط روحی مردم و‌‌.‌‌.‌‌. داشتند‌ اما روند نوسازی با اعتبارات اختصاص‌یافته توسط دولت‌، همکاری بانک‌ها و تلاش متولیان ساخت به درستی در حال انجام است‌‌.
طبق آمار بنیاد مسکن تعداد روستاهای زلزله‌زده و خانه‌های تخریب شده چقدر است؟
در ابتدا تعداد ۳۱۵ روستا بود اما این آمار مدام در حال افزایش است و احتمال می‌رود به ۳۳۰ روستا برسد‌، در مورد خانه‌های تخریب شده هم ۹ هزار خانه به‌طور کامل تخریب شد و ۹ هزار خانه دیگر هم آسیب جدی دیده و باید تخریب شوند زیرا با وقوع پس‌لرزه آنها هم خراب می‌شوند و به تعداد خانه‌های تخریب شده اضافه می‌شوند به این جهت پیش‌بینی می‌شود تعداد این خانه‌ها به ۲۵ هزار واحد برسد‌‌.
طبق برنامه‌ریزی بنیاد مسکن ابتدا خانه‌هایی که کاملا تخریب شده‌اند بازسازی می‌شوند و سپس خانه‌های آسیب دیده‌، البته ممکن است در این گروه افرادی باشند که ساکن دایمی این روستا‌ها نباشند و نوسازی این خانه‌ها به سال آینده موکول می‌شود‌، آن‌طور که پیش‌بینی شده بازسازی ۱۰ هزار واحد سال ۹۲ انجام می‌شود‌‌. در روند بازسازی وقتی خانه زلزله‌زدگان به مرحله سفت‌کاری‌، ایزوگام‌، گچ‌کاری و نصب در و پنجره برسد دیگر قابل استفاده است و سایر بخش‌ها (نازک‌کاری) بعد از فصل سرما تکمیل می‌شود‌‌.
پس از وقوع زلزله یا هر حادثه‌ای مسوولان در محل حاضر شده و وعده‌هایی می‌دهند که در زمان مقرر به آن عمل نمی‌شود‌، پس از آن بازار انتقادات داغ می‌شود‌‌. به نظر شما چرا این روند همچنان در تمامی حوادث مشاهده می‌شود؟ ازطرفی هر سازمان آماری را اعلام می‌کند که سازمان دیگر آن را قبول ندارد، نمونه آن هم اختلاف آماری است که در بخش تعداد واحدهای ساخته شده برای زلزله‌زدگان اتفاق افتاده‌، درحالی که اعلام می‌شود تعداد خانه‌های ساخته شده سه هزار واحد است. یک نماینده مجلس در مصاحبه‌ای می‌گوید که تعداد این خانه‌ها به یک‌هزار واحد هم نمی‌رسد؟
این رخداد چند دلیل دارد، اول تعریفی است که هر سازمان از تخریب و بازسازی مسکن دارد به اعتقاد بنیاد مسکن اگر خانه در حد سفت‌کاری پیش رود قابل سکونت است و مرحله بازسازی به پایان رسیده اما به عقیده یک نماینده مجلس ساختمان باید از لحاظ نما‌، کچ‌کاری‌، کاشی‌کاری و‌‌.‌‌.‌‌. تکمیل شود پس طبیعتا این خانه‌ها را به عنوان یک واحد مسکونی تکمیل شده قبول ندارند‌، به نظر بنده باید در خصوص هر بخش متخصص آن آمار دهد‌‌. از سوی دیگر در برخی موارد نگاه تصادفی به یک روستا و نسبت دادن آن به تمام منطقه رخ می‌دهد که منجر به تفاوت آمار می‌شود‌‌.
در برخی موارد دیده شده که خبر می‌رسد آواربرداری در قسمتی از مناطق هنوز به پایان نرسیده این در حالی است که بنیاد مسکن از اتمام آواربرداری خبر می‌دهد؟
با توجه به اینکه اولین شرط آواربرداری حضور صاحبخانه در محل است زیرا امکان اینکه زیر آوار وسایل داشته باشد‌، در مواردی مالک حضور نداشته یا می‌خواهد سال آینده اقدام به ساخت کند در این موارد آواربرداری صورت نمی‌گیرد اما به‌طور کلی بیش از ۹۰درصد آواربرداری انجام شده است‌‌. هم‌اکنون هم هفته‌ای ۴۰- ۵۰ مورد آواربرداری انجام می‌شود اما اکیپ آواربرداری از منطقه خارج شده است‌‌. در مورد وعده مسوولان هم باید بگویم که هیچ فردی در مرحله اول نمی‌تواند برآورد خسارت کند و اعلام کند که حجم کار چقدر است‌‌. شاید در نگاه اول به نظر برسد حجم کار اندک است اما با ورود به کارهای عملیاتی متوجه حجم کار شود‌‌. خود من وقتی روز دوم به این مناطق رفتم گفتم احتیاجی به نیروهای معین نیست‌، بعد گفتم استان اردبیل و آذربایجان غربی بیایند اما به جایی رسیدیم که از ۱۳ استان درخواست کمک کردیم‌‌.
وعده بازسازی دو ماهه‌ای که در ابتدای این حادثه داده شد با دید اولیه بود و فکر کردیم حتی کمتر از دو ماه برای بازسازی لازم است اما پس از مدت اندکی دیدیم که هیچ زلزله‌ای مانند این زلزله نبود‌‌.
با توجه به زلزله‌ای که در بم رخ داد آیا مسوولان نمی‌توانستند از تجربیات گذشته استفاده کنند؟
همان‌طور که گفتم این زلزله با زلزله بم بسیار تفاوت داشت زیرا خرابی‌های آن به‌طور نهفته بود یعنی وقتی ظاهر خانه را می‌دید سالم بود اما از داخل دچار خسارت زیادی شده بود‌ ضمن اینکه هر پس‌لرزه به میزان خرابی‌ها اضافه می‌کرد‌‌. یک واقعیت در تمام زلزله‌ها وجود دارد‌، اینکه افرادی که ساکن دایم مناطق نیستند برای ساخت و ساز مراجعه می‌کنند به‌طوری که تعداد واحدها با مراجعه این افراد پنج برابر می‌شود‌‌.
در ساخت این خانه‌ها تا چه حد به صنعتی‌سازی و رعایت استانداردها توجه می‌شود؟
در ابتدا باید گفت صنعتی‌سازی شرط لازم برای ساخت‌وساز نیست ضمن اینکه هزینه بالایی دارد و برای ساخت خانه‌های یک طبقه روستایی توجیه اقتصادی ندارد‌‌ اما در ساخت و ساز این روستاها به اسکلت که مهم‌ترین بخش ساختمان است توجه و نظارت داریم تا در برابر زلزله بعدی مقاوم باشد‌‌.
رعایت ایمنی در مناطق زلزله‌زده را چگونه کنترل می‌کنید؟
در این روستا‌ها هر خانه یک ناظر و یک مسوول فنی دارد که نیروهایش توسط کادر فنی روستایی تامین می‌شود‌، ممکن است ۵۰ خانه از یک روستا به یک ناظر سپرده شود‌‌.
مهم‌ترین مانع و مشکلی که بر سر راه ساخت این خانه‌ها قرار دارد‌، چیست؟
به نظر بنده مانع خیلی جدی وجود نداشت اما از مشکلات عمده عدم ثبات قیمت مصالح است‌‌. قیمت میلگرد زمان آغاز ساخت‌ هزار و ۴۰۰ تومان بود اما به دو هزار و ۲۰۰ تومان رسیده است‌‌. نمی‌توان قیمت تمام‌شده واحدی که دیرتر ساخته می‌شود را بالا ببریم اما تلاش کردیم جلوی این معضل را بگیریم‌‌. برای حل این مشکل سعی کردیم از همان ابتدا مصالح را تهیه کنیم‌ اما قیمت تمام خانه‌های ساخته شده در زمان تسویه حساب فرق می‌کند که باید میانگین گرفته و هزینه ساخت را سرشکن کنیم‌‌.
پس نوسانات نرخ ارز دامن مناطق زلزله‌زده را هم گرفت؟
دامن همه چیز را گرفته است‌‌.
میزان تسهیلاتی که به زلزله‌زدگان تعلق می‌گیرد چقدر است؟
کل تسهیلات که به آنها داده می‌شود ۱۶ میلیون تومان است که دو میلیون تومان آن بلاعوض است و برای ساخت خانه به آنها تعلق می‌گیرد همچنین یک میلیون تومان برای هزینه‌های روزانه زلزله‌زدگان به صورت بلاعوض و هشت میلیون هم وام برای ساخت فضای دامی برای آنها اختصاص یافته است‌‌.
طبق گفته مسوولان، زلزله‌زدگان تا آخر آبان به کانکس منتقل می‌شوند‌ پس چه زمانی به خانه‌های خود منتقل می‌شوند؟
کانکس ۱۲ متری برای اسکان موقت زلزله‌زدگان در نظر گرفته شده که اکنون بسیاری از آنها در این کانکس‌ها زندگی می‌کنند‌. چادرهایشان هم گرم است اما از نظر ایمنی شاید مشکلی برایشان پیش بیاید‌‌. تضمین می‌کنیم که تمامی خانواده‌هایی که اکنون در چادر زندگی می‌کنند در سرما نمانند‌‌. خانه‌هایشان هم تا یک ماه دیگر قابل سکونت می‌شود‌‌.
در حال حاضر چه تعدادی از خانه‌ها سقف‌زنی شده است؟
طبق آمار هشت هزار و ۲۸۶ خانه سقف زده شده که در صورت وقوع باران و توفان افراد می‌توانند چادر‌های خود را زیر سقف خانه‌هایشان ببرند‌‌. این احساس ایمنی بیشتری به آنها می‌دهد‌‌.
مناطق زلزله‌زده چه زمانی به زندگی عادی خود بازمی‌گردند و به خانه‌هایشان می‌روند؟
تکمیل شدن خانه‌ها به عوامل بسیاری بستگی دارد مثلا شرایط جوی‌، اگر باران بیاید نمی‌شود کار را جلو برد اما اگر آب و هوا یاری کند تا آخر آبان‌ماه بخش عمده این خانه‌ها تکمیل می‌شود‌‌.
البته لازم است بگویم از ۹ هزار واحدی که می‌سازیم سه تا چهار هزار خانوار واقعا در آنجا ساکن هستند و بسیاری از آنها در شهرهای اطراف زندگی می‌کنند‌‌.
خسارت ریالی این زلزله چقدر بوده است؟
برآورد خسارت نکردیم اما به جرات می‌توان گفت این زلزله نعمت بود تا مخروبه‌هایی که زلزله‌زدگان در آن زندگی می‌کردند بازسازی شود البته نباید فراموش کرد که به قیمت جان بیش از ۲۰۰ نفر تمام شد‌‌.
حتما باید زلزله بیاید تا اقدام به بازسازی روستا‌ها شود؟
این‌طور نیست! اکنون در بخش مسکن روستایی سالانه ۲۰۰، ۳۰۰ هزار خانه ساخته می‌شود‌‌. در این روستا‌ها ما مدرک داریم که به در خانه‌هایشان مراجعه کردیم و از آنها خواستیم خانه‌هایشان را با وامی که می‌گیرند بازسازی کنند اما کتبا نوشتند که نمی‌خواهیم.
شاید نمی‌توانستند قسط وام را پرداخت کنند؟
الان که باید پرداخت کنند‌، روستاییان بر این باورند که چرا باید برای خانه‌ای که دو میلیون نمی‌خرند ۱۵ میلیون هزینه کرد‌‌.