8 - 02 - 2025
برنامه‌های بلندمدت فدای سود کوتاه‌مدت!
منیر حضوری- براساس آمارها ایران حدود ۱۴میلیارد تن ذخیره زمین‌شناسی زغال‌سنگ و ۲میلیارد تن ذخیره اکتشاف‌شده دارد. پیش‌بینی می‌شود در شرایط فعلی تا حدود هزار سال دیگر هم زغال‌سنگ اکتشاف‌شده در کشور وجود داشته باشد اما درد فعالان زغالی‌ها از واقعی نبودن قیمت‌هاست! مهم‌ترین مشکل این است قیمت‌ها واقعی نیستند و با هزینه‌ها تطابق ندارند طوری که موجب شده سرمایه‌گذاری جدید در این عرصه انجام نشود و معادن موجود نیز تعطیل شوند.
با اینکه کشور توان تولید و اکتشاف زغال‌سنگ را دارد اما میزان تولید و مصرف این ماده معدنی با یکدیگر همخوانی ندارد. تا جایی که سال گذشته ۵۰درصد زغال‌سنگ مورد نیاز کشور از خارج و با سه برابر قیمت داخلی وارد شد! در حالی که تولیدکنندگان زغال‌سنگ داخلی را به قیمت هر تن ۶میلیون و ۲۰۰هزار تومان خریداری می‌کنند اما برای زغال‌سنگ وارداتی ۱۹میلیون و۷۳۰هزار تومان به ازای هر تن می‌پردازند! این تفاوت فاحش ضربه سنگینی به تولیدکنندگان زغال وارد و آنها را بیش از پیش بی‌انگیزه کرده است. موضوعی که باعث شده تولید داخلی سیر نزولی به خود گرفته و فعالان این حوزه بدون انگیزه کافی، دیگر نگران تامین نیاز داخلی نباشند. در این خصوص کارشناسان تاکید دارند اگر با شرایط فعلی پیش برویم روزبه‌روز واردات زغال افزایشی و تولید کاهشی خواهد شد و در نتیجه شاهد تعطیلی هرچه بیشتر معادن زغال کشور خواهیم بود.
اکثر معادن زغال زیرزمینی هستند و به دلیل خطرات بالقوه‌ای که در امر معدنکاری و الزامات ایمنی در زیر زمین وجود دارد باعث شده هزینه تولید در این دسته از معادن نسبت به سایر معادن بیشتر باشد. از طرف دیگر معادن زیرزمینی زغال سنتی کارگر بر هستند. تقریبا 60درصد بهای تمام‌شده زغال‌سنگ سنتی را حقوق و دستمزد نیروی انسانی در بر می‌گیرد. در نتیجه هزینه‌ها حاشیه سود معدنکاری زغال را نه‌تنها کاهشی بلکه به صفر رسانده است در حالی که با اصلاح قیمت نه‌تنها دغدغه‌مندی سرمایه‌گذار و فعال بخش‌خصوصی رفع می‌شود بلکه باعث ایجاد جذابیت در راه‌اندازی معادن جدید زغال‌سنگ و طرح‌های توسعه شرکت‌های زغالی خواهد شد.
جالب اینجاست که برای اولین‌بار در تیرماه سال جاری از واقعی شدن قیمت‌ها سخن به میان آمد. اعلام شد که براساس تصمیم وزارت صمت قیمت این صنعت خاکستری افزایشی و به عبارتی واقعی شده؛ موضوعی که امیدها را به فعالان این عرصه برگرداند. در همان زمان گفته شد که با تلاش‌های مداوم فعالان این عرصه ازجمله انجمن زغال‌سنگ خوشبختانه درصد قیمتی از 5/26 به 30درصد رسیده است. البته معدنکاران زغال و شرکت‌های زغالی 33درصد مدنظرشان بود ولی باتوجه به مقاومتی که از جانب برخی تولید‌کننده‌های فولاد صورت گرفت این عدد روی 30درصد تنظیم شد. به این ترتیب در حالی که قیمت واقعی زغال هنوز به دست نیامده بود ولی همین عدد جدید هم تا حدودی نگرانی‌ها را برطرف می‌کرد و شرایط و فضای کسب‌وکار را بهبود می‌بخشید اما مساله این است که از آن روز تا به حال که حدود هشت ماه می‌گذرد، چنین تصمیم مهمی با اینکه ابلاغ شده، اجرایی نشده است؛ موضوعی که باعث شد حتی وزیر صمت نیز به کمیسیون صنایع فراخوانده شود و البته باز هم اتفاقی نیفتاد.
اهمیت افزایش تولید معادن زغال
سعید صمدی، دبیر انجمن زغال‌سنگ کشور در این خصوص به «جهان‌صنعت» گفت: اگر قیمت زغال‌سنگ واقعی شود و به میزان ۵۰درصد قیمت جهانی برسد معادن توانایی دارند تولیدشان را افزایش دهند. به نحوی که در دوره زمانی چهار تا پنج سال می‌توانیم حدود ۹۰درصد زغال‌سنگ مورد نیاز کشور را در داخل کشور تامین کنیم.
دبیر انجمن زغال‌سنگ کشور گفت: صادرات و تولید زغال‌سنگ در حوزه زغال حرارتی سال ۱۴۰۱ به خاطر بحران انرژی در اروپا بالا رفت و صادرات زغال حرارتی در یک‌سال ۷۰۰درصد افزایش یافت اما سال بعد دولت با وجود این شرایط برای زغال‌سنگ به جای اینکه پاداش صادرات اختصاص دهد عوارض صادراتی وضع کرد و حقوق دولتی آنها آنقدر افزایش یافت که عمده تولید زغال‌سنگ حرارتی به خصوص در حوزه طبس نزدیک به صفر شد، در این شرایط صادرات مقرون‌به‌صرفه نبود و معادن به سمت تعطیلی رفتند. صمدی با اشاره به موضوع حقوق دولتی نیز گفت: حقوق دولتی معادن براساس میزان استخراج آنها تعیین نمی‌شود یعنی اگر ظرفیت پروانه معدنی یک‌میلیون تن باشد و ۵۰۰۰ تن برداشت کنیم باید حقوق دولتی یک میلیون تن را پرداخت کنیم.
در ادامه دبیر انجمن زغال‌سنگ گفت: با پیگیری‌هایی که درخصوص واقعی شدن قیمت زغال بعد از سال‌ها انجام دادیم بالاخره در تیرماه سال‌جاری قرار شد وزارتخانه براساس فرمول جدید قیمت‌ها را محاسبه کند. در نتیجه وزارت صمت این مهم را ابلاغ کرد و ذوب آهن هم متعهد شد در این رابطه اقدامات لازم را به عمل آورد اما این مجموعه در این خصوص تاکنون هیچ‌کاری انجام نداده است! حالا از این تصمیم 8ماه گذشته و زغالی‌ها همچنان منتظر اجرای دستورالعمل ابلاغی هستند.
او با بیان اینکه امروز معادن در حال تعطیلی و به‌شدت با بحران مالی روبه‌رو هستند، تصریح کرد: مساله مهم این است که هر تن زغال زغال‌سنگ وارداتی 19میلیون و700هزار تومان قیمت دارد اما زغال‌سنگ داخلی 6میلیون تومان است. در نتیجه شاهدیم که به هیچ‌وجه از زغال داخلی حمایت نمی‌شود. این در حالی است که کیفیت زغال ایران مناسب بوده و این مساله به هیچ‌وجه ارتباطی با کیفیت زغال ایرانی ندارد.
صمدی تاکید کرد: با اینکه ما به‌عنوان انجمن زغال‌سنگ چندین‌بار با وزارت صمت در این خصوص مکاتبه انجام دادیم اما واکنش خاصی از جانب آنها صورت نگرفت. این موضوع باعث شد به این فکر بیفتیم حالا که وزارتخانه کاری انجام نمی‌دهد و درباره این موضوع مهم منفعلانه برخورد می‌کند بنابراین با نمایندگان مجلس مشورت‌هایی صورت گیرد و انتظار هم می‌رفت که مجلس در این زمینه ورود کند. البته بعد از این ماجرا هم اتفاقی نیفتاده و قیمت زغال واقعی نشده است.
چرا قیمت‌ها واقعی نمی‌شود؟
دبیر انجمن زغال‌سنگ ایران در پاسخ به این سوال که چرا دولت در قیمت‌ها مداخله کرده و مانع از واقعی شدن آن می‌شود، گفت: اگر بخواهند قیمت زغال را واقعی کنند تا این مهم در تولید و چرخه اقتصادی اثر بگذارد به سه سال زمان نیاز است. در واقع بعد از مدتی می‌توان تاثیر این تصمیمات را روی واردات دید و در نهایت شاهد کاهش واردات بود. او تاکید کرد: همین امروز اگر قیمت‌ها را واقعی کنند اثر آن سه سال دیگر به بخش تولید می‌رسد اما مساله مهم این است که مصرف‌کننده و دولت بلندمدت فکر نمی‌کنند. در واقع مدیران به فکر سودهای کوتاه‌مدت هستند و در نتیجه برنامه بلندمدت فدای دیدگاه و مزایای کوتاه‌مدت می‌شود. در حالی که انتظار می‌رود مسوولان مربوطه مذاکره کنند که چطور می‌توانند تولید داخل را افزایش دهند.
عواقب پایین نگه‌داشتن قیمت زغال
عدم افزایش و غیر‌واقعی بودن قیمت زغال‌سنگ موجب شده در مناطق کرمان و البرز تولید سیر نزولی داشته باشد. همچنین پیش‌بینی شده که امسال در منطقه طبس هم متاسفانه شاهد سقوط تولید باشیم. در حالی که در روزگاری نه‌چندان دور تولید زغال‌سنگ منطقه کرمان بیش از ۷۰۰هزار تن بوده اما سال گذشته در این منطقه ۲۵۰هزار تن زغال‌سنگ تولید شده که حاصل سیاست پایین نگه داشتن و غیر‌واقعی بودن زغال‌سنگ و اصرار بر عدم دخالت در این حوزه به دلیل انحصار مصرف‌کننده بوده است .
نتیجه نهایی این سیاست واردات بیش از۵/۱میلیون تن زغال‌سنگ و مشتقات به کشور با خروج بیش از ۷۸۰میلیون دلار ارز از کشور در سال ۱۴۰۱ آن هم با قیمت چهار برابری زغال‌سنگ داخلی بود. طبق اسناد کدال مندرج در بورس قیمت زغال‌سنگ وارداتی در سال گذشته حدود هر تن ۱۶میلیون تومان و متوسط قیمت زغال‌سنگ داخلی هر تن ۴میلیون تومان بوده است.
هرچند ممکن است قیمت پایین زغال‌سنگ داخلی را به موضوع کیفیت زغال‌سنگ ایران ارتباط دهند اما در بازارهای جهانی نازل‌ترین و بالاترین کیفیت زغال‌سنگ حداکثر ۳۵درصد اختلاف قیمت دارند. این در حالی است که زغال‌سنگ وارداتی نسبت‌به زغال‌سنگ داخلی تفاوت ۳۰۰درصدی دارد. تا جایی که سال گذشته ذوب‌آهن رسما در سامانه کدال اعلام کرد دلیل اصلی زیان آن شرکت کاهش تولید داخلی و افزایش واردات زغال‌سنگ با قیمت چندین برابری بوده است.
تولید، منطق اقتصادی ندارد
ایران در حوزه زغال‌سنگ ۱۴میلیارد تن ذخیره زمین‌شناسی و ۵/۱میلیارد تن ذخیره قطعی اکتشاف‌شده دارد و با این میزان ذخیره تولید ۵/۳میلیون تن در سال را تامین می‌کند اما با توجه به قیمت چهار برابری زغال‌سنگ وارداتی نسبت‌به زغال‌سنگ تولید داخلی واردات این محصول هیچ‌گونه منطق اقتصادی ندارد و در صورتی که برنامه‌ریزی فنی و اقتصادی دقیقی بر پایه واقعی کردن قیمت زغال‌سنگ داخلی برمبنای حمایت از تولید داخلی انجام شود، علاوه بر گسترش تولید و اشتغال موجب جلوگیری از خروج ارز از کشور خواهد شد .
در این بین گفته شده که انجمن زغال‌سنگ انتظار افزایش چندصد درصدی قیمت زغال‌سنگ را ندارد بلکه انتظار دارد در صورتی که همانند سایر کشورها نرخ زغال‌سنگ در برابر شمش فولاد از ۵/۲۶درصد فعلی به ۳۵درصد افزایش پیدا کند، می‌توانیم برنامه‌ریزی خودکفا شدن در این صنعت را آغاز کنیم. در ادامه از مسوولان وزارت صمت خواسته شده که این حوزه را از انحصار تک‌مشتری نجات دهند زیرا دلیلی وجود ندارد کارگر معادن زغال‌سنگ به تولیدکنندگان فولاد یارانه انرژی بدهد. همانگونه که وزارتخانه از تولیدات داخلی که حتی از قیمت جهانی هم بالاتر است حمایت می‌کند انتظار مسوولان این حوزه هم این است که از زغال حمایت شود.
این در حالی است که با توجه به داشتن ذخایر غنی زغال در کشور می‌توانیم از این ماده معدنی خاکستری ارزآوری قابل‌توجهی به دست آوریم. در کنار بحث ارزآوری موضوع مهم دیگر این صنعت اشتغال‌آفرینی است در حالی که صنعت دیگری را نمی‌توان معرفی کرد که به این اندازه نیروی کار نیاز داشته باشد. بنابر آمارها، حدود 18هزار و 500نفر به صورت مستقیم در حوزه زغال‌سنگ مشغول به کار هستند. در واقع 35درصد هزینه‌های زغال‌سنگ در ارتباط با حقوق نیروی انسانی است بنابراین این حوزه جزو معدود حوزه‌هایی است که با سرمایه‌گذاری کم، جمعیت عظیمی را مشغول به کار کرده است.
لطفاً براي ارسال دیدگاه، ابتدا وارد حساب كاربري خود بشويد