برنده جنگ اوکراین کیست؟

«جهان‌صنعت»- در حالی که کارشناسان نسبت به قریب‌الوقوع بودن حمله‌ای جدید در اوکراین اختلاف نظر دارند، یک سال بعد از شروع این جنگ، تصویر موجود بسیار نسبت به آنچه که پیش‌بینی شد متفاوت است.
روزنامه گاردین در تحلیلی به مناسبت اولین سالگرد شروع جنگ روسیه و اوکراین به تحلیل وضعیت این جنگ پرداخته و نوشته است: در اولین سالگرد حمله روسیه به اوکراین، تصویر موجود نسبت به آنچه که در اولین هفته‌های این جنگ اتفاق افتاد بسیار متفاوت است. در ابتدای این حمله، صدها تانک روسیه به سمت مرز اوکراین سرازیر شدند و نیروهای هوابرد تلاش کردند تا پایگاه هوایی ‌هاستومل، در بیرون از شهر کی‌یف را تصرف کرده تا آن را سکوی پرتابی برای تصرف پایتخت اوکراین قرار دهند. در اینجا ما نگاهی به وضعیت این جنگ و اتفاقاتی که ممکن است در ادامه در جریان آن بیفتد می‌اندازیم.
آیا روسیه اجرای یک حمله جدید را شروع کرده است؟
ارزیابی‌های متناقضی در قبال توانایی روسیه در انجام یک حمله جدید قابل توجه، انجام شده است. مقام‌های ارشد اوکراین از قبل از کریسمس بارها هشدار داده‌اند که روسیه در حال برنامه‌ریزی برای یک تلاش بزرگ جدید در سال جاری میلادی است، اما شواهد چندانی از تدارک مسکو برای فشاری مشابه فشار فوریه ۲۰۲۲، که شامل یک حمله با خودروهای زرهی در مقیاس بزرگ بود، کم است.
یک‌سری ادعاهای جدید اخیری که از مقام‌های ناتو سرچشمه گرفته‌اند، می‌گفتند که روسیه در حال بسیج هواپیماهایش برای این حمله است اما وزارت دفاع انگلیس کلیت این ادعاها را رد کرد. از طرف دیگر روسیه تعداد نیروهای پیاده‌نظام خود را برای این جنگ به شدت افزایش داده است. (برخی برآوردها حاکی از آن است که بیش از ۳۰۰ هزار سرباز در اوکراین هستند.) اما سند و مدرکی از تجمیع صدها تانک در منطقه‌ای که به شدت توسط ماهواره‌های جاسوسی تحت نظارت قرار دارند، وجود ندارد.
ینس استولتنبرگ دبیرکل ناتو اخیرا با اشاره به افزایش تلاش‌های روسیه در شرق اوکراین، این روند را شاهدی بر آغاز «حمله‌ای جدید» دانسته است، اما عده‌ای دیگر این فعالیت‌ها را صرفا ادامه همان تلاش‌هایی که ماه‌ها در جریان بوده، می‌دانند. در حال حاضر شدت گلوله‌باران‌های روسیه نسبت به وضعیتی که در تابستان پیرامون سیویرودونتسک وجود داشت کمتر شده است. در آن زمان روسیه ۶۰ هزار گلوله را در روز مصرف می‌کرد.
به‌رغم اجرای طرح بسیج نیروهای ذخیره روس در سال گذشته میلادی، تحلیلگرانی مانند فیلیپس اوبراین استاد دانشگاه سنت اندروز معتقدند که جنگ اوکراین توانمندی‌های روسیه را تخریب کرده و کسانی که تکرار حمله اولیه سال گذشته را انتظار دارند، در اشتباه هستند.
اوبراین می‌گوید: آنچه از ۲۴ فوریه سال قبل اتفاق افتاده این است که اوکراین قوی‌تر شده و سامانه‌های بهتری را به دست آورده و قرار است بیشتر نیز به دست آورد. روس‌ها ضعیف‌تر شده‌اند. آنها سربازان بیشتری دارند اما تجهیزات آنها بدتر است، وضعیت تمرین و آموزش‌دیدگی سربازان آنها نسبت به قبل افت کرده و تامین مهمات‌شان نیز در حال کمتر شدن است.
اوبراین و دیگر تحلیلگران می‌گویند، دیگر شواهد چندانی وجود ندارد که نشان دهد روسیه باز هم همچون یک سال قبل قادر به انجام عملیات پیچیده با ترکیبی از سلاح‌ها و ادغام نیروی هوایی، زرهی و دیگر عناصر باشد.
در شرق اوکراین چه خبر است؟
یک دیدگاه درباره وضعیت شرق اوکراین- داغ‌ترین کانون درگیری- این است که افزایش تلاش‌های روسیه در اطراف شهر باخموت به سطح به اصطلاح یک عملیات شکل‌دهی به حمله‌ای برای آینده، شاید برای فصل بهار رسیده است. به گزارش ایسنا، در ادامه این مطلب آمده است: دیدگاه دیگر این است که روسیه از اجرای یک حمله بزرگ جدید در اوکراین می‌ترسد و به همین دلیل ضرباهنگ حملات را با هزینه بسیار زیاد افزایش داده تا – با هزینه بسیار بالا – نیروهای اوکراینی را زمینگیر کند. دیدگاه سوم این است که روسیه می‌خواهد همزمان با سالگرد جنگ در راستای اهداف تبلیغاتی شهر باخموت را تصرف کند.
احتمالا در همه این دیدگاه‌ها، کمی واقعیت وجود دارد؛ یک نکته این است که تلاش‌های روسیه فقط روی باخموت متمرکز نیست بلکه متمرکز بر نقاط دیگری در امتداد جبهه شرقی، از محل مرز با منطقه خارکیف گرفته تا مناطق تحت اشغال در جنوب است که احتمالا برای بررسی نقاط ضعف باشد.
مایکل کافمن رییس بخش مطالعات روسیه در مرکز تحلیل‌های نیروی دریایی در ویرجینیای آمریکا اخیرا در توئیتر بر همین نکته تاکید کرد و نوشت: «حمله روسیه شامل حدود ۵ یا ۶ محور و متمرکز به روی دونباس است. این حمله به جای آنکه متشکل از یک پیشروی بزرگ از یک بخش جبهه باشد متشکل از چندسری نبردهای توزیع شده از شمال تا جنوب، از لوهانسک تا باخموت و همچنین تا دونتسک در جنوب است.»
وی گفت: «در این مرحله به نظر نمی‌رسد که روسیه از نیروهای ذخیره استفاده کند و احتمالاً از آن واحدها برای جایگزین کردن تلفات استفاده می‌کند یا شاید منتظر بروز تحول برای بهره‌برداری باشد. با در نظر گرفتن این گفته، شواهد زیادی در مورد در انتظار حمله بودن تعداد زیادی از نیروهای روس وجود ندارد.»
احتمال حمله از طرف اوکراین چقدر است؟
سرعت عملیات‌های اوکراین از زمان حمله‌هایش در تابستان گذشته در استان‌های خارکیف و خرسون فروکش کرده‌ است اما با وجود این اوکراین همچنان به تلاش برای حصول پیشرفت در سمت کرانه شرقی رودخانه دنیپرو در مقابل شهر خرسون ادامه می‌دهد. مسکو همچنین از مدت‌ها پیش، پیش‌بینی کرده اوکراین رو به پیشروی‌های بیشتری به ویژه پیشروی به سمت جنوب و در منطقه زاپوریژیا بیاورد.
رهبری سیاسی اوکراین هیچ تلاشی برای مخفی کردن جاه‌طلبی خود برای بازگرداندن قلمرو اوکراین، از جمله شبه‌جزیره کریمه نداشته و بخش اعظم دیپلماسی اخیرش برای گرفتن اسلحه‌های غربی با این محوریت رخ داده است. اوکراین به شکلی معقول در گمراه کردن روسیه در قبال اهداف خود مؤثر عمل کرده اما مشخص است که اوکراین در حال تجمیع تجهیزات از جمله خودروهای جنگی و آموزش دادن به نیروها برای عملیات‌های مورد انتظارش بوده در حالی که به این چشم دارد که تانک‌ها پیش‌قراول برخی از آن حملات باشند.
در حالی که کی‌یف بخش اعظم نیازش به ۳۰۰ تانک اصلی نبرد را برآورده کرده، شایان ذکر است که در طول تابستان حمله موثری را انجام داد که با آن مناطق بزرگی را بدون آن تانک‌ها باز‌پس گرفت. با این حال، برخی در غرب معقول بودن اینکه کی‌یف حجم بالای نیرو را به دفاع از باخموت اختصاص دهد زیر سؤال برده‌اند، چون به‌طور بالقوه توانایی‌های خود را برای انجام یک ضدحمله محدود می‌کند.
این دیدگاه در گزارشات اوایل ماه جاری واشنگتن‌پست منعکس شد و این نشریه ابراز نگرانی کرد این واقع‌بینانه نیست که همزمان از باخموت دفاع شود و یک ضدحمله بهاری نیز برای بازپس گرفتن آنچه ایالات‌متحده به عنوان قلمرو مهم‌تر تلقی می‌کند، اجرا شود.
کدام طرف پیروز می‌شود؟
روش‌های مختلفی برای ارزیابی این موضوع وجود دارد. نه روسیه و نه اوکراین به دستیابی به اهداف جنگی اعلام‌شده خود نزدیک نیستند. این هدف در مورد اوکراین شامل آزاد کردن همه قلمروهای اشغالی است.
با این حال در ۱۲ ماه گذشته مسکو مجبور شده بارها از جاه‌طلبی‌های حداکثری خود- به ویژه سرنگونی دولت اوکراین و جانشین کردن یک حکومت دست‌نشانده- عقب‌نشینی کرده تا بر تصرف تمامی دونباس در شرق تمرکز کند.
علاوه‌بر این، خسارات روسیه نیز بسیار زیاد بوده‌ است. برآورد اخیر از سوی IISS نشان می‌دهد که مسکو حدود ۵۰-۴۰ درصد ناوگان تانک‌هایش که در قبل از جنگ تدارک دید را از دست داده است. تلفات روسیه نیز بالا بوده و هفته گذشته ادعا شد روسیه برای هر ۱۰۰ متری که در شرق فتح می‌کند، ۲ هزار سرباز از دست می‌دهد. هر چند با این ارقام باید با احتیاط رفتار شود، شواهد غیرموثق حاکی از آن هستند که اوکراین نرخ فرسایش کمتری دارد.
مارک مایلی‌ ژنرال ارشد ارتش آمریکا اخیرا گفت که روسیه تاکنون متحمل شکست‌های تاکتیکی و استراتژیک شده، اما به این اشاره کرد، بعید است که هر دوطرف به دستیابی به اهداف اعلام‌شده خود نزدیک باشند. احتمالا به جرات می‌توان گفت که مسیر فعلی جنگ برای اوکراین بسیار بهتر از روسیه به پیش رفته و ادامه سرازیر شدن سلاح‌های جدید از سمت غرب این مسیر را حفظ می‌کند.
اما اوکراین همانطور که جوزپ بورل رییس ارشد امور خارجه اتحادیه اروپا اخیرا هشدار داد، به شدت به غرب برای دریافت اسلحه از جمله مهمات توپخانه وابسته است و آسیب‌پذیری بالقوه‌ای در شرق، جایی که نبردهای توپخانه‌ای بر نبردها حاکم بوده، دارد. همچنین هنوز مشخص نیست سلاح‌هایی مانند تانک‌های اصلی نبرد چقدر تغییردهنده بازی برای رقم زدن پایان جنگ خواهند بود. در حال حاضر فعلا جنگ به‌طور فرسایشی ادامه دارد.»