برکنارشدن شگفتی‌آور سیدضیاء از نخست‌وزیری

در آن زمان که ایران با انبوه مشکلات داخلی و عمدتا ناشی از مداخلات دولت لندن و تحریک سران ایل‌ها، خان‌ها و سرکردگانِ محلی به‌ویژه شیخ خزعل به گردنکشی دست به گریبان بود، سلطان احمد شاه قاجار، چهارم خرداد سال ۱۳۰۰ هجری (۲۵ می‌۱۹۲۱) در پی یک مشاجره لفظی کوتاه با سیدضیاءالدین طباطبائی‌یزدی نخست‌وزیر وقت، وی را از این سمت برکنار کرد‌. در روزهای پیش از این برکناری، جماعتی در میدان بهارستان برضد سیاست‌های داخلی دولت سیدضیاء دست به تظاهرات زده و خواستار برکناری‌اش شده بودند که شاه وقت از این فرصت استفاده کرده، وی را به کاخ گلستان احضار و به او پیشنهاد داد که کناره‌گیری کند‌. سیدضیاء نپذیرفت و میان آن دو مشاجره لفظی روی داد که شاه وقت بی‌درنگ (فی‌المجلس) حکم برکناری وی را نوشت و این حکم را هنگام خروج سیدضیاء از کاخ سلطنتی (کاخ گلستان) به دست او دادند‌.
سیدضیاء با حمایت انگلستان و کودتای تیپ قزاق در اسفند ۱۲۹۹ بر سر کار آمده بود و مصدق او را عامل و دست‌نشانده دولت لندن اعلام می‌کرد‌. بنابراین برکنارشدن سیدضیاء به آن صورت تعجب‌برانگیز است‌. با اینکه از آن زمان ۹۲ سال گذشته است هنوز روشن نشده است که محرک تظاهرات بهارستان برضد سیدضیاء چه عواملی بودند و انگیزه واقعی برکناری او از چه سیاستی ناشی شده بود!
پس از برکناری سیدضیاء، دولت تهران ۲۵ هزار تومان هزینه سفر به او داد تا کشور را داوطلبانه ترک کند و سیدضیاء از ایران رفت‌. او سال‌ها در فلسطین ـ تحت‌الحمایه وقت انگلستان ـ اقامت داشت که پس از اشغال نظامی ایران در شهریور ۱۳۲۰ به کشور بازگشت و از شهر یزد- زادگاه خود- به نمایندگی مجلس انتخاب شد‌. اعتبارنامه نمایندگی سیدضیاء به رغم مخالفت سرسختانه دکتر مصدق که او را عامل یک دولت خارجی (انگلستان) اعلام کرده بود به تصویب رسید‌. سیدضیاء در باغ خود در سعادت‌آباد تهران زندگی می‌کرد و با اینکه پهلوی دوم (محمدرضاشاه) ظاهرا با او روابط صمیمانه داشت، ژاندارمری منطقه ونک ماموریت داشت که رفت و آمدهای او را زیر نظر داشته باشد و در روزهای تعطیل که برخی رجال به دیدارش می‌رفتند، اسامی و ساعت ورود و خروج آنان را گزارش کند‌.