بستر مشارکتی

کاظم طباطبایی – دهه ۹۰، دهه‌ای که از کمرکشش بالا زده‌ایم و شاید اکثرا به دهه بعدی با شماره‌ای به قول معروف رند فکر می‌کنیم، برای کتابفروشان شهرهایمان، قفسه و طبقه جدید را الزامی کرد؛ بخشی برای ارائه کتاب‌های صوتی و غیرکاغذی. در شعب گوناگون زنجیره شهر کتاب، حتما می‌توان این قفسه و شاید چند قفسه را دید و نم‌نمک گوش‌ها را با صفای صدای اوراق کتاب‌ها نیوشاتر کرد.
برای دانستن و آگاهی بیشتر از چگونگی و چیستایی تهیه و عرضه کتاب صوتی یا ناطق به دیدار و بازدید یکی از نخستین و شاید قدیمی‌های این کار که آرشیوی مجهز و به روز و استودیوهایی که آخرین تجهیزات فن مهندسی صدا را دارد، آمده‌ایم تا نشست و گپ و گفتی داشته باشیم.
با مانی هاشمیان در رهافیلم، همان‌جا که بستر مشارکتی «واوبوک» برای کتابخوانی و ضبط، کتاب‌های مختلف از ناشران گوناگون پهن و گسترده است و هر روز بیش از ۱۲ ساعت می‌خوانند و می‌خوانند و ضبط می‌کنند و ضبط، البته در اتاق‌های دیگر نیز صحیح‌سازی و ادیت می‌کنند و موسیقی بر کلام می‌گذارند.
ببینید و بخوانید که چه گفته‌ایم و چه شنیده‌ایم.
واوخوان و رهافیلم چیستند و تفاوت‌شان چیست؟
پروژه تولید و نشر کتاب‌های صوتی در قالب مشارکتی، زیرمجموعه موسسه رهافیلم شکل گرفت و توسعه یافت. در این پلتفرم که با عنوان واوبوک، اسفند سال ۹۴ کار خود را آغاز کرد، از نویسندگان، گویندگان، ناشران و استودیوهای صدابرداری دعوت شد تا با مشارکت یکدیگر کتاب‌های صوتی تولید و منتشر کنند.
بیش از هفت هزار نفر در این پروژه ثبت‌نام و برای همکاری اعلام آمادگی کردند و تعداد زیادی کتاب صوتی تولید شد. در سال‌جاری از واوخوان به‌عنوان ابزار نشر کتاب‌های صوتی به صورت وب‌سایت و اپلیکیشن‌های اندروید و ios با ۲۰۰ کتاب صوتی رونمایی شده است.
دلایل اینکه به چنین کاری فکر کردید، چه بود؟
تولید و نشر کتاب به اشکال مختلف باعث جذب مخاطبان بیشتری خواهد شد و خصوصا نشر به صورت آنلاین بخشی از مشکلات پخش محصولات فرهنگی را حل می‌کند. ضمن اینکه هزینه‌های بازتولید در نشر آنلاین بسیار کمتر از روش سنتی است و این امکان را فراهم می‌آورد تا کتاب با هزینه پایین‌تری در دسترس مخاطب قرار گیرد.
ولی تولید کتاب صوتی هزینه‌های خاص خود را دارد و تولید در قالب مشارکت بخش زیادی از هزینه‌های اولیه را کاهش می‌دهد در نتیجه در این روش، به امکان تولید انبوه عناوین جدید می‌توان امیدوار بود.
به چه علت در دفترتان چندین پروانه فعالیت روی دیوار است درحالی‌که در نشریات و موسسات معمولا یک پروانه فعالیت به چشم می‌خورد؟
موسسه رهافیلم حدود ۱۵ سال است که فعالیت می‌کند. در این مدت دوره‌های مختلف حرفه‌ای را پشت ‌سر گذاشته. مدتی خدمات حرفه‌ای در حوزه صدا، محور اصلی فعالیت بود. زمانی فیلم‌های مستند، زمانی انتشار محصولات فرهنگی، صوتی و ویدئویی و این اواخر هم تولید کتاب‌های صوتی. در این مدت مجوزهای مختلفی متناسب با فعالیت‌ها اخذ شد. از پروانه استودیو و پشتیبانی سینمایی گرفته تا ویدئورسانه، نشر آثار صوتی و انواع نشرهای الکترونیکی.
البته درخصوص این پروژه تعداد زیادی از پروانه‌های فعالیت از جمله مجوز استودیو، نشر آثار صوتی و نشر دیجیتال به کار می‌آید.
با کدام بخش از وزارت ارشاد سر و کار دارید و از ارائه درخواست مجوز تا صدور، چقدر زمان خواهد برد؟
با بخش‌های مختلفی. مجوز کتاب صوتی منوط به مجوز چاپ کتاب است. پس خانه اول، اداره کتاب خواهد بود. البته این مرحله را اغلب ناشران همکار ما طی می‌کنند. مرحله بعدی ارائه کتاب صوتی جهت تطبیق با کتاب چاپی است در حال حاضر این امر در دو اداره انجام می‌شود؛ اداره موسیقی و رسانه‌های دیجیتال. به هر حال سرعت رسیدگی و صدور مجوز در زمان حاضر به تناسب حجم تولید ما کافی نیست و در این خصوص با مشکلاتی مواجه هستیم.
آیا به نظر شما عرضه همزمان کتاب چاپی و صوتی در قالب سی‌دی یا آنلاین بهتر است یا به فروش کتاب لطمه خواهد زد؟
به نظر من نشر صوتی یک شکل از اشکال نشر است. همان‌طور که ناشران جهت جذب حداکثری مخاطب، یک کتاب را در قطع‌ها و مدل‌های مختلف مانند رقعی پالتویی، نفیس، جیبی و… منتشر می‌کنند و می‌توانند به نشر صوتی هم فکر کنند. این شکل از نشر هیچ منافاتی با نشر کاغذی ندارد و موجب رونق کسب و کار ناشران و نویسندگان خواهد شد. فکر می‌کنم بهتر است به نشر صوتی کتاب به این صورت نگاه شود.
سیر کامل تولید یک کتاب صوتی چگونه است؟
ابتدا کارشناسان کتاب‌ها را جهت تولید صوتی و نحوه انجام آن بررسی می‌کنند. کتاب‌های مناسب انتخاب شده و با ناشر کتاب به‌عنوان نماینده صاحبان امتیاز متن کتاب، قرارداد منعقد می‌شود. پس از تحلیل کتاب، نوع صدا و سبک مناسب اجرای صوتی تعیین می‌شود، توسط کارشناس آشنا به گویندگی صدای مطلوب برای خوانش انتخاب می‌شود، پس از عقد قرارداد با گوینده، کتاب جهت آمادگی در اختیار ایشان قرار می‌گیرد. پس از اعلام آمادگی، وقت استودیو تنظیم می‌شود. در حضور سرپرست تولید کتاب ضبط می‌شود. سپس فایل صوتی به تدوینگر سپرده می‌شود، پس از تدوین توسط کارشناس دیگر، کتاب با دقت شنیده می‌شود. موارد موجود مکتوب شده و جهت انجام اصلاحات احتمالی به استودیو ارسال می‌شود. پس از انجام اصلاحات، مجددا به تدوینگر سپرده می‌شود. پس از آن نوبت انتخاب موسیقی است، بعد میکس نهایی، اخذ مجوز و عرضه.
موسسه در حال حاضر چند کارمند مقیم یا وابسته دارد؟
در رهافیلم متمرکز بر پروژه کتاب‌های صوتی ۱۲ نفر به صورت مقیم فعال هستند و بیش از ۱۷۰ شخص حقیقی و حقوقی نیز به صورت قراردادی با ما همکاری کرده و می‌کنند که تعداد آنها رو به افزایش است.
دستمزدها در مدل مشارکتی تولید کتاب‌های صوتی به چه شکل است؟
بسته به کتاب یا عوامل تولید کمی متغیر است ولی حدود ۳۰ درصد به صاحبان امتیاز متن کتاب، ۱۰ درصد گوینده، ۱۰ درصد استودیو، ۱۰ درصد تدوین و موسیقی، ۱۰ درصد سرپرست تولید و ۳۰ درصد واحد نشر و فروش تعلق می‌گیرد.
آیا بودجه تبلیغات یا اسپانسر هم دارید؟
تاکنون این پروژه کاملا مستقل عمل کرده است ولی از هرگونه مشارکت مطلوب یا حمایت استقبال می‌کنیم.
فروش کتاب‌های صوتی در قالب سی‌دی چگونه است؟
این روش نشر کارکرد خود را دارد ولی با مشکلات مشابه با نشر کتاب همچنان مواجه است. فکر می‌کنم آینده درخصوص نشر دیجیتال به نشر آنلاین تعلق دارد.
آیا در خارج از ایران هم کاربر دارید؟
از آنجا که یکی از مزایای نشر آنلاین، فرامرزی بودن آن است، این روش نشر می‌تواند برای فارسی‌زبانان مقیم خارج از ایران بسیار سودمند باشد. البته مشکلاتی بابت فروش ارزی به جهت تحریم‌ها و… وجود دارد که امیدواریم به زودی حل شود.
یک کاربر برای استفاده از اپلیکیشن کتاب‌های صوتی چه هزینه‌ای باید پرداخت کند؟
اپلیکیشن واوخوان رایگان و در پلی‌استور و اپ‌استور قابل جست‌وجو و نصب است، کاربر بابت خرید کتاب، هزینه آن را پرداخت می‌کند و کتاب خریداری‌شده برای ایشان به مدت نامحدود قابل استفاده خواهد بود.
آیا ضبط کتاب‌های صوتی به صورت نمایشی است یا روایتی؟
اغلب روایت ساده را توصیه می‌کنیم. اجرای نمایشی به صورت کلی فراتر از رسالت کتاب است و بخشی از تخیل را از مخاطب سلب می‌کند.
موسیقی متن برای کتاب‌های صوتی چگونه انتخاب می‌شود و آیا از افکت‌های صوتی هم استفاده می‌کنید؟
توسط کارشناس مربوطه، براساس سبک کتاب، تاریخ وقوع داستان، جغرافیا و… سعی می‌شود بهترین موسیقی انتخاب شود. البته امیدواریم چرخه اقتصادی نشر امکان ساخت موسیقی مناسب را به ما بدهد.
از افکت‌های صوتی کمتر و تنها در مواقع تاثیرگذار استفاده می‌شود.
آقای هاشمیان برایتان موفقیت بیشتر، صدای رساتر و کتاب‌های گویاتری را آرزومندیم.