بلاتکلیفی صادرکنندگان

گروه بازرگانی- تحولات اخیر سیاسی آمریکا و اثر تغییر دولت این کشور بر اقتصاد ایران و جهان و دیپلماسی بین‌المللی از جمله مباحثی بود که در نوزدهمین نشست اتاق بازرگانی تهران در آخرین روز از دی‌ماه مورد بررسی قرار گرفت. اگرچه با روی کار آمدن بایدن در ریاست‌جمهوری آمریکا قیمت دلار در ایران و همچنین نرخ کالاها در برخی بازارها از جمله خودرو نیز تحت تاثیر قرار گرفته و روندی کاهشی را دنبال می‌کند اما برخی کارشناسان بر این باور هستند که برای بازگشت آمریکا به برجام خیلی هم نمی‌توان امیدوار بود. از دیگر موضوعاتی که دیروز توسط نمایندگان بخش خصوصی و دولتی در اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی تهران مورد بررسی قرار گرفت می‌توان به توافقنامه ایران و کشورهای اوراسیا برای توسعه تجارت و آسیب‌شناسی نقاط ضعف و قوت زنجیره تولید و تامین فولاد در کشور با تمرکز بر شیوه‌نامه اخیر دولت و مساله قیمت‌گذاری اشاره کرد؛ علاوه بر این، موضوعات قابل توجه دیگری مانند واکسن کرونا، خاموشی‌ها و زیان آن به صنایع، مزارع تولید بیت‌کوین و … نیز در لابه‌لای اظهارنظرها و نقدهای نمایندگان بخش خصوصی قرار داشت و به آن پرداخته شد. بر اساس آنچه رییس اتاق بازرگانی تهران عنوان می‌کند، از سوی مسوولان دقیقا مطرح نشد که مساله قطع برق ناشی از چیست، اصلا مسوولان شفاف‌سازی نمی‌کنند و همه را در ابهام قرار می‌دهند‌. به گفته مسعود خوانساری، با توجه به افزایش قیمت ارز انتظار می‌رفت که صادرات هم افزایش یابد اما علیرغم افزایش قیمت ارز و کاهش شدید ارزش پول ملی، صادرات ما نه تنها افزایش نیافت بلکه کاهش نیز یافت. بنابراین به نظر می‌رسد که یک مقداری لجاجت‌ها و ندانم‌کاری‌ها و تصمیمات عجولانه عامل اصلی این اتفاق بوده است . وی همچنین معتقد است با توجه به طرح مسائلی در مورد کاهش قیمت ارز و دلار و احتمال کاهش آن به کمتر از ۱۵ و ۲۰ هزار تومان، این مساله باز هم بلاتکلیفی و شبهه برای صادرکنندگان ایجاد کرده و صادرکنندگان نمی‌دانند که قرار است با چه قیمتی ارز را بخرند و در صورت صادرات کالا ارز را با چه قیمتی می‌‌توانند وارد کنند. در واقع بی‌ثباتی ارزی از جمله مباحثی است که نه تنها تجارت را با مشکل مواجه کرده بلکه معیشت مردم را نیز به شدت تحت تاثیر قرار داده است.
لجاجت و ندانم‌کاری
در نوزدهمین نشست هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران، رییس اتاق بازرگانی تهران با اشاره به موضوع صادرات و برگزاری روز ملی صادرات اظهار کرد: در مورد صادرات باید آسیب‌شناسی صورت گیرد چرا که صادرات در سال‌های اخیر به‌خصوص تا سال ۹۷ یک افزایش منطقی داشت اما از سال ۹۷ با توجه به بحرانی که در موضوع ارز به وجود آمد، بنابراین جهش ارز و همچنین تصمیمات دولت در مورد کنترل نرخ ارز مشکلاتی را در صادرات کالا ایجاد کرد و ارز از ۴۲۰۰ به ۳۰ هزار تومان رسید.
مسعود خوانساری بیان کرد: با توجه به افزایش قیمت ارز انتظار می‌رفت که صادرات هم افزایش یابد اما علیرغم افزایش قیمت ارز و کاهش شدید ارزش پول ملی، صادرات ما نه تنها افزایش نیافت بلکه کاهش نیز یافت، بنابراین سوال این است که چه کسی مقصر این ماجراست؟ بنابراین به نظر می‌رسد که یک مقداری لجاجت‌ها و ندانم کاری‌ها و تصمیمات عجولانه عامل اصلی این اتفاق بوده است البته با توجه به تصمیمات اخیر سران قوا در دو الی سه ماه گذشته در خصوص تسهیل بحث صادرات و اجازه دادن به صادرکنندگان برای واردات کالا و همچنین واردات کالا بدون انتقال ارز و سایر موارد اقدامات خوبی در امر تجارت انجام شد.
وی افزود: اما با توجه به طرح مسائلی در مورد کاهش قیمت ارز و دلار و احتمال کاهش آن به کمتر از ۱۵ و ۲۰ هزار تومان ، این مساله باز هم بلاتکلیفی و شبهه برای صادرکنندگان ایجاد کرده و صادرکنندگان نمی‌دانند که قرار است با چه قیمتی ارز را بخرند و در صورت صادرات کالا ارز را با چه قیمتی می‌‌توانند وارد کنند. بنابراین باید قبول کنیم تا زمانی که صادرکننده نداند با چه قیمتی قرار است ارز را خریداری و با چه قیمتی قرار است آن را برگرداند قطعا در صادرات موفق نخواهد بود بنابراین انتظار این است که اگر صحبتی گفته می‌شود قطعا کارشناسی باشد و اثرات این صحبت‌ها را حتما مسوولان بررسی کنند و مشاهده کنند که این امر چه تاثیری در صادرات و واردات خواهد داشت.
مسوولان شفاف‌سازی نمی‌کنند
خوانساری همچنین در ادامه با اشاره به موضوع قطعی برق و اثرات آن بر صنعت اظهار کرد: از سوی مسوولان دقیقا مطرح نشد که مساله قطع برق ناشی از چیست. در مقطعی اعلام شد که این موضوع ناشی از کمبود گاز است و مسائل سوخت مازوت اعلام شد تا اینکه گفته شد عامل قطعی برق تولید بیت‌کوین است و این در حالی است که اصلا مسوولان شفاف‌سازی نمی‌کنند و همه را در ابهام قرار می‌دهند و بنابراین امروزه مردم اخبار را از فضای مجازی دنبال می‌کنند در حالی که نسبت به همه اخبار و گزارش‌ها یک نااطمینانی عمده وجود دارد.
خوانساری همچنین به مساله مداخله دولت در قیمت‌گذاری کالا هم اشاره کرد و گفت: هفته گذشته مساله قیمت‌گذاری فولاد را داشتیم که هم در صنایع داخلی و هم در بازار سهام مشکلاتی ایجاد کرد. متاسفانه ولع زیادی برای تکرار تجربه ناموفق پنج دهه قیمت‌گذاری وجود دارد که به‌جای پرداختن به ریشه مشکل، تنها در پی رفع ظاهری آن با قیمتگذاری دستوری است. به نظر می‌رسد مساله قیمتگذاری فولاد فعلا برطرف شده اما باید در این حوزه نیز فکری اساسی کرد.
وی در ادامه با اشاره به کاهش آمار مرگ و میر ناشی از کرونا اظهار کرد: برای کنترل این بیماری در کشور حتما باید در مورد واکسیناسیون تصمیم‌گیری شود و همان‌طور که در اخبار شنیده می‌شود تقریبا همه کشورها از شرق تا غرب برنامه واکسیناسیون خود را اعلام کرده‌اند. اما متاسفانه در کشور ما هنوز گزارش مشخصی ارائه نشده که واکسن خریداری شده یا خیر و اینکه چه زمانی واکسیناسیون شروع می‌شود و اولویت‌بندی‌ها چیست و متاسفانه واکسن هم مانند بقیه مسائل سیاسی شده و به طور عمده افراد در این باره از طریق فضای مجازی از اخبار مطلع می‌شوند. خوانساری بیان کرد: بنابراین انتظار ما از مسوولان کشور و دولت آن است که با توجه به اینکه واکسیناسیون دغدغه ۸۰ میلیون نفر است در این باره شفاف‌سازی شود و آرامشی در کشور ایجاد شود.
آغاز تجارت آزاد با اتحادیه اوراسیا از آبان ۱۴۰۱
در این نشست همچنین معاون وزیر صمت با بیان اینکه ماه پیش دولت مجوز تجارت آزاد را به سازمان توسعه تجارت داد، گفت: در این راستا، مذاکره با اتحادیه اقتصادی اوراسیا و تجارت آزاد با این اتحادیه آغاز می‌شود.
حمید زادبوم در مورد موافقتنامه اوراسیا اظهار کرد: این موافقتنامه اولین‌بار در سال ۱۹۹۹ بین بلاروس، قزاقستان، تاجیکستان و روسیه امضا شد و اولین‌بار فکر تشکیل اتحادیه اقتصادی اوراسیا در سال ۱۹۹۴ توسط رئیس‌جمهور قزاقستان اعلام شد که ۲۰ سال بعد یعنی در سال ۲۰۱۵ این اتحادیه آغاز به کار کرد که در ابتدا فقط بلاروس، قزاقستان و روسیه عضو این اتحادیه بودند و در ادامه ارمنستان و قرقیزستان نیز به آن اضافه شدند. رییس سازمان توسعه تجارت ادامه داد: هدف از تشکیل این اتحادیه، ایجاد فضای واحد اقتصادی و ترویج رقابت سالم بود. نرخ بیکاری این اتحادیه ۴/۵ درصد و سرانه درآمد آن ۲۷ هزار دلار است که رتبه اول استخراج نفت و گاز و تولید انرژی برق را دارا است. همچنین رتبه پنج تولید فولاد نیز برای این اتحادیه است البته اتحادیه اوراسیا را نمی‌توان با اتحادیه اقتصادی اروپا مقایسه کرد چرا که هنوز اوراسیا به آن تکامل نرسیده است.
زادبوم افزود: اتحادیه اقتصادی اوراسیا ۸۵۰ میلیارد دلار با کشورهای دنیا تجارت دارد که ۵۱۸ میلیارد دلار صادرات و ۳۳۱ میلیارد دلار واردات را شامل می‌شود و سهم ایران ۵/۲ میلیارد دلار است که از این میزان، یک میلیارد و ۶۰۰ میلیون دلار صادرات به ایران و ۸۲۳ میلیون دلار صادرات از ایران است.
وی گفت: ۸۰ درصد صادرات اوراسیا به ایران، محصولات کشاورزی به ویژه غلات و ۶۸ درصد صادرات ایران به اوراسیا، محصولات کشاورزی به ویژه میوه و خشکبار است.
زادبوم با اشاره به روند مذاکره ایران و اوراسیا برای تجارت آزاد اظهار کرد: پنجم آبان ۹۸ موافقتنامه میان ایران و اوراسیا امضا شد. ماه گذشته از دولت برای انجام مذاکرات تجارت آزاد با اوراسیا مجوز گرفتیم که در صورت به نتیجه رسیدن مذاکرات، از آبان ۱۴۰۱ تجارت آزاد با اوراسیا آغاز می‌شود که می‌توانیم از این طریق موانع تعرفه‌ای را حذف کنیم. معاون وزیر صمت افزود: تجارت آزاد به حدی اهمیت دارد که حتی سنگاپور که تعرفه صفر اعمال کرده، باز هم برای تجارت آزاد با اوراسیا وارد مذاکره شده است در حالی‌که تعرفه ما ۱۹ درصد به بالا است.
وی تصریح کرد: موافقتنامه تجارت آزاد ۹ فصل دارد که در واقع می‌تواند یک گام تمرینی برای ایران جهت ورود به عرصه تجارت باشد.
بایدن به راحتی به احیای برجام اقدام نمی‌کند
در ادامه این جلسه، حمیدرضا آصفی، دیپلمات سابق و سخنگوی وزارت امور خارجه در دولت‌های هفتم و هشتم درباره تحولات سیاسی و اقتصادی پس از انتقال قدرت در ایالات متحده آمریکا و چشم‌انداز دوره ریاست‌جمهوری جو بایدن توضیحاتی را ارائه کرد. او با اشاره به باخت ترامپ در انتخابات اخیر آمریکا عنوان کرد که نظام حاکم در آمریکا به این نتیجه رسیده بود که دونالد ترامپ باید راس قدرت را ترک کند؛ چرا که این فرد برای آمریکا آبرو نگذاشت و این کشور را منزوی کرد.
او افزود: ترامپ در دوره ریاست‌جمهوری خود یک‌جانبه‌گری را در دستورکار قرار داده بود. در حالی که در دنیای کنونی، تک‌روی، دیگر پاسخگو نیست. به واسطه سیاست‌های ترامپ، حزب جمهوریخواه دچار ریزش شدید شده است. برخی معتقدند که ترامپ حزب جدیدی ایجاد خواهد کرد که به نظر ‌می‌رسد این حزب دارای ماهیت اقتصادی باشد و البته دوام چندانی هم نداشته باشد.
آصفی در بخش دیگری از سخنان خود به این نکته اشاره کرد که جز نهادهای بزرگی نظیر پنتاگون، سیا، سنا، کنگره و وزارت خارجه آمریکا که به طور رسمی درگیر روابط با دیگر کشور‌ها هستند، عوامل فشار دیگری بر سیاست خارجی آمریکا اثرگذار هستند که بر نظام تصمیم‌گیری این کشور در ارتباط با ایران نیز فشار‌هایی را وارد ‌می‌کنند. او افزود: فشار اسراییل و لابی آن، فشار تیم درگیر در عراق، فشار ناشی از اضطرار زمانی در ریاست‌جمهوری آمریکا، فشار ناشی از کاهش ظرفیت تحمل تداوم وضع موجود در ارتباط با جهان، فشارها از ناحیه اضطرار زمانی برنامه‌های سیاسی و اقتصادی آمریکا، فشار تیم‌های درگیر در مسائل ایران و آمریکا، نگرانی و انتظارات کشورهای منطقه از آمریکا، موقعیت ضعیف اتحادیه اروپا، فشارهای مراکز مطالعاتی آمریکا و شتاب گرفتن تحولات سیاسی داخل ایران در آستانه انتخابات ۱۴۰۰، از جمله این عوامل اثرگذار است.
او ادامه داد: بایدن اجماع‌سازی حداکثری را در مورد ایران پیگیری ‌می‌کند. در عین حال، بررسی تیم سیاسی و امنیتی او نشان ‌می‌دهد که رئیس‌جمهور جدید آمریکا ضمن استفاده حداکثری از افراد باسابقه در تیم اوباما، تیمی را برگزیده است که بیش از تیم ترامپ، متمایل به رژیم غاصب اسراییل است. از این رو به نظر ‌می‌رسد، بایدن به راحتی، نسبت به احیای برجام اقدام نکند.
جوسازی و فرار به جلو
علیرضا کلاهی، عضو هیات نمایندگان اتاق بازرگانی تهران نیز با اشاره به مساله خاموشی‌ها، مقصر دانستن مزارع تولید بیت‌کوین و رمزارزها را نوعی جوسازی و فرار به جلو دانست و تاکید کرد که کماکان ظرفیت تولید برق در کشور بیشتر از مصرف است.کلاهی در ادامه سوالی در رابطه با مساله سیاست خارجی دولت آینده آمریکا مطرح کرد و گفت: باوجود پررنگ بودن حضور افراد نزدیک به اسراییل به نظر می‌رسد به طور کلی تیم جدید حاکم بر دولت آمریکا فاصله بیشتری با دولت‌های عربستان و اسراییل دارند. حداقل می‌دانیم که افرادی مانند جرد کوشنر دیگر در این حوزه نقش‌آفرینی نمی‌کنند. در این صورت آیا سیاست اوباما مبنی برکاهش تنش در خلیج‌فارس در دولت بایدن ادامه خواهد یافت؟
توانایی صادرات ۶ میلیارد دلار فولاد
در این نشست همچنین دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد اظهار کرد: باید به ترویج صادرات فکر کنیم، ما می‌توانیم در سال ۶ میلیارد دلار صادرات فولاد داشته باشیم اما ۵۰ درصد از آن امسال محقق شد. از اتاق بازرگانی می‌خواهیم که در این مورد از صنعت فولاد حمایت کند.
رسول خلیفه‌سلطان اظهار کرد: متاسفانه شاهد این هستیم که هر تحول در اقتصاد کشور انجام می‌شود در دل خود تضاد ایجاد می‌کند. ما کشور مهم تولیدکننده فولاد هستیم، پیش از ما کشورهای پهناوری مانند چین، آمریکا، روسیه، هند و کشورهای صنعتی مانند ژاپن و آلمان قرار دارند ولی ما انگلیس و ایتالیا را پشت سر گذاشته‌ایم. وی افزود: قله فناوری در حوزه فولاد برای ما به معنای تولید شمش و اسلب و همینطور آهن اسفنج است که ما این محصولات را به عنوان فولاد میانی تولید می‌کنیم. اما متاسفانه هنوز شنیده می‌شود که فولاد خام تولید می‌شود در حالی که حدود ۹۳ درصد ارزش‌افزوده را تولید می‌کنیم و با این میزان ارزش‌افزوده نمی‌توان گفت فولاد خام تولید می‌شود.
دبیر انجمن تولیدکنندگان فولاد همچنین افزود: کشش صادراتی برای شمش و اسلب، آهن اسفنجی و همینطور صفحه فولادی در بازار جهانی وجود دارد اما برای میلگرد تولیدی کشش صادراتی نداریم. اگر سه میلیون تن صادراتی برای میلگرد وجود داشته باشد برای شش و اسلب ۱۰ میلیون تن است.
خلیفه سلطان تصریح کرد: وقتی قانونی وضع می‌شود باید برای یکسری از صنایع باشد برای مثال گفته شود برای صنایعی که از قیمت‌گذاری آزاد هستند این قوانین وجود دارد اما نباید این طور باشد که فقط در مورد فولاد قانون‌گذاری باشد. باید به ترویج صادرات فکر کنیم، ما می‌توانیم در سال شش میلیارد دلار صادرات فولاد داشته باشیم اما ۵۰ درصد از آن امسال محقق شد. از اتاق بازرگانی می‌خواهیم که در این مورد از صنعت فولاد حمایت کند.