بلایی به اسم دلالی

رضا صادقیان- ریشه و بن‌مایه اقتصاد کشورمان دلالی و واسطه‌گری است‌. اگر اسم و رسم شماری از تولیدکنندگان و فعالان اقتصادی که ثروت خود را از راه تولید کسب کرده‌اند را در مقایسه با تلاش‌ها و سرمایه انبوه دلال‌ها نادیده بگیریم، لاجرم به این نتیجه می‌رسیم که اقتصاد ایران به دلیل سیاست‌های کلان و قوانین موجود مکانی امن برای واسطه‌گران است‌. به چند مورد در ادامه اشاره می‌شود‌.

یک: هر کدام از واحدهای تولیدی برای راه‌اندازی و کسب مجوز کلیه اطلاعات خود را به صورت شفاف در اختیار نهادهای مربوطه و در اینجا دولت قرار می‌دهند، از همین‌رو امکان فرار مالیاتی کمتر در این بخش به چشم می‌خورد مگر واحدهای تولیدی که به دلیل وابسته بودن به برخی نهادها از دادن مالیات معاف شده‌اند، بنابراین دخل و خرج و میزان درآمد تولیدکنندگان نسبتا برای گیرنده مالیات مشخص است از سوی دیگر اکثر صاحبان تولیدی از گفتن میزان سرمایه و درآمد خود در عرصه عمومی دلهره‌ای ندارند‌ چرا که درآمد خود را براساس راه‌اندازی واحد تولیدی و اشتغالزایی برای سایرین کسب کرده‌اند‌.
جالب توجه اینکه بیشترین مالیات پرداختی به دولت را این بخش از اقتصاد پرداخت می‌کند و همزمان با بدترین و توهین‌‌آمیزترین برخوردها از سوی دلال‌ها و کارکنان و کارشناسان مالیاتی روبه‌رو بوده و هستند‌.
دوم: نبودن ذره‌ای شفافیت در میزان درآمد برخی از مشاغل که بنیان فعالیت آنان به صورت واسطه‌گری و دلالی است (کسب و کار شغل‌هایی با اسم بنگاه‌داری با هر نام و نشانی دلالی و واسطه‌گری است) عملکردشان خلاف جهت تولیدکنندگان و واحدهای تولیدی است‌ چرا که مالیات نمی‌دهند، فرد و نهادی از میزان درآمد آنها به صورت حتی نسبتا شفاف آگاه نیست، دفترهای مالی آنان بیش از آنکه نشانه گزارش عملکرد مالی‌شان باشد سیاه‌مشق‌هایی برای غیرشفاف بودن و مخفی نگه داشتن میزان درآمد آنهاست‌. مهم‌تر آنکه با دامن زدن به نظم طبیعی بازار هزینه فروشندگان و خریداران واقعی موجود در بازار را دستخوش ناآرامی می‌کنند و این همه در شرایط مبهم و پنهانی انجام می‌شود‌. به عبارتی رد پای دلال‌ها همه جا هست، ولی به صورت مشخص دیده نمی‌شوند‌.
سوم: بخشی از حضور دنباله‌دار دلال‌ها در اقتصاد کشور به دلیل نبود اطلاعات جامع از میزان دارایی و درآمد اشخاص است‌. در واقع اطلاعات دقیقی از تعداد املاک در اختیار شخص، دارایی آنان، میزان سرمایه در گردش افراد و املاک و دارایی افراد درجه اول از قبیل همسر و فرزندان در هیچ کدام از بانک‌های اطلاعاتی موجود در کشور وجود ندارد‌. از همین‌رو هر فردی بدون پرداخت مالیات و با مخفی نگه داشتن این عوامل به آسانی هنگام آشفتگی بازار و با هدف جذب سودهای نجومی به بازار وارد و پس از کسب سود برای مدتی نسبتا نامشخص از بازار خارج می‌شود‌.
به عنوان مثال حضور سرمایه‌های در گردش بازار طلا و ارز که به دلارها و سکه‌های خانگی معروف شده‌اند، نشانه روشن حضور دلال‌ها و واسطه‌گران است‌. کسانی که بدون ذره‌ای پرداخت مالیات سرمایه خود را چندین برابر می‌کنند، سود‌های نامعقول کسب می‌کنند و به آسانی در مقابل صدها تولیدکننده و صاحبان مشاغل عرض‌اندام می‌کنند‌.
دلال‌ها به سادگی به سلطان تبدیل می‌شوند، شکل‌گیری سلطان‌های مختلف در اقتصاد از دل دلال‌ها و واسطه‌گران اتفاق می‌افتد و کمتر شاهد آن بوده‌ایم که تولیدکنندگان و صاحبان مشاغل تولیدی به سلطان تبدیل شوند‌.
کلام پایانی اینکه تا مادامی که اطلاعات مربوط به دارایی‌ها و درآمد افراد در بانک جامع اطلاعاتی ذخیره و از سوی کارشناسان امر تحلیل نشود و بر همان اساس مالیات اخذ نشود، سفره دلالی و دلال‌ها از اقتصاد کشور رخت نخواهد بست و کنش هر کدام از واسطه‌گران همانند زخمی بر پیکر اقتصاد کشور،‌ مال و جان اکثر شهروندان باقی خواهد ماند‌.