بهانه گرانفروشی

گروه بازرگانی- دقیقا در مهر سال گذشته بود که سونامی افزایش قیمت ارز، بازار را با گرانی‌های عجیب و غریب روبه‌رو کرد تا جایی که قیمت برخی اجناس مورد نیاز مردم با افزایش سه تا چهار برابری روبه‌رو شد. اما نکته جالب توجه این است که در حال حاضر با وجود آنکه دلار در کانال ۱۱ هزار تومانی قرار دارد، همچنان شاهد قیمت‌گذاری‌های گزاف و آنچنانی روی کالا‌ها و محصولات متعدد هستیم. بر این اساس نه تنها تولیدکنندگان و عرضه‌کنندگان کالاها در مقابل کاهش قیمت‌ها مقاومت می‌کنند بلکه در برخی موارد شاهد آن هستیم که افزایش قیمت‌های جدیدی نیز روی محصولات اعمال می‌شود. این در حالی است که تا چند ماه گذشته افزایش قیمت ارز اصلی‌ترین مقصر افزایش قیمت‌ها در بازار شناخته می‌شد و فعالان بازار شرط کاهش قیمت‌ها را، کاهش قیمت دلار عنوان می‌کردند. اما حالا که دلار در کانال کاهشی قرار گرفته، هیچ کس حاضر به کاهش قیمت نیست. در واقع استدلال فروشندگان برای تغییر ندادن قیمت‌ها پس از کاهش نرخ دلار این است که کالا را با قیمت بالا خریداری کرده‌اند و اگر با قیمت کمتر بفروشند، ضرر می‌کنند و یا اینکه اگر کالا را با قیمت کم بفروشند برای جایگزینی آن با قیمت جدید دچار مشکل خواهند شد. بر این اساس اگرچه در شرایط فعلی افکار عمومی منتظر کاهش قیمت‌ها به دلیل کاهش قیمت دلار است اما هیچ تغییری در بازار ایجاد نشده است.
نرخ ارز در ایران سیاسی است
در همین خصوص برخی صاحبنظران اقتصادی می‌گویند دلار با وجود اینکه یکی از متهمان ردیف اول گرانی‌های اخیر بوده، اما نباید نقش محتکران، دلالان و کسانی که قوانین نادرستی را در این حین به اجرا رساندند، را نادیده گرفت. به باور برخی کارشناسان، اقتصاد ایران در برابر تغییرات نرخ دلار بسیار واکنش‌پذیر است و تغییر آنی نرخ دلار تاثیر بلندمدت روی قیمت انواع کالاها می‌گذارد اما در مقابل نمی‌توان توقع داشت که ریزش قیمت دلار در کوتاه‌مدت باعث کاهش قیمت در بازارها شود. این در حالی است که رشد قیمت دلار اثر آنی در افزایش قیمت انواع کالا و اقلام اساسی و غیراساسی دارد. در واقع فروشندگان برای بالا بردن قیمت‌ها عجله دارند و با کوچک‌ترین خبر گرانی و یا تغییر نرخ ارز، قیمت‌ها را تغییر می‌دهند اما با پایین آمدن نرخ دلار، در برابر تغییر از خود مقاومت نشان می‌دهند چرا که از آینده بازار هیچ اطلاعی ندارند.
بر این اساس با وجود اینکه نمی‌توان سودجویی و منفعت‌طلبی برخی عرضه‌کنندگان کالا در شرایط بحرانی اقتصاد را نادیده گرفت اما واقعیت این است که بی‌ثباتی نرخ ارز و تصمیم‌های بدون پشتوانه دولتمردان باعث شده اقتصاد روی هوا قرار بگیرد و فعالان اقتصادی و کاسبان در بلاتکلیفی به سر ببرند؛ موضوعی که باعث شده رونق از بازار رخت بربندد و افزایش قیمت‌های پی در پی، جیب مردم را نشانه رود. علیرضا مناقبی عضو هیات‌مدیره مجمع واردکنندگان ایران در این خصوص معتقد است که نبود ثبات در اقتصاد، منجر به افزایش ریسک فعالیت در آن می‌شود. در واقع اقتصاد زمانی می‌تواند پویا باشد که ثبات نسبی در کار باشد. این در حالی است که اقتصاد ایران همواره تحت تاثیر نرخ ارز قرار دارد. اما نکته قابل تامل در این خصوص آن است که نرخ ارز در ایران، اقتصادی نیست بلکه سیاسی است و در چنین بستری با یک کلام و گفتار یا موضع‌گیری سیاسی قیمت ارز تغییر پیدا می‌کند. این کارشناس اقتصادی بر این باور است که کاسب با اتکا به جنس موجود خود زنده است و در صورت فروش اجناسش به قیمت سنوات و ماه‌های گذشته، یقینا قادر به جایگزین‌سازی آن نخواهد بود و دچار ضرر و خسارت‌ خواهد شد. به همین دلیل است که در حال حاضر شاهد آن هستیم که با وجود کاهش نرخ دلار، تغییر خاصی در قیمت‌ها ایجاد نشده چرا که اقتصاد پیش‌بینی‌ناپذیر و بی‌ثبات است.
می‌خواهند بار خود را ببندند
در این خصوص یکی از توزیع‌کنندگان عمده اقلام و محصولات غذایی با بیان اینکه محتکران درصددند تا در بزنگاه‌های حساس اقتصادی بار خود را ببندند، گفت: متاسفانه فرصت‌طلبان و سودجویانی هستند که سود و منافع خود را در ضرر و زیان دیگران می‌بینند.
محمد صدری افزود: این در حالی است که فعالیت این افراد اقتصاد کشور را پیش‌بینی‌ناپذیر و بی‌ثبات می‌کند و ریسک فعالیت را به شدت بالا می‌برد.
به گفته وی، در بازار محصولات غذایی در برهه‌ای که دلار با افزایش روبه‌رو شد، شاهد کمبود و حتی نبود برخی از محصولات بودیم که در پشت پرده آن سوءاستفاده برخی از افراد و گروه‌های خاص محرز بود.
این فعال بازار اظهار کرد: اگرچه فعالیت سودجویان در مواقع حساس همواره پررنگ بوده است اما نباید از این واقعیت نیز غافل شد که اقتصاد ما آنچنان که باید ثبات ندارد و در چنین فضایی بسیاری از فعالان اقتصادی از بیم و هراس افزایش مجدد قیمت‌ها از کاهش بر حق نرخ محصولات اجتناب می‌کنند. این در حالی است که بخش قابل توجهی از جامعه هزینه این بی‌ثباتی و پیش‌بینی‌ناپذیری اقتصاد را پرداخت می‌کنند.
حذف چهار صفر قدرت خرید را افزایش نمی‌دهد
به باور کارشناسان اقتصادی، افزایش نرخ ارز و رشد نقدینگی در چند سال اخیر از مهمترین عوامل کوتاه‌مدت و بلندمدت افزایش تورم بوده، به گونه‌ای که شاهد برخی آشفتگی‌ها در بازارهای مالی و فضای اقتصادی کشور بوده‌ایم. این در حالی است که دولت به دنبال راه‌هایی برای افزایش قدرت خرید مردم و کنترل تورم است تا افزایش قیمت‌های موجود را کمرنگ کند. بر این اساس شاهد این بودیم که در مردادماه سال جاری لایحه پیشنهادی بانک مرکزی مبنی بر تغییر واحد پول ملی از ریال به تومان و حذف چهار صفر بعد از گذشت ۲۴ سال به تصویب رسید؛ لایحه‌ای که به گفته برخی از کارشناسان، نمی‌تواند تورم و قدرت خرید مردم را با تغییر مواجه کند. بر این اساس در شرایط فعلی با وجود کاهش نرخ دلار همچنان گرانی کالا‌ها در بازار ملموس است و تصمیمات آینده دولت نیز نمی‌تواند کمکی به کاهش قیمت‌ها و افزایش قدرت خرید مردم کند.
بر همین اساس رییس کنفدراسیون صادرات ایران با بیان اینکه حذف چهار صفر از پول ملی به افزایش قدرت خرید مردم و کاهش تورم کمک نمی‌کند، گفت: اگرچه موافق نظریه حذف چهار صفراز پول ملی هستم اما باید این واقعیت را پذیرفت که حذف چهار صفر از پول ملی به افزایش قدرت خرید مردم و کاهش تورم، کمک نمی‌کند و به نظر نمی‌رسد که دولت همچنین نظریه‌ای را داشته باشد.
محمد لاهوتی اظهار کرد: حذف چهار صفر از پول ملی، در دنیا زمانی رقم می‌خورد که کشور، تورمش کاهشی باشد و همچنین، از ثبات اقتصادی برخوردار باشد. در آن شرایط می‌توان این حذف چهار صفر از پول ملی را انجام داد. به عبارتی، زمانی می‌توان این حذف صفر را انجام داد که اهمیت و ارزش پول را افزایش داده و بتواند قدرت واحد پولی کشور را افزایش دهد. لاهوتی در ادامه گفت: باتوجه به اینکه هم‌اکنون، در کشور ما تورم، دو رقمی است و شرایط اقتصادی هم چندان مناسب نیست، به نظر نمی‌رسد که دولت، هدفش از پیشنهاد این نظریه، رسیدن به این موضوعات باشد.
رییس کنفدراسیون صادرات با اشاره به اینکه بانک مرکزی با تورم امسال چرا دنبال حذف این صفر در سال‌های دیگر است، اظهار کرد: به هر حال حذف چهار صفر می‌تواند عملیات حسابداری را ساده کند و واحد پولی را در مقابل پول‌های دیگر در خارج کشور، افزایش دهد. همچنین با این اقدام می‌توان ثبات اقتصادی را در جامعه ایجاد کرد. به گفته لاهوتی، علاوه بر این باید به این نکته اشاره کرد که حذف این چهار صفر از پول ملی می‌تواند جو روانی داشته باشد چرا که در میان ارز‌های جهانی، پول ملی کشور قدرتمند نشان داده می‌شود.
براساس آنچه گفته شد، وابستگی اقتصاد به دلار از نمونه معضلاتی است که باید هرچه زودتر برای آن چاره‌اندیشی شود. در غیر این صورت همچنان بازار مایحتاج مورد نیاز مردم تحت‌تاثیر تحولات سیاسی و اقتصادی قرار خواهد گرفت به طوری که فقر در جامعه بیشتر هویدا خواهد شد.